Vergi incelenmesinden amaç, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır.  Buna göre, vergi incelemesi 213 sayılı VUK’nun 139. maddesine göre,  mükellefin işyerinde yapılmalıdır. Yine, aynı yasanın 138. maddesine göre, vergi incelemesinin ne zaman yapılacağı önceden haber verilmesi zorunlu değildir. 213 sayılı VUK’nun 140. maddesinde ise, incelemede uyulacak ilkeler bir bir belirtilmiştir. 

Bilindiği üzere, vergi incelemesine, incelemeye tabi olan nezdinde düzenlenecek  “incelemeye başlama tutanağı” ile başlanır.[1] Düzenlenen tutanağın bir örneği nezdinde inceleme yapılana teslim edilir. Tutanağın bir örneği vergi incelemesi yapmaya yetkili olanın bağlı bulunduğu inceleme ve denetim birimine, bir örneği ise mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine yollanır.[2]  

İncelemeye başlama tarihi, mükellefin tutanağı imzaladığı tarihtir. Tutanakta mükellefin imzasının bulunmaması halinde tutanağın vergi dairesi kayıtlarına intikal ettiği tarih incelemeye başlama tarihi olarak kabul edilir; bu durumda incelemeye başlama tutanağının bir örneği ayrıca mükellefin bilinen adresine vergi dairesince gönderilir.[3]  

Diğer yandan, ölüm, gaiplik, işin veya memleketin sonlandırılması gibi nedenlerle, nezdinde inceleme yapılacak olanla irtibat kurulmaması veya ilgili mükellef ile irtibat kurulmasına karşın verilen süre içinde defter ve belgelerin müfettişe götürülmemesi incelemeye başlama tutanağının imzadan imtina edilmesi gibi durumlarda inceleme, ilgili mükellefin vergi dairesindeki tarh dosyasında mevcut bilgiler ve diğer kaynaklardan elde edilen muhtelif bilgi ve belgeler ile varsa başkanlığın risk analizi sonuçlarına dayalı, VEDOS, VEDOP, mükellef bilgi yönetim sistemleri, vs. bilgiler baz alınarak yürütülür.  Buradan hareketle mükellefin bilgisi dışında vergi incelemesi devam ettirilemez.   Hatta, vergi müfettişinin incelemeye başlama tutanağını düzenlemeden önce mükellefe defter ve ibraz yazısını yollaması durumunda bile inceleme başlamış olmaz.  Esasen, vergi incelemesi mükellefin işyerinde yapılır, mükellef incelemeye davet etmek yerine müfettişin bizzat mükellefin iş yerine, fabrikasına veya atölyesine gidip burada incelemeye başlama tutanağını tanzim etmesi gerekecektir. Nitekim, müfettişin, mükellefin işyerine gidip burada incelemenin yapılmasına müsait olmadığına dair mükellefle beraber tutanak tanzim etmesi neticesinde vergi incelemesi müfettişin ofisinde ancak yürütülebilir.[4]

Mükellefin bilgisi haricinde, sürpriz bir şekilde kendisine müfettişten gelen süre uzatım yazısının tebliğ alınması üzerine burada mükellefin kendisi hakkında vergi incelemesinin gıyabında yürütüldüğünün öğrenmesi hukuka uygun düşmez. Öncelikle,  bu mükellef hakkında vergi incelemesine başlama tutanağının düzenlenmesinden sonra sürenin yetmediği durumlarda ek süre alınabilir.  Kısa incelemelerin 6 ay içerisinde bitirilmemesi halinde ilave bir 6 ay daha süre kullanılabilir. İşte bu gibi durumlarda mükellefe incelemenin bitmemesi nedeniyle sürenin uzatılmış olduğu bilgisi verilecektir.[5]

İşe /incelemeye başlamaya tutanağının düzenlenmemesi, vergi incelemesine başlanmadığı manasına geldiğinden dolayı, mükellef VUK 371. md pişmanlık hükümlerinden yararlanarak vergi ziyaı cezasız beyanname verebilir.  Hatta, kaçakçılık suçu teşkil eden fiilleri için inceleme elemanınca kaçakçılık suçundan ötürü rapor tanzim olanağı bile kalmaz.[6] Mükellefe usulüne uygun olarak tebligat yapılmadan vergi incelemesine başlanılamaz.[7]

Bilindiği gibi,  vergi incelemesi 213 sayılı VUK’nun  140. md hükmüne göre,  bilgisi  dahilinde  yürütülen  bir husus  olup, incelemeye başlama tutanağının düzenlenmesi  ile beraber vergi incelemesi başlamış olacaktır. Mükellefin bilgisi dışında incelemeye başlanılmış olması hukuken bir anlam ifade etmez.

31.10.2011 gün ve 28101 sayılı RG’de yayımlanarak yürürlüğe giren yeni vergi inceleme yönetmeliğinin 9. md hükmüne göre vergi incelemesi mükellef  nezdinde düzenlenen  bir tutanak ile başlamış bulunmaktadır. Bunun dışında da vergi incelemesi aşağıdaki hallerde inceleme başlamış olmaktadır.[8]

Mükellefin bilgisi dışında idarenin inceleme işi ile görevli müfettişlerinin dosya üzerinde araştırma yapması veya başladığı vergi incelemesi ile ilişkili alt firmalar nezdinde tutanak düzenlemeden veya incelemeye başlama sayılacak tutanaklar düzenlenmeden alt firmalar nezdinde vergi incelemesi başlamış olamaz.

