Ayırıcı Hesaplar Ve Örnek Uygulamalar
Vergi ve muhasebe açısından gelir ve gider tahakkuku yapılmasının nedeni dönemin kapanmış olması ve gelir veya giderin tahakkuk etmiş olması, ancak kayıt için muhasebe belgelerinin bir kısmının henüz düzenlenmemiş olmasıdır.
NOT: Sayın meslek mensupları; bu hesapları her zaman kullanıyoruz zaten biliyoruz demeyin,muhasebede en çok karıştırılan hesaplardır.
180 VE 280 HESAPLARLA İLGİLİ ÖRNEK UYGULAMA
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI
180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı, Peşin Olarak ödenen ancak gelecek aylara ait giderlerin bir yıldan kısa süreye ait kısımlarının izlenmesi amacıyla kullanılan hesaptır.
180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı İşleyişi : İzleyen aylarla ilgili olarak bir gider yapıldığında bu hesaba borç yazılır. Daha önce giderlere alınan bir harcamanın gelecek aylara ait olduğu belirlendiğinde söz konusu gider, ilgili olduğu ayın giderlerine aktarılmak üzere, kaydedildiği hesaptan bu hesaba aktarılır.
180 01 Gelecek Aylara Ait Aylıklar
180 02 Gelecek Aylara Ait Kira Giderleri
180 03 Gelecek Aylara Ait Diğer Giderler
280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABI
Yılı içinde gelecek yıllara ilişkin olarak peşin ödenen giderler ile daha önceki yıllarda peşin ödenen giderlerden faaliyet dönemi sonu itibariyle, tahakkuku izleyen faaliyet döneminden sonraki dönemlerde yapılacak tutarlar bu hesaba kaydedilerek izlenir. Bu hesapta kayıtlı tutarlardan faaliyet dönemi sonu itibariyle, izleyen faaliyet döneminde tahakkuku yapılacak olanlar 180-Gelecek aylara ait gelirler hesabına aktarılır.
280 03 Gelecek Yıllara Ait Kira Giderleri
280 09 Gelecek Yıllara Ait Diğer Giderler
Örnek : Sancakplast A.Ş. 01 Ekim 2018 tarihinde 2 yıllık kira bedeli olarak Brüt 90.000,00 TL yi banka aracılıgıyla gerçek kişiye ödüyor.
24 aylık kira: 90.000 TL olduğuna göre; aylık kira bedeli burut olarak : 90.000,00/24 = 3.750,00 TL dir.
………………………………………………..01.10.2018………………………………
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 3.750,00
Kira Giderleri 3.750,00
2018/10 Kirası
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 7.500,00
2018/11-12 Kirası
280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER 78.750,00
2019/12 aylık kira 12x3.750,00 = 45.000,00
2020/09 aylık kira 9x3.750,00 = 33.750,00
102 BANKALAR 72.000,00
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 18.000,00
Kira stpj 90.000,00x%20
İki yıllık Peşin ödenen kira
…………………………………01.11.2018………………………
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 3.750,00
Kira Giderleri 3.750,00
2018/11 Kirası
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 3.750,00
2018/11 Kirası
Virman
……………………………..01.12.2018…………….
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 3.750,00
Kira Giderleri 3.750,00
2018/12 Kirası
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 3.750,00
2018/12 Kirası
Virman
………………………………………………/…………………..
Kira bedellerinin nakden veya aynen ödenmemesi ve aynı zamanda defter kayıtlarında da gider olarak yer almaması halinde herhangi bir kesinti yapılmayacaktır. Bu duruma aşağıdaki örnekle açıklık getirelim.
ÖRNEK
SANCAK İNŞAAT A.Ş. Gerçek kişi SELAMİ YAMAN dan ihtiyacı olan depoyu 01.10.2018 itibariyle, yıllığı 800.000.00 TL’den olmak üzere 3 yıllığına kiralamıştır. Sözleşmede kira bedeli net olup her yılın başında nakden ödenecektir. Kira bedeli 1.yıl için ödenmesi nedeniyle 1.yıla ait giderler kayıtlara alınmalı, 2. ve 3.yıla ait kiralar için nakden ve mahsuben bir ödeme söz konusu olmadığından kayıtlara alınmamalıdır.
