Bilindiği üzere, ülkemizde ihracat bedelinin yurda getirilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. İhracat bedelinin yurda getirilmesi, ihracat yapılan mal ve hizmetin karşılığı olan paranın ülkeye girişini sağlamaktadır.

Ülkemizde 2018 yılında ekonomik konjonktürün etkisi ile yaşanan döviz dalgalanmalarının etkisinin azaltılması adına ihracat dövizlerinin yurtiçine belirli bir sürede getirilmesini zorunlu hale getiren 2018-32/48 sayılı Tebliğ yayımlanmıştır. İhracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin usul ve esaslar İhracat Genelgesi’nde düzenlenmiştir. Bu kapsamda, İhracat Genelgesi’nin 4’üncü maddesinde,

“2018-32/48 sayılı Tebliğ’in yürürlüğe girdiği tarihten itibaren fiili ihracatı gerçekleştirilen işlemlere ilişkin ihracat bedellerinin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez. 180 gün azami süre olup bedellerin ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin yurda getirilmesi esastır.

2018-32/48 sayılı Tebliğ’in yayımı tarihinden önce fiili ihracatı gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller 2018-32/48 sayılı Tebliğ hükümleri kapsamında yer almamaktadır.”

biçimindeki düzenleme ile ihracat bedelinin yurda getirilme süresinin kural olarak 180 gün olduğu, anılan sürenin azami süre olduğu, ithalatçının ihracat bedelini ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin getirmesinin esas olduğu ifade edilmiştir. Bu kapsamda fiili ihraç tarihi, eşyaya ilişkin ihracat beyannamesinin kapanma tarihidir.

İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, ihracat bedellerinin yurda getirilme süresi vade bitiminden itibaren 90 günü geçemez.

Öngörülen vadenin tespiti için ihracatçının yazılı beyanıyla birlikte vade içeren sözleşmenin ya da vadeyi tevsik niteliğini haiz proforma fatura veya poliçenin aracı bankaya ibrazı zorunludur.

İhracat Bedellerinin Tahsili

İhracat bedelleri, İhracat Genelgesi’nin 5’inci maddesinin birinci fıkrasında düzenlendiği üzere, 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 3’üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen ödeme şekillerine göre tahsil edilir ve Gümrük Beyannamesinin 28’inci hanesine tahsil işleminde kullanılan ödeme şekli yazılır.

Tebliğ’in “İhracat bedellerinin yurda getirilmesi” başlıklı 3’üncü maddesinin 3’üncü ve 4’üncü fıkraları uyarınca;

“İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esastır. Ancak, döviz üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında farklı bir döviz cinsinin veya Türk parası üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkündür.

İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunludur.”

Peşin Döviz Karşılığında İhracat Yapılması

Peşin döviz karşılığında ihracat yapılması durumunda, ihracatın 24 ay içerisinde yapılması zorunlu olup; ihracatın mücbir bir sebepten ötürü yapılamaması halinde ise, mücbir sebebin tevsik edilmesi gerekmektedir. Mücbir sebebin varlığı halinde banka tarafından ihracatçıya en fazla 1 yıl olmak üzere ek süre verilecektir.

Banka tarafından verilen toplam 1 yıllık ek sürenin sonunda mücbir sebebin devamlılığının belgelenmesi halinde ihracatçı hakkında 2018-32/48 sayılı Tebliğ kapsamında yapılacak işlemlere Bakanlık tarafından karar verilecektir.

Tamamı tek seferde iade edilmeyen veya süresi içinde ihracatı gerçekleştirilemeyen peşin dövizler prefinansman hükümlerine tabi olacaktır.

Prefinansman hükümlerine tabi hale gelen peşin dövizlerin, ihracat taahhüt sürelerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde uzatılması halinde, alıcının muvafakat etmesi kaydıyla kullanım süreleri de verilen ek süre kadar uzatılmış sayılır.

İhracat Genelgesi’nin 6’ncı maddesinin 2’nci fıkrası gereğince, tamamı tek seferde iade edilmeyen veya süresi içinde ihracatı gerçekleştirilmeyen peşin döviz tutarının 50.000 ABD Doları¹ veya karşılığı döviz veya Türk Lirasını geçmeyen kısmı prefinansman hükümlerine tabi olmayacaktır². Bu halde, yasal işlem yapılması için bankalar tarafından Bakanlığa bildirim yapılmayacaktır.

