I- GİRİŞ

İşyerlerinin hangi tehlike sınıfında olduğu ise işyerinin SGK’da kayıtlı işkolu kodu baz alınarak belirlenmektedir. Bilindiği üzere 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun hükümlerine göre ise işyerinin az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikelilik durumuna göre yükümlülükler değişiklik arz etmektedir.[1]Bu itibarla yukarıdaki durum göz önüne alındığında işyerlerinin doğru NACE kodlarının belirlenmesi önem arz etmektedir. Yazımız işkolu kodunun tespiti, değişikliği ve itiraz işlemlerinin nasıl yürütüleceği gibi konular göz önüne alınarak hazırlanmıştır.

II- İŞYERİNİN TEHLİKE SINIFININ TAYİN VE TESPİTİ

Tescil edilecek işyeri işvereninin vergi mükellefiyetinin bulunması durumunda; İnternet Vergi Dairesi’nden işverenin e-vergi levhasına bakılmakta olup, adına dosya tescil edilecek işyerine ait adresin e-vergi levhasında kayıtlı işyeri adresi ile aynı olması durumunda, levhada yer alan işkolu kodu esas alınmaktadır. Tescil edilecek işyeri adresinin e-vergi levhasında yer alan işyeri adresinden farklı olması durumunda ise işveren tarafından işyerinin bağlı olduğu vergi dairesinden alınacak işkolu kodunu gösterir resmi yazı veya belgede belirtilen işkolu kodu esas alınmaktadır. Eğer işyeri işvereninin vergi mükellefiyetinin bulunmaması durumunda; işyeri bildirgesi, denetim raporu, tutanak, resmi yazı, varsa işyeri açma ve çalışma ruhsatı v.b. belgelere bakılarak, işyerine verilecek işkolu kodu belirlenmektedir. Aynı işkolu kodunun altındaki altılı işkolu kodlarının farklı tehlike sınıflarına girdiğinden işyeri tescil işlemlerinin ardından altılı işkolu (NACE) kodu sisteme girilerek işlemler sonuçlandırılmaktadır.

Tehlike sınıfının tespitinde bir işyerinde yürütülen asıl işin tehlike sınıfı dikkate alınmaktadır. İşyeri tescil işlemleri sırasında birden fazla faaliyet yürütülen işyerlerine ilişkin olarak yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda yalnızca bir tane işkolu kodu verilmektedir. Asıl işin tayininde (tespitinde) tereddüde düşülmesi halinde işyerinin kuruluş amacına bakılmaktadır. İşyerinde birden fazla asıl iş tanımına uygun faaliyetin yürütülmesi halinde, bu işlerden tehlike sınıfı yüksek olan iş esas alınacak. 6331 sayılı Kanun’un işyeri tanımına giren işyerlerinde yapılan asıl işin yanında veya devamı niteliğinde faaliyet alanının genişletilmesi halinde de aynı kural geçerli olmaktadır. İşveren asıl iş faaliyet değişikliğini en geç bir ay içerisinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirmesi gerekmektedir. Gerekli görülmedikçe işyerlerinde yapılan asıl işe ilişkin inceleme yapılmamaktadır. Yapılan denetim ve incelemelerde işyerinde yapılan asıl işin tescil kayıtlarından farklı olması halinde, denetim ve incelemeye ilişkin kayıtlar dikkate alınarak işyeri tehlike sınıfı yeniden belirlenerek alınan karar işyerine tebliğ edilmektedir. Kararın işyerinin tehlike sınıfı değişikliğine neden olması halinde tehlike sınıfının gerektirdiği iş ve işlemler, işverenler tarafından 90 gün içinde yerine getirilerek olup, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne bildirilecektir.[2]

III- İŞKOLU KODU DEĞİŞİKLİĞİNDE YAPILACAK İŞLEMLER 

Bilindiği üzere 1 Eylül 2013 tarihinden itibaren işyerlerine işkolu kodu verilmesi, verilen iş kolu kodunun değiştirilmesi ve işkolu koduna itiraz işlemlerinin 5510 sayılı Kanun’un[3] 83 ve 84. maddelerine göre yürütülmesi imkanı kalmamıştır.[4] Dolayısıyla işkolu kodu değişikliğin 01.09.2013 tarihi öncesi ve sonrasına göre değişiklik arz etmektedir.

A- İŞ KOLU KODUNA YAPILAN İTİRAZIN 01.09.2013 TARİHİ ÖNCESİNİ İHTİVA ETMESİ

Kurum’ca yapılacak değişiklik veya işverenlerce yapılan itirazlar ile Prim Tahakkuk ve Tahsilat Servisince yapılan incelemelerde işkolu kodunun hatalı verilmiş olduğu ve hatalı işkolu kodu ile doğru işkolu kodunun tehlike sınıf ve prim oranı aynı olduğunun tespiti halinde işyeri tescil servisine bildirilecektir.

İşkolu kodu değiştirilmesi gereken işyerlerinin eski işkolu kodu ile yeni işkolu koduna ait tehlike sınıfının aynı olup olmadığı işyeri tescil servis şefi/yetkilisi tarafından kontrol edildikten sonra, Kurumca değiştirilmektedir.

