I- GİRİŞ

Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesi uyarınca enflasyon düzeltmesi en son 2004 yılında yapılmış olup, bu tarihten sonra anılan maddenin aradığı şartlar oluşmadığı için mükelleflerin kayıtlarında yer alan iktisadi kıymetler tarihi maliyetle kalmıştır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 16.05.2018 tarihinde kabul edilen 7144 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’la Taşınmazların Yeniden Değerlemesine ilişkin uygulama getirilmektedir.

Kanunun 5. maddesiyle, bilanço esasına göre defter tutan tam mükellef gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin aktiflerinde yer alan taşınmazlarının değerlerinin Yİ-ÜFE değerindeki artış oranı dikkate alınarak yeniden belirlenebilmesine imkan sağlanmaktadır.

Taşınmazların Yeniden Değerlemesine ilişkin uygulamanın sağladığı avantajları sıralayacak olursak;

a- Taşınmazların gerçek değerleriyle değerlenmesi,

b- Mali tabloların gerçek değerleri ile gösterilmesi,

c- Öz sermayenin korunması sağlanacaktır.

II- TAŞINMAZLARIN YENİDEN DEĞERLEMESİNE UYGULAMASI

A- UYGULAMANIN GENEL YAPISI

Bilindiği üzere, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesi uyarınca enflasyon düzeltmesi en son 2004 yılında yapılmış olup, bu tarihten sonra anılan maddenin aradığı şartlar oluşmadığı için mükelleflerin kayıtlarında yer alan iktisadi kıymetler tarihi maliyetle kalmıştır.

Bu Kanunun 5. maddesiyle, bilanço esasına göre defter tutan tam mükellef gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin aktiflerinde yer alan taşınmazlarının değerlerinin Yİ-ÜFE değerindeki artış oranı dikkate alınarak yeniden belirlenebilmesine imkan sağlanmaktadır.

Uygulama sadece taşınmazların yeniden değerlenmesine imkan sağlamaktadır.

Bilindiği üzere, “Taşınmazlar” Türk Medeni Kanunu’nda aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

• • Arazi,
• • Tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar,
• • Kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler.

B- UYGULAMA KAPSAMI DIŞINDA TUTULANLAR

Finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları, münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler ile Vergi Usul Kanunu’nun 215. maddesi uyarınca kendilerine kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler müesseseden faydalanamayacaktır.

C- YENİDEN DEĞERLEME İŞLEMİNİN YAPILABİLECEĞİ TARİH

Değerleme işlemlerinin, 30.09.2018 tarihine kadar yapılması öngörülmektedir.

D- YENİDEN DEĞERLEME İŞLEMİNİN UYGULAMASI

1. a) Yeniden değerlemede, taşınmazların ve bunlara ait amortismanların, bu Kanunda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilen ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınır. Amortismana tabi taşınmazlar için amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış olması durumunda yeniden değerlemeye esas alınacak tutar bu amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılarak belirlenmektedir.
2. b) Taşınmazların (a) bendine göre tespit edilen değerleri ve bunlara ilişkin amortismanların yeniden değerleme oranı ile çarpılması suretiyle yeniden değerleme sonrası değerleri bulunmaktadır.

E- YENİDEN DEĞERLEME SONRASI OLUŞAN FARK TUTARININ ÖZEL BİR FON HESABINA ALINMASI VE VERGİ KESİNTİSİ

Yeniden değerleme sonucunda doğacak değer artışı bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilmektedir.

Taşınmazların yeniden değerleme sonrası ve yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki fark tutarının pasifte özel bir fon hesabına alınması ve bu tutar üzerinden %5 oranında hesaplanan vergi, yeniden değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın 25. günü akşamına kadar bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir ve aynı süre içerisinde ödenecektir.

Bu kapsamda ödenen vergi; gelir ve kurumlar vergisinden mahsup edilmeyecek, gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecektir.

Beyanın zamanında yapılmaması ya da tahakkuk eden verginin süresinde ödenmemesi halinde bu madde hükümlerinden faydalanılamaz.

F- FON HESABINDA GÖSTERİLEN DEĞER ARTIŞI TUTARININ BAŞKA BİR HESABA NAKLEDİLMESİ

Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.

