Bir işyerinde işçinin rızası olması ve sözleşmede yer alması koşuluyla, üst araması olabilir. Ancak bu durum ‘keyfi olarak’ sadece bazı çalışanlara uygulanamaz. Bu tip durumlarda işveren tazminat yüküyle karşılaşabilir.
Bir işyerinde işçinin rızası olması ve sözleşmede de yer alması koşuluyla, çalışanın üstü aranabilir. Ancak bu durum ‘keyfi olarak’ sadece bazı çalışanlara uygulanamaz. Bu tip durumlarda işveren tazminat yüküyle karşılaşabilir. Alışveriş merkezleri, havaalanları gibi yerlerde herkesin üstünün aranması bir gereklilik. Bazı işverenler işyerlerinde de üst aramasına gerek duyuyor. Peki, kanunlar işyerine girerken işçinin üstünün aranmasına müsaade ediyor mu?
TEHLİKE YA DA HIRSIZLIK
Anayasa’nın 10. maddesi uyarınca özel hayatın gizliliği ilkesi uyarınca kimsenin üstü ve özel eşyaları aranamaz. İşçinin üstünün aranması ancak üstün nitelikte özel veya kamusal yarar ya da kanunların tanıdığı bir yetkiyle mümkündür. İşçilerin üstlerinin aranması bu konuda bir sözleşme veya hüküm olmadan gerçekleştirilemez. İşçinin işyerine girerken üstünün aranması işçinin işyerinde iş sağlığı ve güvenliğini tehlikeye sokacak herhangi bir eşyayla işyerine girmesini önlemek, çıkışta üstünün aranması ise işyerindeki malların, makinelerin ve aletlerin çalınmasını önlemek amacıyla işverenler tarafından kullanılmaktadır. Örneğin üretim gerçekleştirilen işyerlerinde işçinin işyerine bazı kimyasallar veya metallerle girmesi hem kendisi için hem de diğer çalışanlar için çeşitli tehlikeler oluşturabilir. Diğer yandan genellikle işverenler hırsızlık endişesiyle üst arama yöntemine başvurmaktadırlar.
EŞİT DAVRANILMASI ŞART
İşverenin işyerine girişte işçinin üstünü arayabilmesi, kişilik hakları zedelenen kişinin rızasıyla mümkündür. İşçinin bu konudaki rızasının iş sözleşmesi veya işyerinde imzalanmış toplu iş sözleşmesiyle alınması gerekir. Ayrıca işçilerin üstlerinin aranabilmesi için işverenin bir nedeninin olması gerekir. Diğer taraftan üst araması yapılacaksa bu uygulamanın işverenin işçilere eşit davranma borcu kapsamında bütün işçilere uygulanması gerekiyor.
TAZMİNAT ÖDEMESİ GEREKEBİLİR
Diğer yandan üst aramasına ilişkin esasların belirlenmesi ve bu doğrultuda bir prosedür oluşturulması gerekmektedir. İşçiler bu prosedürü bilerek buna uygun davranabilir. Herhangi bir prosedürün belirlenmemesi halinde işçilerin üst aramasına tabi tutulması işverenin art niyetli bir uygulaması olarak değerlendirilebilecek ve işveren tazminat yüküyle karşılaşabilir.
GÜVENLİK PERSONELİ YOKSA ‘EĞİTİMLİ’ ÇALIŞAN ARAYABİLİR
İşyerinde işçilerin üst aramasını gerçekleştirecek bir güvenlik personeli varsa aramanın bu personel tarafından yapılması gerekir. Bu konuda cinsiyet ayrımına dikkat edilmeli ve kadın işçiler ve erkek işçiler için farklı personelin tercih edilmeli. Ancak işyerinde güvenlik hizmeti alınmıyorsa görevi üst araması olacak personel belirlenmeli ve üst aramalarının bu personel tarafından yapılması sağlanmalıdır. Bu personeli üst aramasıyla ilgili özel bir eğitim verilmeli ve personeli bu konuda bilgilendirilmesi sağlanmalıdır. Okan Güray Bülbül
