TEVSİK ZORUNLULUĞU KAPSAMINDA ÖZELLİK GÖSTEREN DURUMLAR

A- TATİL GÜNLERİNDE YAPILAN ÖDEMELER

Esas itibariyle, hangi günlerin “tatil” olarak kabul edileceği 394 sayılı Hafta Tatili Kanunu’nda ve 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da tadadi olarak sayılmış bulunmaktadır.

Süreklilik arz eden ekonomik faaliyetler, hafta sonlarında ve resmi tatil günlerinde de devam etmektedir. Ödeme ve tahsilat işlemlerinin mesai saatleri dışında veya hafta sonunda internet bankacılığı veya POS cihazı kullanılarak yapılması mümkündür.

Bununla birlikte, konuya ilişkin 14.06.2011 tarihli bir özelgede; finansal kuruluşlarının tatil günlerinde hizmet vermemesi dikkate alınarak aşağıdaki gibi görüş bildirilmiştir:

“Hafta sonu ve diğer tatil günlerinde satış mağazalarının mezkur tebliğlerle belirlenen sınırı aşan tahsilatlarının, aracı kurumların tatil günlerinde hizmet vermemesi hususları göz önüne alındığında, tatil günleri itibariyle veznelerden tahsil edilmesi ve söz konusu tahsilatın takip eden iş günü mesai saati sonuna kadar bankalar, özel finans kurumları veya posta idareleri aracı kılınarak kooperatifiniz hesabına yatırılması mümkün bulunmaktadır”.

B- GERÇEK USULDE VERGİYE TABİ OLMAYAN ÇİFTÇİLERE YAPILAN ÖDEMELER

Gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler tarafından; 5957 sayılı Kanun(2) hükümlerine göre kurulmuş olan toptancı hallerinde faaliyet gösteren tüccar, üretici, üretici örgütleri ve komisyonculara yapılan sebze ve meyve, et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, su ve su ürünleri, bal ve yumurta gibi diğer gıda maddeleri, kesme çiçek ve süs bitkileri satışlarının aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması zorunluluğu bulunmamaktadır. Ayrıca, söz konusu yerler dışında yapılmakla birlikte anılan 5957 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında bildirime tabi tutulmuş satışlara ilişkin tahsilat ve ödemeler de tevsik zorunluluğu kapsamı dışında tutulmuştur.

C- İCRA DAİRELERİ İLE MAHKEMELERE YAPILAN ÖDEMELER

Avukatlar tarafından elektronik imza girişi yapılarak UYAP üzerinden yatırılan harç ve masraf ödemelerine ilişkin, ödeme detaylarını ihtiva eden sistemden alınan yazıcı çıktısı tevsik edici belge olarak kabul edilmektedir(3). Konuya ilişkin 21.04.2014 tarihli Özelge özetle aşağıdaki gibidir:

“… Vergi mükellefleri tarafından tevsik amacıyla kullanılacak vesikalar Vergi Usul Kanunu’nda ve ilgili mevzuatında düzenlenmektedir. Buna göre, vergi mükelleflerinin mal teslimleri ve hizmet ifaları sebebiyle düzenlemek zorunda oldukları vesikalarla ilgili olmayan, icra takip işlemleri ve mahkeme giderlerinden kaynaklanan harç ve masrafların ilgili mevzuatına göre düzenlenecek belgelerle tevsiki gerekmektedir. Bu itibarla, İcra ve İflas Kanunu’nda yapılan değişiklik sonrasında, özelge talep formunuzda belirtilen çıktıların ve belgelerin ilgili mevzuata göre ödemeyi tevsik edici belge olarak kabul edilmesi halinde, bu belgelerin vergilendirmeye dair kayıtların tevsikinde de kullanılması mümkün bulunmaktadır”.

D- TAŞINMAZ ALIM-SATIMI NEDENİYLE YAPILAN ÖDEMELER

Tapu sicil müdürlüklerinde gerçekleştirilen işlemler karşılığında yapılan tahsilat ve ödemeler tevsik zorunluluğunun dışında tutulmuştur(4). Dolayısıyla, tapu dairelerinde yapılan arsa, arazi, konut ve işyeri alım satım işlemlerine konu ödeme ve tahsilatların aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması zorunlu değildir.

E- İNŞAAT DEVAM EDERKEN KAT İRTİFAKI KURULMAK SURETİYLE YAPILAN ÖDEMELER

Kat irtifakı, herhangi bir arsa üzerinde yapılmakta olan veya ilerde yapılacak olan bir yapının kat, daire, iş yeri, dükkân, mağaza ve depo gibi ayrı ayrı ve başlı başına kullanmaya elverişli bölümleri üzerinde, yapı tamamlandıktan sonra geçilecek kat mülkiyetine esas olmak üzere, o arsanın maliki veya paydaşları tarafından arsa payına bağlı olarak kurulan kullanma hakkıdır. Bu hak resmi senetle ve tapu siciline tescil ile doğmaktadır(5).