G- YENİDEN DEĞERLEMEYE TABİ TUTULAN TAŞINMAZLARIN ELDEN ÇIKARILMASI

Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların elden çıkarılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları, kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır.

H- AMORTİSMAN UYGULAMASI

Taşınmazlarını yeniden değerlemeye tabi tutan mükellefler bu kıymetlerini, yapılan yeniden değerleme sonrasında bulunan değerleri üzerinden amortismana tabi tutmaya devam edeceklerdir.

III- YENİDEN DEĞERLEMENİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

X A.Ş.'nin amortismana tabi aktifindeki kıymetlerle ilgili mal oluş bedelleri ve yeniden değerleme uygulamasına ilişkin hesaplar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

İşletmenin 2018 mali yılı öncesi yeniden değerleme yapmadığı kabul edilmiştir.YENİDEN DEĞERLEME TABLOSU

A- 7/A SEÇENEĞİ

---------------------------------------------31.12.2018-------------------------------------------------

252. 252. BİNALAR59.328,00
253. 257. BİRİKMİŞ AMORTİSMAN                                                                4.746,24

                      257.02. Binalar Amort.                                                              4.746,24

549. 549. ÖZEL FONLAR                                                                       54.581,76

                    549.02. Bin. Yn. Dğ. Art                                                54.581,76

31.12.2018 tarihli Yeniden değerleme işlemlerinin ilgili hesaplara kaydı.

---------------------------------------------31.12.2018-------------------------------------------------

730-740-750-760 veya 770                                                                2.786,56 

6. 06. Amort. Tük. Payl.

               10.20.... Gider Yerleri

257. 257. BİRİKMİŞ AMORTİSMAN                                                               2.786,56 

                       257.02. Binalar Amort.                                                    2.786,56 

2018 Yılı Amortisman Giderinin Kaydı

______________________________________ / ___________________________________

B- SATIŞ İŞLEMİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

İşletmenin aktifinde kayıtlı olan daireyi 20.01.2019 tarihinde (KDV hariç) 250.000,00-TL’ye peşin olarak satılmıştır. Satışla ilgili kayıt aşağıdaki gibi yapılacaktır. ( Daire Satış K.D.V. oranı % 1 alınmıştır.)

---------------------------------------------20.01.2019-------------------------------------------------

102. 102. BANKALAR 252.500.00
103. 257. BİRİKMİŞ AMORTİSMAN                                               13.932,80

           257.04. Taşıtlar Amort.                                                                   13.932,80

252. 252. BİNALAR                                                                                     139.328,00
253.           391. HESAPLANAN K.D.V.                                                                     2.500,00
254. 679. OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR                                         124.604,80          

Daire Satış Kaydı

______________________________________ / ___________________________________

Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların elden çıkarılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları, kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır.

IV- SONUÇ

Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesi uyarınca enflasyon düzeltmesi en son 2004 yılında yapılmış olup, bu tarihten sonra anılan maddenin aradığı şartlar oluşmadığı için mükelleflerin kayıtlarında yer alan iktisadi kıymetler tarihi maliyetle kalmıştır. 7144 Sayı Kanunla getirilen 8.maddeyle, bilanço esasına göre defter tutan tam mükellef gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin aktiflerinde yer alan taşınmazlarının değerlerinin Yİ-ÜFE değerindeki artış oranı dikkate alınarak yeniden belirlenebilmesine imkan sağlanmaktadır.

Ancak, finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları, münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler ile bu Kanunun 215. maddesi uyarınca kendilerine kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler müesseseden faydalanamayacaktır.

Maddeyle getirilen yeniden değerleme işlemlerinin mükelleflerce, 30.9.2018 tarihine kadar yapılması sağlanmaktadır.

Taşınmazların yeniden değerleme sonrası ve yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki fark tutarının pasifte özel bir fon hesabına alınması ve bu tutar üzerinden % 5 oranında hesaplanan verginin maddede öngörülen süre ve şekilde bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilmesi ve ödenmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.

Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların elden çıkarılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları, kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır. Zafer ANADOLU E-Yaklaşım / Temmuz 2018 / Sayı: 307