Vergi müfettişinin mükellefe yazı yollayıp, incelemeye başlama tutanağı yapmadan “hakkınızda sürdürülen incelemenin 6 ay daha uzatılmıştır” şeklideki bilgi yazısı hukuken geçerli değildir. Nazlı Gaye Alpaslan

http://www.hurses.com.tr/av-nazli-gaye-alpaslan/mukellefin-giyabinda-vergi-incelemesi/haber-18814

----------

[1] 31.10.2011 gün ve 28101 sayılı  RG de yayımlanan  yönetmelik.

[2] Bkz. GVK ile bazı  kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik  yapılmasına dair yasa, 6009 sayılı yasa 1.9.2010 gün ve 27659 sayılı  RG’de yayınlanmıştır.

[3] Vergi incelemelerinde uyulacak usul ve esaslar hakkındaki  yönetmelik  md.9

[4] Bkz. OZANSOY Ahmet – ORCAN Melih, “İncelemeye başlama tutanağı düzenlenmemesinin  hukuki sonuçları”, Yaklaşım Dergisi, Mayıs 2013, Sayı:245, s.21-23

[5] Bkz. ERDEM Tahir, “Vergi inceleme sürecinde düzenlenmesi  gereken tutanaklar ve incelemeye başlama tutanağının  önemi-III”, Yaklaşım Dergisi, Mayıs 2013, s.32.

[6] 213 sayılı  VUK md. 140, 359.

[7] Mükellef kurumun  ortağının  eşine yapılan  tebligat nedeniyle defter ve belgelerini  ibraz etmeyen  şirket müdürü hakkında yapılan suç duyurusu nedeniyle açılan dava  şirket müdürüne beraat ile sonuçlanmıştır. Diğer yandan, şirketin   satış müdürüne  tebliğ edilen defter  ve belge isteme yazısı   geçerli  bir tebligat olarak kabul edilmiştir.  Bkz.  Dnş. 4. D., 22.6.2012 gün ve E:2009/9359-K:2012/3655 sayılı kararı.  Bu  karar, Legal  Mali  Hukuk   Dergisinin, Cilt: 9, Sayı:101, Mayıs 2013 sayısının 283. sayfasında  bulunmaktadır.

[8] İnceleme yönetmeliği md. 9. Örneğin, mükellefin müfettiş  tarafından  telefonla aranarak  defter  ve belgelerin  talep edilmesi  incelemeye başlanmış olarak  kabul edilemez.   Mükellef (A)  hakkında vergi incelemesi  sürdürülür iken bu  mükellefe mal satan (B)’nin usulüne uygun  defter  ve belgeleri talep edilmeden  mükellef (B)  hakkında vergi incelemesinin sürdürüldüğü sonucuna varılamaz.  Mükellef (B)’nin de yönetmelik  hükümlerine uygun olarak  defter, kayıt  ve belgelerinin vergi incelemesi için  talep edilmesi ve incelemeye   başlama tutanağının  düzenlenmesi zorunludur.  Yönetmelikte, incelemeye başlama halleri kısaca şöyle belirtilmektedir:  (1) Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, inceleme görevinin verilmesinden itibaren en geç otuz gün içinde incelemeye başlarlar. Bu süre içinde incelemeye başlanılamaması halinde durum gerekçeli bir yazı ile bağlı bulunulan birime bildirilir. İlgili birim, incelemeye başlanılamamasını haklı kılan bir mazeretin varlığı halinde en fazla on beş gün ilave süre verebileceği gibi inceleme görevini başka bir inceleme elemanına da verebilir.

(2) Vergi incelemesine, incelemeye tabi olan nezdinde düzenlenecek "İncelemeye Başlama Tutanağı" ile başlanır. Düzenlenen tutanağın bir örneği nezdinde inceleme yapılana teslim edilir. Tutanağın bir örneği vergi incelemesi yapmaya yetkili olanın bağlı bulunduğu inceleme ve denetim birimine, bir örneği ise mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilir.

(3) İncelemeye başlama tarihi, mükellefin tutanağı imzaladığı tarihtir. Tutanakta mükellefin imzasının bulunmaması halinde tutanağın vergi dairesi kayıtlarına intikal ettiği tarih incelemeye başlama tarihi olarak kabul edilir; bu durumda incelemeye başlama tutanağının bir örneği ayrıca mükellefin bilinen adresine vergi dairesince gönderilir.

(4) Ölüm, gaiplik, işin veya memleketin terki gibi nedenlerle, nezdinde inceleme yapılacak olanla temas kurulamaması veya ilgili ile temas kurulmasına rağmen verilen sürede defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, incelemeye başlama tutanağının imzadan imtina edilmesi gibi hallerde inceleme, ilgilinin vergi dairesindeki dosyasında yer alan belgeler ve diğer kaynaklardan elde edilen her türlü bilgi ve belgeler ile varsa Başkanlığın risk analizi sonuçlarına dayalı olarak yürütülür.

(5) 213 sayılı Vergi Usul Kanununun aramaya ilişkin hükümleri saklıdır.

(6) Vergi incelemesine başlanılmasına ilişkin diğer hususlar, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı bulundukları birimler tarafından belirlenir.