İş hukuku, sosyal güvenlik ve iş sağlığı ve güvenliği açısından “iş kolu” temel bir kavramdır. İşin bulunduğu ve faaliyet gösterilen alana göre gerek tehlike sınıfı gerekse de kurulabilecek ya da örgütlenebilecek sendikalar değişmektedir.

Kural olarak, sendikalar kuruldukları iş kolunda faaliyette bulunur. Her bir iş koluna giren işlerin neler olduğu, ekonomik faaliyetlerin sınıflandırılmasına ilişkin uluslararası norm ve standartlar göz önünde bulundurularak düzenlenen işkolları listesi hazırlanmaktadır. Bir iş yerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği iş kolundan sayılır.

Bir iş yerinin girdiği iş kolunun tespiti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca yapılır. Tespit ile ilgili karar Resmî Gazete ’de yayımlanır. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir.

Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise iş kolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz. İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.

İşyerinin girdiği iş kolu, iş yerinde yürütülen asıl işe göre belirlenir. Dolayısıyla öncelikle iş yeri denilen birimin sınırları belirlenmeli, sonrasında bu birim içinde yürütülen asıl iş ve nihayetinde bu işten hareketle iş kolu tespit edilmelidir.

Asıl iş, iş yerinin teknik amacı, mal veya hizmet üretimi amacıyla yürütülen faaliyet olup asıl işin tespitinde, iş yerinde çalışan işçilerin üretimdeki ağırlıklı sayısı ile mal ve hizmet üretimindeki yatırımın niteliği ve büyüklüğü göz önünde bulundurulmalıdır.

O iş yerinde yürütülen ve asıl iş dışında kalan bütün işler yardımcı iş olarak nitelendirilir. Asıl iş ve yardımcı iş kavramının her bağımsız iş yeri için bir bütün olarak değerlendirilmesi gerekir. Asıl iş-yardımcı iş ayırımı bir iş yerindeki işler için geçerli olup, işletme seviyesinde incelenemez, bir işletmeyi oluşturan farklı işyerleri arasında asıl iş yardımcı iş ilişkisi kurulamaz.

Yardımcı işlerin, asıl işin iş kolunda sayılarak ayrı bir iş kolu tespitine konu yapılamaması, bu işlerin de asıl işveren tarafından yürütülmesi halinde geçerli olan bir kuraldır. Yardımcı işler bir alt işverene verilmişse, artık söz konusu yardımcı işler, alt işverenin iş yerini oluşturacağından ayrı bir iş kolu tespitine konu olacaktır. Bu durumda artık alt işverene ait iş yerinde yapılan işin girdiği iş kolu asıl işverenin yaptığı işe göre belirlenemez. Alt işverenin iş kolu tespiti asıl işverenden ayrı olarak yapılmalıdır.

Özellikle iş kolu tespitlerinde, iş yeri ve işletme kavramlarını karıştırılmaktadır. Özellikle yapılacak incelemelerde, bağlı iş yeri kavramının üzerinde durulmalıdır. Bir işe ve ortak karara bağlı olarak yürütülen, ayrı bir faaliyet içermeyen, organizasyon şeması olarak merkeze bağlı olan işyerleri de, bir iş yeri olarak sayılmaktadır.

Gazete Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın sorularını yanıtlayan Maliye Bakanı Naci Ağbal, KDV reformuyla ilgili çalışmalar hakkında bilgi verdi. İngiltere’deki KDV sistemini yerinde inceleyip analiz ettiklerini, sektörden önerileri topladıklarını belirten Ağbal, birkaç hafta içinde konuyu Ekonomik Koordinasyon Kurulu’na (EKK) ve ardından da Bakanlar Kurulu’na getireceklerini anlattı.