Sözleşme gereği belirlenmiş 800.000.00 TL net kiranın brüt tutarı hesaplanması şu şekildedir. Brüt tutar 800.000 / 0,80 = 1.000.000.00 TL olarak hesaplanır. Buna göre, yıllık 200.000.00 TL kira stopajı hesaplanmıştır. Aylık kira tutarı ise 83.333,33 TL olarak hesaplanmıştır.
————————————————- 01.10.2018 ————————————————-
- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 83.333,33
Kira Giderleri 2018/10
- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 166.666,67
Kira Giderleri 2018/11-12
- GELECEK YILLARA AİT GİDERLER 750.000,00
Kira Giderleri
BANKALAR HESABI 800.000.00
- ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 200.000.00
Ödenen depo kirasının kaydı
……………………………………………………………./…………………………………..
381 VE 481 HESAPLARLA İLGİLİ ÖRNEK UYGULAMA
381 Gider Tahakkukları Hesabı İşleyişi: Bu Hesap, giderin tahakkuk ettirilmesinde ya da uzun vadeli gider tahakkukunun kısa vadeli nitelik kazanmasında alacaklı olur. İzleyen dönemde ödeme bu hesaptan yapılır. Yapılan tahakkuklar ilgili gider ve zarar hesaplarına borç, bu hesaba alacak, yapılan ödemeler borç kaydedilir.
Cari hesap dönemine ait olup da henüz ödenmemiş giderlerden bir yıl içinde olanları 381 Gider Tahakkukları, bir yılı aşanlar 481 Nolu Hesaplarda takip edilir. İşletmenin içinde bulunduğu hesap dönemine ilişkin olarak gerçekleşmiş fakat henüz bedeli ödenmemiş giderleri varsa, bu giderlerin tahakkuk esası gereği dönem gideri olarak kayda alınması gerekir. Aynı zamanda dönemsellik ilkesi gereği olan bu işlemle ilgili örnek aşağıda verilmiştir.
Gelecek aylarda ödemesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkukları bu hesaba kaydedilerek izlenir.
381 01 Personel Ücret Tahakkukları
381 02 Personel Yolluk Tahakkukları
381 03 Diğer Personel Tahakkukları
381 09 Diğer Gider Tahakkukları
Örnek Uygulama :
MATUR A.Ş. 10.Aralık. 2018 tarihinde 1.800,00 TL, 324,00 TL KDV ile elektrik faturası gelmiştir. Aralık 2018 dönemine ait olan bu faturanın ödeme tarihi ise 25.ocak 2019 tarihidir.
…………………………..10.12.2018…………………………………..
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 1.800,00
Elektrik Faturası
191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 324.00
381 GİDER TAHAKKUKLARI HESABI 2.124,00
Elektirik faturasının tahakkuk işlemi
……………………………..
31.12.2018 Yılının kapanış bilançosunun pasifinde kısa vadeli borçlar sınıfında yer alacak olan 381 Gider Tahakkukları Hesabı, İşletmenin henüz ödemediği giderleri nedeniyle ortaya çıkan borçlarını ifade edecektir. 2019 yılında elektrik faturasının ödenmesi sırasında ise, bu 381 Gider Tahakkukları hesabı Borçlandırılarak Kapatılacaktır.
………………………………………25.01.2019…………………………………
381 GİDER TAHAKKUKLARI HESABI 2.124,00
100 KASA
Elektrik faturasının ödenmesi işlemi
………………………………/……………………………….
İleride ortaya çıkacak bir giderin önceden tespiti, olarak isimlendirebileceğimiz tahakkuk esası işleminde elektrik faturasının yanı sıra su, doğalgaz ve telefon faturalarının da gelmesi durumunda bu 381 Gider Tahakkukları Hesabının çalıştırılması ve ödeme sırasında da bu hesabın kapatılması gerekir.