Eski işkolu kodu ile yeni işkolu koduna ait tehlike sınıfının aynı olmayıp, eski işkolu kodunun hatalı verilmiş olduğu ve yeni tespit edilen işkolu kodunun tehlike sınıfı ve prim oranın daha yüksek olması halinde yine Kurumca 5510 sayılı Kanun’un mülga 83. maddesine göre işlem yapılmaktadır.

Prim Tahakkuk ve Tahsilat Servisince yapılan incelemede, işkolu kodunun hatalı verilmiş olduğu ve doğru işkolu kodunun tehlike sınıf ve prim oranının hatalı işkolu kodu tehlike sınıfı ve prim oranında daha düşük olduğunun tespiti halinde durum incelenmek üzere Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarına aktarılmaktadır.[5]

B- İŞ KOLU KODUNA YAPILAN İTİRAZIN 01.09.2013 TARİHİ VE SONRASINI İHTİVA ETMESİ

İşkolu koduna yapılan itirazlar üzerine değişikliğin 2013/Eylül ayı ve sonrasına hüküm ihtiva etmesi halinde İnternet Vergi Dairesi’nden işverenin e-vergi levhasına bakılmakta olup, adına dosya tescil edilecek işyerine ait adresin e-vergi levhasında kayıtlı işyeri adresi ile aynı olması durumunda, levhada yer alan işkolu kodu esas alınmaktadır. Tescil edilecek işyeri adresinin e-vergi levhasında yer alan işyeri adresinden farklı olması durumunda ise işveren tarafından işyerinin bağlı olduğu vergi dairesinden alınacak işkolu kodunu gösterir resmi yazı veya belgede belirtilen işkolu kodu esas alınmaktadır. Eğer işyeri işvereninin vergi mükellefiyetinin bulunmaması durumunda; işyeri bildirgesi, denetim raporu, tutanak, resmi yazı, varsa işyeri açma ve çalışma ruhsatı vb. belgelere bakılarak, işyerine verilecek işkolu kodu tespit edilecektir. İşverenin değişiklik talebi 01.09.2013 tarihinden önce yapılmış ise 01.09.2013 tarihi itibariyle(kamu için 15.09.2013 tarihi) işkolu kodu değiştirilmektedir. Değişiklik talebinin 2013/Eylül ayı ve sonrasında yapılması halinde ise talep tarihi itibariyle değiştirilmektedir.[6]

Örnek: A Ünvanlı firma faaliyet konusu olarak ‘1399’ işkolu koduna karşılık gelen ‘‘Başka yerde sınıflandırılmamış diğer tekstillerin imalatı işi tanımlanmış olsun. İşveren 01.05.2019 tarihinde vermiş olduğu dilekçede bahse konu işyerinde söz konusu işi yapmadıklarını, işkolu kodunun hatalı olduğunu belirterek faaliyet konusunun ‘1520’ iş kolu koduna karşılık gelen ‘‘Ayakkabı, bot, terlik vb. imalatı (Deriden ayakkabı, mes, bot, çizme, postal, terlik, vb. imalatı’’ olarak değiştirilerek NACE kodlarının ‘’15.20.15’’ olarak tanımlanmasını istemektedir. Bu durumda İnternet Vergi Dairesi’nden işverenin e-vergi levhasında talep edilen NACE kodunun olduğu ve adreslerinde aynı olduğu anlaşılması halinde talep tarihi itibariyle anılan işyerinin işkolu ‘1520’ altılı NACE kodunun ise ‘’15.20.15’’ olarak değiştirilecektir.

IV- SONUÇ

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun hükümleri başta işyeri hekimi ve iş güvenliği uzamanı çalıştırma yükümlüğü olmak çalışma hayatında bir çok önleyici ve düzenleyici yükümlülükler içermektedir. Söz konusu kanunda işyerinin az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikelilik durumuna göre yükümlülükler farklılık arz etmektedir. Firmaların hangi tehlike sınıfında faaliyet gösterdikleri faaliyetlerine uygun NACE koduna göre tayin edilmektedir. Yapılan denetim ve incelemelerde işyerinde yapılan asıl işin tescil kayıtlarından farklı olması halinde, denetim ve incelemeye ilişkin kayıtlar dikkate alınarak işyeri tehlike sınıfı yeniden belirlenerek alınan karar işyerine tebliğ edilmektedir. Kararın işyerinin tehlike sınıfı değişikliğine neden olması halinde tehlike sınıfının gerektirdiği iş ve işlemler, işverenler tarafından 90 gün içinde yerine getirilerek, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne bildirilmesi gerekmektedir.

Kemal AKYOL*

E-Yaklaşım / Haziran 2019 / Sayı: 318

*  Sosyal Güvenlik Denetmeni

[1]6331 sayılı kanunun 2. maddesi

[2]İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği

[3]5510 sayılı Kanun, 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[4]6385 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 10uncu maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır.

[5]Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü’nün, 14.09.2012 tarih ve 16143160 sayılı Genel Yazısı

[6]Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü’nün, 20.01.2014 tarih ve 1081889 sayılı Genel Yazısı