Çalışma hayatında fazla çalışma konusu ele alınırken en çok üzerinde durulan husus işçinin onayının alınıp alınmadığı. Nitekim 2017 yılında yapılan düzenlemelerle işçi onayı ile ilgili önemli değişiklikler yapıldı. Buna göre; fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınabiliyor. Dolayısıyla her yılbaşında işçiden onay alma yükümlülüğü de kaldırılmış oldu. Ayrıca, iş sözleşmesi imzalarken fazla çalışma yapacağına onay veren bir işçi 30 gün önceden haber vererek onayını geri alabiliyor.

Peki fazla çalışma yapılmasında işverenin de onayının veya bilgisinin olması gerekiyor mu? İşverenin bilgisi olmadan yapılan fazla çalışmada işverenin ekstra ücret ödeme yükümlülüğü bulunuyor mu? Bugünkü yazımızda bu hususu ele alacağız.

Öncelikle belirtmek gerekir ki mevzuatta fazla çalışmanın işverenin onayı/bilgisi dahilinde yapılıp yapılmayacağı konusunda net bir hüküm yok. Ancak fazla çalışma ücreti ödeme noktasında çıkabilecek uyuşmazlıklarda işverenin bilgisi dışında yapılan fazla çalışmanın niteliğini ortaya koymak büyük önem taşıyor.

Fazla Çalışma Yönetmeliği’ne göre işveren, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırdığı işçilerin bu çalışma saatlerini gösteren bir belge düzenlemek, imzalı bir nüshasını işçinin özlük dosyasında saklamak zorunda. Dolayısıyla işverenin bu tür belgeleri düzenlemesi veya işçilere fazla çalışma yönünde beyanda bulunması açık bir talep olacaktır.

Ancak asıl soru işareti işverenin açık beyanda bulunmaması halinde ortaya çıkıyor. Nitekim işçilerinin fazla çalışma yaptığını gören bir işveren veya vekili müdahalede bulunmaz ve çalışmanın sonlandırılmasını istemezse örtülü bir onay/bilgi edinme söz konusu olacaktır. Bu durumda da işverenin gerekli belgeleri düzenlemesi ve fazla çalışma ücreti ödemesi gerekir.

Buna benzer şekilde işverenin veya vekilinin işçilerine ellerindeki iş bitmeden çıkılmayacağı şeklindeki talimatı neticesinde işçilerin mecburen fazla çalışma yapması halinde de işverenin işin bitme saatinden bilgisi olmasa dahi fazla çalışma ücreti ödemesi gerekir.

Peki işverenin veya vekilinin haberi olmadan ve bu kişiler görmeksizin yapılan fazla çalışmalarda durum ne olacaktır? Böyle bir durumda işveren talebi ve işçi onayının ötesinde işçi inisiyatifi söz konusu olacağından fazla çalışma ücreti ödenmemesi gerekecektir. Ancak Yargıtay’ın yerleşmiş olan “işverenin işyerinde geniş bir gözetim mekanizması kurma yükümlülüğü” şeklindeki kararları göz önünde bulundurulduğunda konunun bu kadar da basit olmadığı söylenebilir. Çünkü yapılan fazla çalışmanın işverenin veya vekilinin bilgisi haricinde yapıldığı iddiasında ispat yükümlülüğü işverene aittir.

Burada özellikle işverenin bilgisi dışında yapılan fazla çalışmanın birkaç günlük değil de uzun süredir devam ettiği ve/veya birden fazla işçi tarafından gerçekleştirildiği bir durum varsa işverenin bilgisi olmadığı hususunu ispatlaması çok zor olur. Dolayısıyla da böyle bir durumda fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir. Dr. Mehmet Bulut

http://www.sadettinorhan.net/7_5_2018_makale.html