481 Gider Tahakkukları Hesabı: İçinde çalışılan dönemde ortaya çıkmış olmakla birlikte ödenmesi gelecek yıllarda yapılacak giderlerin izlendiği hesaptır.
481 Gider Tahakkukları Hesabının İşleyişi: Dönem sonunda, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili gider ve zarar hesapları karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Hesapta bekleyen giderler, kısa vadeli duruma düştüğünde 381 Gider Tahakkukları Hesabı’na aktarılarak bu hesaba borç kaydedilir.
Örnek: İşletme 1 Kasım 2018 tarihinde 20 ay vadeli, yıllık %16 faizli 600.000,00 TL tutarında banka kredisi kullanıyor. Anaparayı ve kredi faizini vade sonunda ödüyor.
ÇÖZÜM :
Faiz = A. n. t. / 100
( 600.000 x 20 x 16)
————————- = 160.000,00
( 100 x 12 )
20 aylık faiz: 160.000 TL olduğuna göre; aylık faiz tutarı: 160.000/20 = 8.000,00 TL dir.
Çalışılan Yıl :2018 …..2 aylık faiz gideri = 16.000,00 TL
Gelecek Yıl : 2019…..12 Aylkı faiz gideri= 96.000,00 TL
Gelecek Yıl :2020 ….. 6 Aylık Faiz Gideri = 48.000,00 TL
…………………………………..01.11.2018……………………….
100 Kasa Hesabı 600.000,00
300 Banka Kredileri Hesabı 600.000,00
Kredinin alınması
……………………………01.11.2018……………………………………
780 Finansman Giderleri Hesabı 16.000,00
481 Gider Tahakkukları Hesabı 16.000,00
Faiz giderinin tahakkuku
2 aylık faiz gideri bu yıla ait olduğundan ilgili gider hesabına kaydedilirken, tutar gelecek yıllarda kapatılmak üzere 481 Gider Tahakkukları Hesabına kaydedilir.
………………………………………31.12.2019…………………………………………..
780 Finansman Giderleri Hesabı 96.000,00
381 Gider Tahakkukları Hesabı 96.000,00
Fazi giderinin tahakkuku
12 aylık faiz gideri bu yıla ait olduğundan ilgili gider hesabına kaydedilirken, tutar gelecek dönemde kapatılmak üzere 381 Gider Tahakkukları Hesabına kaydedilir.
………………………………………………31.12.2019……………………………….
481 Gider Tahakkukları Hesabı 16.000,00
381 Gider Tahakkukları Hesabı 16.000,00
Fazi giderinin kısa vadeliye aktarılması
Daha önceki 2 aylık gider kısa vadeliye düştüğünden 381 Gider Tahakkukları Hesabı’na aktarılır.
………………………………………………….28.02.2020…………………………..
300 Banka Kredileri Hesabı 600.000,00
381 Gider Tahakkukları Hesabı 112.000,00
780 finansman Giderleri Hesabı 48.000,00
102 Bankalar Hesabı 760.000,00
Kredi anaparası ve faizi vade süresi sonunda ödeniyor, 2020 yılına ait giderlerde ilgili gider hesabına yazılırken, 381 Gider Tahakkukları Hesabında yer alan tutarda kapatılıyor.
……………………………………………………/…………………………………………..
181 ve 281 HESAPLARLA İLGİLİ ÖRNEK UYGULAMA
- •(281) Üçüncü kişilerden tahsili yada bunlar hesabına kesin borç kaydı bir yıl veya daha sonraki yıllarda yapılacak gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan kısımları izlenir.
- •İşleyişi:Dönem sonunda, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir.Sonraki dönemlerde, tahsil süresi bir yılın altına inenler, 181 Gelir Tahakkukları hesabına aktarılır. Hesabın bakiyesi izleyen dönemden sonraki dönemlerde tahsil edilecek veya kesin alacak duruma gelecek gelirleri gösterir ve bilançonun aktifine yansıtılır.
Gelir tahakkuklarına en belirgin örnekler dönem sonunda tahakkuk etmiş olan banka ve tahvil faiz gelirleridir.