DENETİMLER AZALACAK

KDV reformuyla işletmeler için kolaylık getireceklerini belirten Ağbal, İngiltere’de KOBİ’lere başarılı bir şekilde uygulanan “flate rate” olarak adlandırılan, düz oranlı vergi sistemini Türkiye’de uygulayacaklarını söyledi. Ağbal, yaklaşık 1 milyon mükellefi ilgilendiren düzenleme uyarınca, yüzde 18 KDV’ye tabi satış yapan mükelleflerden yüzde 10 oranında vergi alacaklarını belirtti. Ağbal, mevcut uygulamada işletmelerin, satışlarından yüzde 18 oranında KDV toplamışsa, alışları dolayısıyla ödedikleri vergileri düştükten sonra kalan KDV’yi Maliye’ye aktardığını vurguladı. Ağbal, bunun yerine getirecekleri sistemi şöyle anlattı:

“Normalde yüzde 18 KDV toplayan mükellefe, ‘Bize yüzde 10’unu ver, tek tek faturalarla biz de uğraşmayalım, sen de uğraşma. Hasılatının yüzde 10’unu KDV olarak öde’ diyeceğiz. Mükellef faturalarını gene toplayacak. Özellikle KOBİ’lerde bu uygulama, sistemi basitleştiriyor. İşletmeler bazı giderleri faturalaştıramıyorlar. O zaman yüksek KDV ile karşılaşmamak için başka yollara yöneliyorlar. Bu düzenlemeyle Maliye açısından denetim ihtiyacı azalacak. Açık söylemek gerekirse zaman zaman sahte belge trafiğini doğuran önemli faktörlerden biri budur. İşletmeler belgeleyemedikleri harcamaları belgelemek için sahte veya muhteviyatı yanıltıcı belge kullanabiliyor.”

TERCİHE BIRAKILACAK

Ağbal, yasayla bakanlık olarak genel yetki alacaklarını, hasılatı belli tutarın altındaki işletmeler için bu düzenlemeyi getireceklerini söyledi. Ağbal, ulaştırma sektörü gibi özellikle hasılatı kayıtlı sektörlerde başlayacaklarını belirtti. Bu uygulamanın mükellefin tercihine bırakılacağını vurgulayan Ağbal, isteyen mükellefin eski sistemle devam edebileceğini ifade etti.

DEVREDEN KDV SİSTEMİNE SON

Yapılacak düzenlemeyle yatırım, üretim ve ihracat üzerinde KDV’nin yük olmaktan çıkarılacağını kaydeden Ağbal, devreden KDV uygulamasına son vereceklerini belirtti. Mevcut uygulamada yatırım veya üretim aşamasında 100 TL KDV ödeyen mükelleflerin, yaptıkları satışlarda topladıkları KDV’yi bu rakamdan indirdiklerini anlatan Ağbal, indirilemeyen vergi dolayısıyla devletin biriken KDV borcunun 140 milyar liraya ulaştığını anlattı. Ağbal, bunun 30 milyarının belediyeler ve diğer kamu kurumlarına ait olduğunu, işletmelerin indirilemeyen KDV alacağının ise 70-80 milyar lira dolayında bulunduğunu söyledi.

Ağbal, yeni sistemde, indirilemeyen KDV’nin belli periyotlarla nakit olarak iade edileceğini ifade etti.

‘15 TEMMUZ YARALARI SARILDI’

Geçen sene 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında ekonomiyi canlandırmak için birçok tedbir aldıklarına dikkat çeken Ağbal, “Ekonomi 15 Temmuz’un yaralarını sardı. Artık geçici vergi indirimlerine Türkiye’nin ihtiyacı kalmadı. Başka sektörlerle ilgili olarak da geçici vergi indirimi düşünmüyoruz” dedi.

İSTİSNALAR YERİNE SIFIR ORANLI VERGİ

Ağbal, Türkiye’de halen yüzde 1, 8 ve 18 oranında KDV uygulandığını, bazı mal ve hizmetlere ise KDV istisnası tanındığını belirterek, özellikle yüzde 18 oranındaki vergide indirim öngörmediklerini söyledi. Ağbal, İngiltere’de bazı sektörlerde vergi istisnası yerine yüzde sıfır oranı uygulandığını, bu konuda bir çalışma yaptırdığını anlattı.

