Gelir Vergisi Kanunu’nca kâr payı kavramı tanımlanmamış fakat Gelir Vergisi Kanunu’nun 75. Maddesince menkul sermaye iradı olarak nitelendirilecek bazı kâr payları sayılmıştır.
GVK. 75. Maddesi hükmünce;
“Sahibinin ticari, zirai, veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır.
Kaynağı ne olursa olsun aşağıda yazılı iratlar menkul sermaye iradı sayılır:
1- Her nevi hisse senetlerinin kâr payları,
2- İştirak hisselerinden doğan kazançlar, (5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 7. Maddesindeki şartların birlikte gerçekleşmesi halinde; Türkiye’de yerleşik gerçek kişilerin doğrudan veya dolaylı olarak ayrı ayrı ya da birlikte sermayesinin, kâr payının veya oy kullanma hakkının %50’sine sahip olmak suretiyle kontrol ettikleri yurt dışı iştiraklerinin kazançları dağıtılsın veya dağıtılmasın, iştirakin hesap döneminin kapandığı ayı içeren yıl itibarıyla dağıtılan kâr payı sayılır. Türkiye’de vergilendirilmiş kazancın iştirak tarafından sonradan dağıtılması durumunda, elde edilen kâr paylarının vergilendirilmiş kısmı bu tutardan indirilir.)
Adi komandit şirketlerde komanditerlerin kâr payları, şirket kârının ilişkin bulunduğu takvim yılında elde edilmiş sayılır;
1- Kurumların İdare Meclisi Başkan ve Üyelerine verilen kâr payları;
2- Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca yıllık veya özel beyanname veren dar mükellef kurumların, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancından, hesaplanan kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan kısmı,
3- Her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı idaresi, Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetler ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler;
4- Her nevi alacak faizleri,
5- Mevduat faizleri,
6- Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponların satışından elde edilen bedeller;
7- İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kâr paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar;
8- Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri;
9- Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr payları ile kâr ve zarar ortaklığı belgesi karşılığında ödenen kâr payları ve özel finans kurumlarınca kâr ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları.
10- Menkul kıymetlerin geri alım veya satım taahhüdü ile iktisap veya elden çıkarılması karşılığında sağlanan menfaatler,
11- Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta ve emeklilik şirketleri tarafından;
a- On yıldan az süre ile prim veya aidat ödeyerek ayrılanlara ödenen irat tutarları,
b- On yıl süreyle prim veya aidat ödeyerek ayrılanlar ile vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara ödenen irat tutarları.
12- Bireysel emeklilik sisteminden;
a- yıldan az süre ile katkı payı ödeyerek ayrılanlar ile bu süre içinde kısmen ödeme alanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı,
a- On yıl süre ile katkı payı ödemiş olmakla birlikte emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile bu süre içinde kısmen ödeme alanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı,
b- Emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet, veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı,
Yukarıda yazılı iratlar, bunları sağlayan sermaye sahibinin ticari faaliyetine bağlı bulunduğu takdirde, ticari kazancın tespitinde nazara alınır.
13- Sermaye piyasası Kanunu hükümlerine göre ihraç edilen her türlü sermaye piyasası araçlarından elde edilen gelirler.”
Gelir Vergisi Kanunu 75. Maddesinde de belirtildiği üzere ve yukarıda sayılan gelirler ile ilgili olarak Tam mükellef kurumlardan elde edilen kâr paylarının % 50 si gelir vergisinden istisna olup kalan tutar 2018 yılı için geçerli olan 34.000 TL’lik beyan sınırını aşması halinde beyan edilecektir.
III- GELİR VERGİSİ KANUNU 94/6-B MADDESİ HÜKMÜNCE YAPILMASI GEREKEN STOPAJ KESİNTİSİ
Kurumlar vergisi mükellefleri tarafından dağıtılan kâr paylarına Gelir Vergisi Kanunu 94. Maddesinin 6. Fıkrası b bendine göre gelir vergisi tevkifatı yapması zorunluluğu bulunmaktadır. Buna ilişkin olarak 2009/14592 sayılı BKK madde 1/6 ile;
1- Tam mükellef kurumlar tarafından; tam mükellef gerçek kişilere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve bu vergiden muaf olanlara dağıtılan, 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarından % 15,
2- Tam mükellef kurumlar tarafından; dar mükellef gerçek kişilere, dar mükellef kurumlara ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan, 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarından %15 oranında vergi tevkifatı yapılır.
Mükellef nezdinde gerçekleştirilen vergi kesintisi kâr payının dağıtıldığı dönemi takip eden bir sonraki yıl mart ayı içerisinde beyan edilecek menkul sermaye iradı beyannamesinde hesaplanacak vergiden mahsup edilecek ve hesaplama neticesinde kalan tutar gelir vergisi olarak ödenecektir.
Sonuç olarak Tam mükellef kurumlardan elde edilen her nevi temettü gelirlerinin brüt tutarlarının % 50 si Gelir Vergisinden istisna olup herhangi başkaca bir gelirinin söz konusu olmaması halinde 2018 yılı için 34.000 TL’yi aşması halinde Gerçek kişi ortak elde etmiş olduğu geliri beyan etme mükellefiyetindedir.
Örnek: XYZ Ltd. Şti. ortaklarından Bay (X) 2018 yılında tam mükellef bir kurum olan XYZ Ltd. Şti. den brüt 600.000,00 TL tutarında kâr payı elde etmiştir. Elde edilen kâr payı üzerinden kurum bünyesinde ödeme anında kaynaktan %15 oranın da stopaj kesintisi gerçekleştirilerek kalan tutar şirket ortağının hesabına aktarılmıştır. Buna göre ortağın başkaca herhangi bir gelirinin söz konusu olmadığı ortak tarafından beyan edilmiştir.
Bay (X) tarafından elde edilen 600.000,00 TL tutarındaki kâr payının Gelir Vergisi Kanunu 22. Maddesince %50 si gelir vergisinden istisna olup kalan yarısı 300.000,00 TL’dir. Bu tutarın 2018 yılı için beyan edilen 34.000,00 TL’yi aşması sebebi ile beyanda bulunma zorunluluğu vardır. Ayrıca şirket tarafından ortak Bay (X) için ödenecek tutar üzerinden GVK 94/6-b maddesi hükmünce stopaj kesintisi olarak 90.000,00 TL’lik kesinti gerçekleştirmiştir.
Buna Göre;
Kâr Payı 600.000,00 TL
İstisna Tutarı (300.000,00 x 0,50) 300.000,00 TL
Beyan Edilebilecek Kalan Tutar 300.000,00 TL
Hesaplanan Gelir Vergisi 95.480,00 TL
Kesinti Yoluyla Ödenen Vergi 90.000,00 TL
Ödenecek Gelir Vergisi 5.480,00 TL
Ödenecek Damga Vergisi 72,70 TL
2018 yılı içerisinde elde edilen kâr paylarının izleyen yıl Mart dönemi içerisinde Menkul Sermaye İradı olarak beyan edilmesi neticesinde Bay (X) tarafından ödenmek üzere 5.480,00 TL Gelir Vergisinin iki eşit taksitte olmak üzere Mart/2019 ve Temmuz / 2019 dönemlerinde ödenmesi mümkündür. Lakin Menkul Sermaye İradına ilişkin beyannamenin damga vergisi tutarı olan 72,70 TL’nin 1. Taksit ile birleştirilerek Mart/ 2019 döneminde ödenmesi zorunludur.
Hakan AKKAYA*
E-Yaklaşım / Mayıs 2019 / Sayı: 317