- •Dönem sonu itibariyle, bir sonraki bilanço tarihine kadar tahsil edilebilecek olan gelirler 181 Gelir tahakkukları hesabına kaydedilir. Dönem sonu itibariyle,Bir sonraki bilanço tarihinden daha ilerideki bir tarihte tahsil edilecek olan gelirler 281 Geli Tahakkukları hesabına kaydedilir
181GELİR TAHAKKUKLARI HESABI
Bilanço tarihi itibariyle ortaya çıkmış, ancak istenebilir duruma gelmemiş gelirlerin, gelir hesaplarına alınmasında kullanılan hesaptır.
Ticari alacaklar ve diğer alacaklar hesap gruplarında izlenmeyen ve tahakkuk etmiş gelirlerden kaynaklanan ve faaliyet dönemi sonu itibariyle izleyen faaliyet döneminde tahsil edilecek olan alacaklar kaydedilir.
181 01 Faiz Geliri Tahakkukları
181 02 Kira Geliri Tahakkukları
181 09 Diğer Gelir Tahakkukları
İşleyişi: Dönem sonlarında o döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. İzleyen dönemde, gelirin tahsil edilmesi durumunda alacak kaydedilerek kapatılır.
Cari hesap dönemine ait olup da henüz tahsil edilememiş gelirlerden süreleri bir yılı aşanlar 281 Gelir Tahakkukları Hesabında, Süresi bir yıl içinde olanlar ise 181 Gelir Tahakkukları Hesabındatakip edilirler. Bu hesapların al hesapları elde edilen gelirlerin türlerine göre çeşitlendirilebilir.
ÖRNEK: SANCAK A.Ş. 2017 Aralık ayına ait 3.000,00 TL kira gelirini ocak ayında tahsil edecektir.
ÇÖZÜM:
……………………………………………………..01.12.2017……………………………
181 Gelir Tahakkuku 3.540,00
649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar 3.000.00
391 Hesaplanan KDV 540.00
Aralık Ayı Kira Geliri tahakkuk işlemi
………………………………………………… 05.01.2018………………………………
102 Bankalar 3.540.00
181 Gelir Tahakkuku 3.540,00
Önceki seneye ait kira bedelinin tahsili
………………………………………../...................................…
281GELİR TAHAKKUKLARI HESABI
Ticari alacaklar ve diğer alacaklar hesap gruplarında izlenmeyen ve tahakkuk etmiş gelirlerden kaynaklanan ve faaliyet dönemi sonu itibariyle izleyen faaliyet döneminden sonraki dönemlerde tahsil edilecek olan alacaklar bu hesaba kaydedilerek izlenir.
281 01 Faiz Geliri Tahakkukları
281 02 Kira Geliri Tahakkukları
281 09 Diğer Gelir Tahakkukları
ÖRNEK: SANCAK A.Ş. aktifinde kayıtlı buluna binasını 01.11.2017 Tarihinde aylık 3.000,00 TL den 12 aylık kiraya verdi. Kira tutarı 12. Ayın sonunda Hesaba bankadan ödenecektir.
ÇÖZÜM:
………………………………………….01.11.2017……………………………………
181 Gelir Tahakkukları 7.080,00
649 Diğer Olağan Gelir Karlar 6.000,00
391 Hesaplanan KDV 1.080,00
281 Gelir Tahakkukları 35.400,00
649 Diğer Olağan Gelir Karlar 30.000,00
391 Hesaplanan KDV 5.400,00
Kira Geliri tahakkuk işlemi
...............................-01.11.2018………………………………
102 Bankalar 42.480,00
181 Gelir Tahakkukları 7.080,00
281 Gelir Tahakkukları 35.400,00
Kira süresi sonunda tahsil işlemi
………………………………../……………………………………………..
380 ve 480 HESAPLARLA İLGİLİ ÖRNEK UYGULAMA
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER HESABI
Gelecek hesap dönemine ait olup da peşin tahsil edilen gelirlerden süreleri bir yıl içinde olanlar 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabında takip edilirken süreleri bir yılı aşanlar 480 nolu Hesapta takip edilirler.
