İstihdamda kayıt dışılığı azaltmak için 2020’de riskli işyerlerine sıkı denetim geliyor. Resmi Gazetede yayımlanan 2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda, sosyal güvenlik alanında 2020 yılı hedefleri sıralandı. Ağırlığı ise kayıt dışı istihdam ile mücadele aldı. Aynı zamanda programda, emeklilikte yaşa takılanlara da müjdeli haber çıkmadı.
2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda, sosyal güvenlik sisteminin mevcut durumuna da değiniliyor. 2019 yılında Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) prim gelirlerindeki artışın sınırlı kalacağı buna karşın sigorta ödemeleri ve sağlık giderlerindeki artış nedeniyle SGK’nın toplam giderlerinin de artacağı belirtiliyor. Sosyal güvenlik kuruluşlarına yönelik bütçe transferlerinin GSYH’ya oranının 2019’da, geçen seneye oranla 0.5 puan artarak, yüzde 4.5 seviyesine yükselmesi bekleniyor. Buna göre de 2019’da SGK’ya, bütçeden 192 milyar lira transfer yapılacağı tahmin ediliyor.Yine 2019’da SGK’nın ilaç için 39.8 milyar lira, tedavi giderleri için de 68.6 milyar lira harcama yapması bekleniyor.
SGK AÇIĞI 50.1 MİLYAR TL
2020 yılında ise sosyal güvenlik kuruluşlarının toplam gelirlerinin 460 milyar lira, toplam giderlerinin de 510.1 milyar lira olması, gelir-gider açığının da 50.1 milyar olması hedefleniyor. 2020 yılında SGK’ya toplam 218.8 milyar lira tutarında bütçeden transfer yapılacağı tahmin ediliyor ki, bu da GSYH’nın yüzde 4.5’i anlamına geliyor.
2020 Yılı Programı’na göre, sosyal sigorta sistemi gelirlerini olumsuz etkileyen faktörlerin başında kayıt dışı istihdam geliyor. 2018 yılında kayıt dışı istihdam oranı yüzde 33.4, imalat sanayinde ise yüzde 20.3 olarak gerçekleştiğine değiniliyor. Bu çerçevede de 2020 yılında sosyal güvenlik alanında yapılacaklar arasında başı kayıt dışılıkla mücadele alacak gibi gözüküyor. Peki, bu konuda 2020’de neler yapılacak? Cumhurbaşkanlığı Programı’nda yapılacaklar detaylı yer aldı. SGK’da görev yapan sosyal güvenlik denetmeni sayısı artırılırken, Gelirler İdaresi Başkanlığı’ndan (GİB) veriler alınarak, riskli sektörler ve işyerleri denetlenecek. Denetimlere Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile emniyet birimleri de katılacak, yol kenarı denetim istasyonlarında denetimler yapılacak.
YENİ DÜZENLEMELER YOLDA
Programda dikkat çeken bir nokta da kayıt dışı istihdamın yoğu olduğu inşaat ve turizm sektörleri ile küçük ölçekli işletmelere yönelik düzenlemeler yapılacak olması. Özel sektörde çalışan sigortalıların prime esas kazancının bir önceki aya göre yüzde 20 ve üzerinde azalması halinde bilgilendirme amaçlı kısa mesaj gönderilecek. Doktor,mühendis, avukat, sporcu ve öğretmen meslek gruplarındaki sigortalıların kazançlarının eksik bildirdiği tahmin edilen işverenlere yönelik de bilgilendirme amaçlı mektup gönderilecek. Bu kapsamda mağdur olan çalışanlar da bilgilendirilmiş olacak.
EYT’LİLERE KÖTÜ HABER
2020 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda, kısa adı EYT olan emeklilikte yaşı takılanlara pek de müjdeli haber gözükmüyor. Eylül ayında, Cumhurbaşkanı Erdoğan, EYT mağdurları ile görüşülmesi için Sosyal Politikalar Kurulu’nu görevlendirmişti. Bu da emeklilikte yaşa takılanlar için bir umut ışığı olmuştu. Hatta bu konuda 2020 yılında yeni gelişme yaşanacağı bile söyleniyordu. Ancak 2020 Yılı Programı’nda, bu konuda bir aksiyon alınacak gibi gözükmüyor. Aksine programda, sosyal güvenlikte mevcut durum özetlenirken; geçmişte uygulanan erken emeklilik ve yüksek aylık bağlama oranlarının aktüeryal dengeyi bozması nedeniyle sosyal sigorta sisteminin gelirlerinin giderlerini karşılayamadığına ve yapılan reformlara rağmen sistemin açık vermeye devam ettiğine değiniliyor. Finansman açığını kapatmak için sisteme bütçeden yapılan transfer tutarının GSYH’ya oranının 2017 yılında yüzde 0.79’dan, 2018 yılında yüzde 0.48 düzeyine gerilediği vurgulanıyor ki, sosyal sigorta primlerine devlet katkısı, ek ödemeler, faturalı ödemeler, ödeme gücü olmayanların genel sağlık sigortası primleri bu orana dahil değil. Ayrıca, Programda, “Sosyal sigorta sisteminde finansal sürdürülebilirlik açısından önemli bir gösterge olan aktif-pasif oranı 2017 yılında 1.95 iken, 2018’de bu oran 1.86 olarak gerçekleşmiştir. Çırak, stajyer ve kursiyer hariç tutulduğunda ise bu oran 1.82 seviyesinden, 1.73’e gerilemiştir” deniyor.
Peki, aktif-pasif oranı nedir? Çalışanlara aktif sigortalı; emekli, dul, yetim, malul sigortalılara pasif sigortalı deniyor. Aktif-pasif oranı da kaç aktif çalışanın, kaç pasif çalışanı finanse ettiğini gösteriyor. Bu oranın ideali ise 4. Yani 4 çalışan, 1 pasif sigortalıyı finanse etmeli. Son açıklanan verilere göre bu oran bizde 1.86. Buradan yola çıkarsak, 2020’de emeklilikte yaşa takılanlar için herhangi bir tasarrufta bulunulmayacağını söylemek sanırım yanlış olmaz. Noyan Doğan
http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/noyan-dogan/isyerlerine-siki-denetim-geliyor-41368478