TAHAKKUK EDEN KDV’NİN YARISI TAHSİL EDİLEBİLİYOR (MİLYON TL)

53.9 MİLYAR LİRADA KALDI

Geçen yıl toplam 103 milyar liralık KDV tahakkukuna karşılık tahsilat oranı, 53.9 milyar lirayla yüzde 52 seviyesinde kaldı.

İHRACATÇI VE YERLİ KDV FARKI KALKACAK

Ağbal, ihracatçı ile yerli üretici arasındaki KDV farkını da ortadan kaldıracaklarını söyledi. İthal edilen aynı mal için her aşamada yüzde 8 KDV ödendiğini belirten Ağbal, bu tür mallarda ithalatçıların daha sonra iade alacaklarını söyledi.

30 EYLÜL’DE BİTECEK VERGİ İNDİRİMİNDE SÜRE UZATILMAYACAK

Maliye Bakanı Ağbal, beyaz eşyada, mobilyada ve konutta geçen yıl eylül ayında yapılan ve mart ayında uzatılan geçici vergi indiriminin süresinin 30 Eylül’de dolacağını anımsatarak, vergi indirimi süresini uzatmayacaklarını söyledi. Ağbal, o zaman bu lokomotif sektörler vasıtasıyla ekonomiyi canlandırmak için vergi indirimi yaptıklarını vurgulayarak şöyle konuştu: “Maliye olarak yaptığımız çalışmalara göre uzatmamızı gerektirecek ihtiyaç kalmadı. Bunlar geçici vergi indirimleriydi. Şu ana kadarki uygulama gösteriyor ki, hedeflediğimiz amaca ulaştık. Tüketici bunu kampanya olarak gördü. Önümüze çıkan rakamlar, kampanyamızın fonksiyonunu başarıyla gerçekleştirdiğini, amacı sağladığını, artık uzatmanın gerekli olmadığını ortaya koyuyor. Bu mallar normal satış trendine girdi. Hatta TÜİK’in rakamlarına göre beyaz eşyada normalin üzerinde fiyat artışı var. 2009 yılında da martta başladık eylülde sonlandırdık. Sonraki aylarda da satış grafiği devam etti.”

ŞAHSİ HARCAMALARA İNDİRİMDE YENİ FORMÜL

Bakan Ağbal, bu yıl sonuna kadar TBMM’de yasalaştırmayı hedefledikleri Gelir Vergisi Kanunu Tasarısı’na eklenecek esnaf ve serbest meslek erbabının şahsi harcamalarının kazançlardan indirilmesine ilişkin düzenlemenin detayları hakkında da bilgi verdi. Mevcut vergi sisteminin, esnaf ve serbest meslek erbabının iş için yaptığı giyim, ulaşım, yemek gibi şahsi harcamaların kazançtan indirilmesine imkân vermediğini, oysa başka ülkelerde bu imkânın bulunduğunu kaydeden Ağbal, şöyle konuştu:

“Tasarıda, küçük esnaf ve serbest meslek erbabımızın gerçekten yaptığı ve işin doğasına uygun olan şahsi giderlerini kazancından düşebilmesine imkân vereceğiz. Bu, evindeki mutfak masrafını veya tüp harcamasını yapması anlamına gelmiyor. Yanlış kullanımın önüne geçmek için ister istemez bir tavan getirilecek. Kazancının belli bir oranı belirlenecek.”

Bayram tatili nedeniyle verilen molanın ardından bankacılık sektörü yeniden hareketlendi. Bu defa hareket ihracat kredileri tarafında yaşanıyor. DÜNYA’nın bankacılık kaynaklarından edindiği bilgiye göre Merkez Bankası, sektöre günlük 20 milyon dolar tutarında yeni bir limit tahsis etti. Kullanılabilmesi için mutlaka ihracat karşılığı gerektiren bu reeskont kredisi, özellikle euribor cinsi kullanıldığında, Avrupa’da da faizler sıfır olduğu için, ihracatçı açısından çok avantajlı olarak değerlendiriliyor.