Genellikle inşaat maliyetlerinin bir kısmını finanse edebilmek amacıyla inşaat devam ederken veya henüz inşaat başlamadan (proje aşamasında) kat irtifakı tesis edilebilmektedir. İnşaat devam ederken arsa üzerine kat irtifakı kurulmak suretiyle yapılan satışlar karşılığında tahsil edilen bedellerin, GVK ve KVK yönünden avans olarak değerlendirilmesi gerekir. Çünkü satış bedeli belli olmakla birlikte, maliyetler henüz tam oluşmamıştır.

Bu bakımdan, inşaat devam ederken kat irtifakı kurulmak suretiyle yapılan teslimlerde alıcılardan tahsil edilen bedellerin 7.000 TL’nin üzerinde olması halinde, yapılan tahsilatların aracı finansal kurumlar vasıtasıyla yapılması gerekmektedir(6).

F- İKİNCİ EL ARAÇ ALIM-SATIMI NEDENİYLE YAPILAN ÖDEMELER

459 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği’nin tevsik zorunluluğu kapsamda olmayan tahsilat ve ödemeler başlıklı 4.2. bölümünde, noterlerde gerçekleştirilen işlemler karşılığında yapılan tahsilat ve ödemeler de yer almıştır. Buna göre, noterde yapılan satış sözleşmesine istinaden gerçekleştirilen ikinci el oto satışlarında tahsil edilen bedeller 7.000 TL’nin üzerinde olsa dahi söz konusu tahsilatların aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması zorunlu değildir(7).

G- ARAÇ KİRALAMA HİZMETLERİ NEDENİYLE YAPILAN ÖDEMELER

Tevsik zorunluluğu kapsamında olan mükelleflerin araç kiralama faaliyeti ile uğraşmaları halinde, motorlu kara taşıtı(8) kiralama hizmetlerine ilişkin tahsilat ve ödemelerini “7.000 TL’lik hadle sınırlı olmaksızın” aracı finansal kurumlar tarafından düzenlenen belgeler ile tevsik etmeleri zorunludur. Diğer bir ifadeyle, rent a car işletmelerinin araç kiralama hizmetlerine ilişkin tahsilat ve ödemelerini tutarı ne olursa olsun, aracı finans kurumları vasıtasıyla yapması şarttır.

H- SERBEST MESLEK FAALİYETİ KAPSAMINDA YAPILAN ÖDEMELER

Tahsilat ve ödemeye konu işlem tutarının tevsik zorunluluğu kapsamında 459 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği ile belirlenen (7.000 TL’lik) haddi aşması halinde, bedelin farklı tarihlerde kısım kısım ödenmesinde işlemin toplam tutarı dikkate alınacak ve her bir tahsilat ve ödeme, tevsik zorunluluğu kapsamında aracı finansal kurumlar kanalıyla gerçekleştirilecektir.

Serbest meslek erbabı, 459 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nin uygulaması bakımından tevsik zorunluluğu kapsamında olup, anılan Genel Tebliğin 4.1.2. bölümünde konuya ilişkin olarak yer alan örnek aşağıdaki gibidir:

Örnek: Serbest meslek erbabı (C), (D) A.Ş.’ye bir yıl süreyle vereceği hizmet karşılığında 12.000 TL alacaktır. Aralarındaki anlaşma gereği (D) A.Ş., hizmet bedelini 1.000 TL’lik taksitler halinde ödeyecektir. Bu durumda serbest meslek makbuzunun, taksitlerin ödendiği tarihlerde 1.000 TL üzerinden düzenlenmesi tevsik zorunluluğunu ortadan kaldırmayacak, sözleşmenin toplam tutarı belirlenen haddi aştığından kısım kısım yapılan her bir tahsilat ve ödeme de aracı finansal kurumlar kanalıyla tevsik edilecektir. Söz konusu tahsilat ve ödemelerde tevsik zorunluluğuna uyulmaması durumunda serbest meslek erbabı (C) ile (D) A.Ş.’ye ayrı ayrı ceza uygulanacaktır.

Tebliğ’deki bu örneğe göre, SMMM, YMM, doktor ve avukat gibi serbest meslek erbabına yapılacak ödemelerde yıllık sözleşme bedeli dikkate alınacaktır. Ödemeler aylık olarak yapılsa bile, sözleşmedeki yıllık tutarın 7.000 TL’yi aşması halinde; aylık yapılacak ödemelerin de aracı finansal kurumlar vasıtasıyla yapılaması gerekecektedir.

V- SONUÇ

1- Tahsilat ve ödemelerini aracı finans kurumları aracılığıyla yapmayan mükelleflerden her birine, her bir işlem tutarının % 5'i nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir(9).

2- Tahsilat ve ödemelerin aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması, o işlem için fatura veya serbest meslek makbuzu düzenleme zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.

3- Alınan mal ve hizmetlerle ilgili olarak alış faturası ibraz edilmesi, o mal veya hizmetin gider veya maliyet olarak kayıtlara intikali için yeterlidir. Gider veya maliyet kaydı açısından ayrıca ödemenin aracı finans kurumları vasıtasıyla yapılmış olması şart değildir(10). Tamer BALCI* Yaklaşım / Kasım 2018 / Sayı: 311