İşleyişi :Gelecek döneme ait olduğu halde peşin olarak tahsil edilen gelirler, ait oldukları döneme kadar bu hesaba alacak olarak kaydedilirler. Hesapta bekleyen gelirler, ait olduğu dönemde ilgili gelir hesabının alacağına yazılırken bu hesabın borcuna kayıt yapılırlar.
380 01 Gelecek Aylara Ait Kira Gelirleri
380 02 Gelecek Aylara Ait Satış Gelirleri
380 09 Gelecek Aylara Ait Diğer Gelirler
ÖRNEK: SANCAK A.Ş. 01 Kasım 2018 tarihinde işletmesine ait olan binasını bir yıllığına kiraya vermiş ve bir yıllık kira bedeli olarak 96.000,00 Lirayı peşin tahsil etmiştir.
ÇÖZÜM:
…………………………01.11.2018…………………………………..
102 Bankalar 113.280,00
380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı :16.000,00
480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabı :80.000,00
391 Hesaplanan KDV :17.280,00
Peşin tahsil edilen kira bedeli
2 aylık kira bedeli 8000.00*2= 16.000,00 TL
10 aylık kira bedeli 8.000,00*10= 80.000,00TL
………………………………31.12.2018…………………………….
380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı 16.000,00
649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabı : 16.000,00
Kira bedelinin ilgili gelir hesabına aktarılması
……………………………..31.12.2018……………………………….
480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabı 80.000,00
380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı : 80.000,00
Dönem sonu mahsup işlemi
………………………/……………………
480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER HESABI
Gelecek yıllara ilişkin peşin olarak tahsil edilen gelirler bu hesaba kaydedilir. Bu hesapta kayıt olup, faaliyet dönemi sonu itibariyle tahakkuk zamanına bir yıldan az süre kalan gelirler "380-Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı"na aktarılır.
480 01 Gelecek Yıllara Ait Kira Gelirleri
480 09 Gelecek Yıllara Ait Diğer Gelirler
ÖRNEK : SANCAK A.Ş. iş makineleri bakımı işi ile iştigal etmektedir. Şirket mars a.ş. ile 2 yıllık bakım ve onarım sözleşmesi yapmıştır. Ücret olarak KDV hariç 120.000,00 TL sını 01.10.2018 tarihinde tahsil etmiştir.
ÇÖZÜM:
…………………………………..01.10.2018…………………………………………
102 BANKALAR 141.600,00
600 YURT İÇİ SATIŞ 15.000,00
391 HESAPLANAN KDV 21.600,00
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 60.000,00
480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 45.000,00
Gelir tahsilatı işlemi
…………………………………………..31.12.2018………………..
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 60.000,00
600 YURT İÇİ SATIŞ 60.000,00
Satış ile ilgili virman
………………………………………………31.12.2018……………………
480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 45.000,00
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 45.000,00
Dönem sonu işlemi
…………………………01.01.2019………………
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 45.000,00
600 YURT İÇİ SATIŞ 45.000,00
Satış ile ilgili virman
…………………………………………../……………………………………
ÖRNEK : SANCAK A.Ş. Şirket Mars A.Ş. ye 2 yıl süreli deposunu kiraya vermiştir. Kira bedeli KDV hariç 120.000,00 TL olup, 01.10.2018 tarihinde tahsil etmiştir
ÇÖZÜM:
……………………………………..01.10.2018……………………………………
102 BANKALAR 141.600,00
649 KİRA GELİRLERİ 15.000,00
391 HESAPLANAN KDV 21.600,00
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 60.000,00
480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 45.000,00
Gelir tahsilatı işlemi
………………………………………..31.12.2018………………..
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 60.000,00
649 KİRA GELİRLERİ 60.000,00
Kira geliri ile ilgili virman
………………………………………………31.12.2018……………………
480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 45.000,00
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 45.000,00
Dönem sonu işlemi
……………………………………………01.01.2019………………
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 45.000,00
649 KİRA GELİRLERİ 45.000,00
Kira geliri ile ilgili virman
…………………………/……………………
YMM/BD HASAN SANCAK
KAYNAKÇA:
Genel Muhasebe
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