Bankacılar, özellikle geçen hafta perşembe ve cuma gününün çok hareketli geçtiğini anlatıyor. Daha fazla müşterilerini euribor cinsi reeskont kredisi kullandırabilmek için tatlı bir rekabetin yaşandığını aktaran bankacılar, Merkez’in son adımını ‘süper kredi’ olarak tanımlıyorlar.

Bankacılık kaynaklarının verdiği bilgiye göre Merkez Bankası arife günü 7 Eylül’de başlamak üzere 20 milyon dolarlık yeni bir reeskont kredisi kullandırımı anonsu yaptı. Perşembe ve cuma sabahı da saat 09:30’da bu pencereyi açıp, saat 15:30’da kapattı. Sistem şöyle çalışıyor; bankalar her gün ihracatçı müşterileri için taleplerini bildiriyor. O gün karşılanamayan ve ertesi güne kalan talepler, sıfırdan yenileniyor. Talep ertesi güne otomatik devrolmuyor.

Bu kredide vade 240 gün. Yalnız bankacılar, seçilmiş sektör ve ülkelere yapılan ihracatta vadenin 360 güne kadar uzayabildiğini söylüyorlar. Krediye ilişkin yorum yapan kaynaklar ağırlıklı olarak “Merkez Bankası’nın adet bazında daha fazla firmaya kredi kullandırmak istediğini düşünüyoruz” ifadelerini kullandı. Bir başka bankacı da “İlk verilen ve toplam miktarı bir anda telaffuz edilen reeskont kredisi hep büyük şirketlere gitmişti. Şimdi hedef ucuz kaynağa ihtiyacı olan ihracatçı KOBİ’ler” diye konuştu.

Hatta bir bankacı, “Büyümenin yarısı ihracattan geliyor. Dolayısıyla ihracatçıyı desteklemek için güzel bir adım atıldı” dedi.

ECB’de işin kaymağı oldu

Bu kredi hem libor hem de euribor cinsinden kullanılabiliyor. Yanlız 6 aylık libor yüzde 1.45 düzeyinde. Halbuki euribor ‘sıfır’. Buarada geçtiğimiz hafta ECB’nin faizleri değiştirmemesi de bu pencereye farkında olmadan pozitif bir destek yaratmış oldu. Çünkü kredi 6 aylık kullanılsa da faiz sıfır olduğu için sadece banka komisyonu masrafı çıkıyor.

Bir başka bankacı ise “Yüzde 1 kâr marjının bile önemli olduğu bir dünyadayız. İhracatçının dış kaynak maliyeti yüzde 3-4’ten yüzde 1’e kadar iniyor. İhracatçının rekabet gücünü artırmak açısından önemli” diye konuştu.

Ne kadar süreceği bilinmiyor

Sektör kaynakları imkanı anlatırken 20 milyon dolarlık bu kredi limitinin önce banka başına bir limit olduğunun sanıldığını ama daha sonra sektörün toplam limiti olduğunun anlaşıldığını anlattı. Sektör temsilcileri limit küçük olsa da yarattığı heyecanın ve hareketin büyük olduğunu söylüyor. Daha önce toplam limit açıklandığı ve ağırlıklı büyüklere gittiği için şimdi Merkez Bankası’nın toplam limit yerine günlük limit bildirmesi bankacılar tarafından “Daha tabana yaygın kullandırmak” için bir mesaj olduğu düşünülüyor.

Dolayısıyla bu imkanın ne zaman sonlandırılacağı ya da toplam ne kadar kullanılacağını bilinmiyor. Bankacılar, “MB’nin reeskont kredilerinde bir amacı da rezervleri desteklemek. Bu yolla rezervlere de bir destek gelecektir. Ama burada önemli bir nokta var bu taahhütlerin kapatılmasıyla ilgili de bir talimat gelecektir diye düşünüyoruz” diyorlar