Geçici iş göremezlik, sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hâlidir.

5510 sayılı Kanun’un “İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasından sağlanan haklar” başlıklı 16. maddesinin ikinci fıkrasında “Hastalık ve analık sigortasından sigortalıya hastalık veya analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, günlük geçici iş göremezlik ödeneği verileceği,” hüküm altına alınmıştır.

5510 sayılı Kanun’un “Sigortalı Sayılanlar” başlıklı 4. maddesinde belirtilen;

“Bu Kanun’un kısa ve uzun vadeli sigorta kolları uygulaması bakımından;

a) Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar,

b) Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan ise;

1) Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar,

2) Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar,

4) Tarımsal faaliyette bulunan” sigortalı kadına ve

Aynı Kanun’un “Bazı Sigorta Kollarının Uygulanacağı Sigortalılar” başlıklı 5. maddesinde sayılan;

“a) Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklu,

g) (Ek: 17.04.2008-5754/3 md.) Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri” olan sigortalı kadına analık hallerine bağlı olarak günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir.

5510 sayılı Kanun’un “Geçici İş Göremezlik Ödeneği” başlıklı 18. madde ile

“Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla;

…

b) (Değişik: 17.04.2008-5754/11 md.) 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5. madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için,

c) (Değişik: 17.04.2008-5754/11 md.) 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için,

d) (Değişik: 17.04.2008-5754/11 md.) 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının, erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayıyla doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için,(¹)geçici iş göremezlik ödeneği verilir.

(Değişik ikinci fıkra: 17.04.2008-5754/11 md.) 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara iş kazası veya meslek hastalığı ya da analık halinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir. Ancak bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre doğum öncesi ve doğum sonrası çalışmadığı sürelerde geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı aranmaz.

(Değişik üçüncü fıkra: 17.04.2008-5754/11 md.) İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 17. maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisi” ödeneceği hükmü altına alınmıştır.

Kanunda da görüleceği üzere; sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla;

– Doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için,

– Erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayıyla doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için, geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir.

Şimdi asıl konumuz olan ölü doğum yapan kadınlarımıza gelelim. 07.10.2016 tarihli 2016/21 sayılı “Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulamaları”genelgesinde 5. ANALIK SİGORTASI bölümünün 5.2.1 Geçici İş Göremezlik Ödeneği başlıklı bölümde;

“Sigortalı kadının gebeliğin başladığı tarihten sonra ve doğumdan önceki 8 haftalık, çoğul gebelik halinde 10 haftalık süreden önce rahatsızlığı nedeniyle sağlık hizmet sunucusu hekimleri tarafından istirahatına lüzum görülmesi halinde kendisine istirahatlı kaldığı süreler için hastalık sigortasından geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir. 

Gebeliğinin 32. haftasından önce doğum yapan (düşük dâhil) kadın sigortalıya da analık hali nedeniyle istirahat raporu düzenlenebilecek ve düşük yapılan tarih doğum tarihi kabul edilerek, erken doğum nedeni ile ödenemeyen ve doğum öncesinde sigortalı kadının istirahat etmesi gereken sürelere ait iş göremezlik ödenekleri doğum sonrası istirahat sürelerine ilave edilerek çalışılmayan süreler için geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi gerekecektir.

Tıbbi gereklilik nedeni ile gebeliğin sonlandırılması sonucu istirahatı uygun görülen sigortalı kadına analık sigortasından, tıbbi gereklilik haricinde (kürtaj vb.) istirahat verilen sigortalı kadına ise hastalık sigortasından geçici iş göremezlik ödeneği ödeneceği” belirtilmektedir. 

Genelgede de açıklandığı üzere 32. haftasından önce doğum yapan kadın sigortalıya (düşük doğumda dâhil) düşük yapılan tarih doğum tarihi olarak kabul edilerek analık hali nedeniyle istirahat raporu düzenlenebileceği, erken doğum nedeniyle doğum öncesi kullanılamayan istirahat sürelerinin doğum sonrası günlerine ilave edilip çalışılmayan süreler için geçici iş göremezlik ödeneği ödenebileceğini belirtmektedir. Ayrıca tıbbi gereklilik nedeni ile gebeliğin sonlandırılması sonucu istirahati uygun görülen sigortalı kadın da analık sigortası kapsamına alınmıştır.

Dolayısıyla 9 aydan önce ölü doğum yapmış ya da tıbbı gereklilik nedeni ile gebeliğin sonlandırılmış da olsa bir doğum olayı söz konusudur. Çocuğun sağ ya da ölü doğması önemli değildir. 32 haftadan önce doğum olayları da hafta belirtmeksizin analık haline sokulabilmektedir. Yani analık sigortasından iş göremezlik ödeneği alma hakları vardır. Fakat ölü doğum üzücü ve travmatik bir olay olduğu için anneler doğum izinin kullanmayıp hastalık izni kullanmaktadırlar. Kadınlarımız bu psikolojik travmayı kolay atlatabilmek adına çalışma hayatına erken dönmektedirler. Ancak böyle bir hakları olduklarını bilmelerinde fayda olduğunu düşünüyorum. Ayrıca makaleye ek olarak belirtmek isterim ki canlı doğum olmadığından dolayı emzirme yardımı alma hakları bulunmamaktadır. Şehri ACAR* Yaklaşım / Mayıs 2018 / Sayı: 305