Bankalar tarafından, peşin döviz tutarına ilişkin ihracat yükümlülüğünü yerine getirmeyenlere yapılacak tebligat ile ihracatın süresi içerisinde gerçekleştirilip gerçekleştirilmeyeceği hususunda 10 iş günü içerisinde dönüş yapılması istenir. 

Bankalar tarafından peşin bedel tutarının firma hesabına geldiği tarihten itibaren (“İBKB”)

İhracat Hesabının Kapatılması

İhracat Genelgesi’nin 4’üncü maddenin 4’üncü fıkrasındaki süreler ile özelliği olan ihracat için 7’nci maddedeki ihraç tarihleri ve süreler saklı kalmak kaydıyla, ihracat bedeli dövizlerin (avans dahil) fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi ve İBKB düzenlenmesi halinde ihracat hesabı aracı banka nezdinde kapatılır.

İhracat bedelinin tahsili ve -ek süreler dahil olmak üzere- ihracat hesabının yurda getirilmesi süresi içerisinde kapatılmasından ihracatçılar; ihracat bedelinin faktoring şirketinin yurt içi kaynaklarından ödendiği faktoring işlemlerinde faktoring şirketi sorumludur. İhracata aracılık eden bankaların da ihracat bedelinin yurda getirilmesini izleme yükümlülüğü bulunmaktadır.

İhracat Genelgesi’nin 25’inci maddesi gereğince, banka nezdinde ihracat hesabının kapatılması için;

• Gümrük Beyannamesi örneği veya Gümrük Beyannamesi bilgilerinin,
• ilgili İhracat Belgesi Kabul Beyanlarının,
• satış faturalarının ve
• indirim ve mahsup konusu belgelerin

aracı bankaya ibrazı zorunludur. Söz konusu belgelerin bankaya ibraz edilmemesi durumunda, bankaca 5 iş günü içinde Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğü’ne ihbarda bulunulur.

Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince ihracat hesabının kapatılması için ilgililere ihbardan itibaren 10 iş günü içinde 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Anılan ihtar süresi içinde ihracat hesabının kapatılması veya mücbir sebebin/haklı durumun ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne belgelenmesi gerekir.

İhtarda belirtilen hususların yerine getirilmemesi halinde ise ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına ihbarda bulunulur.

İdari Para Cezası ve İtiraz Yolu

İhracat bedelinin yurda getirilmesi zorunluluğuna uyulmaması veya bu zorunluluğa ilişkin işlemlerin tamamlanması halinde, sorumlular hakkında idari para cezasına hükmolunur. Nitekim, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’un 1’inci maddesinde,

“Kambiyo, nukut, esham ve tahvilat alım ve satımının ve bunlar ile kıymetli madenler ve kıymetli taşlarla bunlardan mamul veya bunları muhtevi her nevi eşya ve kıymetlerin ve ticari senetlerle tediyeyi temine yarıyan her türlü vasıta ve vesikaların memleketten ihracı veya memlekete ithalinin tanzim ve tahdidine ve Türk parasının kıymetinin korunması zımnında kararlar ittihazına Cumhurbaşkanı salahiyetlidir.”

biçimindeki düzenleme mevcuttur. Bununla birlikte, anılan Kanun’un 3’üncü maddesi uyarınca, idari para cezasına karar vermeye Cumhuriyet Savcıları yetkili kılınmıştır.

İhracat bedelinin yurda getirilmemesi halinde, Kabahatler Kanunu hükümleri gereğince, Cumhuriyet Başsavcılığınca ihracatçı hakkında hükmolunan idari para cezasına karşı, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ilgili Sulh Ceza Hakimliğine itiraz mümkündür. Sulh Ceza Hakimliğince itirazın reddedilmesi durumunda tebliğden itibaren 7 gün içinde ilk itirazı inceleyen hakimliğin bir üst numarası olan Sulh ceza Hakimliğine itiraz mümkündür. Yapılacak ikinci itiraz üzerine verilen karar kesindir.

Bilgilerinize saygı ile sunulur.

Av. Melisa ŞENDUR

¹ T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığının 03.08.2023 tarih ve 2358545 sayılı yazısı.

² T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığının 04.02.2022 tarih ve 936829 sayılı yazısı.