7 Ekim 2022 tarihinde TBMM gündemine giren “Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” ile diğer düzenlemeler yanında çalışma hayatına ilişkin olarak da;
- İşverenlerce çalışanlara nakit olarak verilen yemek bedelinin 51 lirayı aşmayan kısmının gelir vergisinden müstesna tutulması,
- İşverenlerce çalışanların 1.000 liraya kadar elektrik, doğalgaz ve ısınma giderlerinin ödenmesi amacıyla sağlanan menfaatlerin sigorta primi ve gelir vergisinden istisna edilmesi,
Öngörülmektedir.
Yazımızda, yemek, elektrik, doğalgaz, ve diğer ısınma giderlerine ilişkin istisna düzenlemelerinin sosyal güvenlik mevzuatı yönünden değerlendirmesi yapılacaktır.
1)Yemek yardımına ilişkin gelir vergisi istisnası
Kanun teklifinin 2.Maddesi ile 193 sayılı Kanunun 23.Maddesinin 1.Fıkrasının (8) numaralı bendinin parantez içi hükmü:
"İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 51 Türk lirasını aşmayan kısmı istisna kapsamındadır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde aşan kısım ile bu amaçla sağlanan diğer menfaatler ücret olarak vergilendirilir." Şeklinde değiştirilmesi öngörülmektedir.
Şu anda yürürlükte olan Gelir Vergisi Kanunu’nun 23. maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendine göre, hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler gelir vergisinden müstesnadır. Maddenin parantez içi hükmüne göre de işverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2022 yılı için 51 lirayı aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şartıyla bu ödeme de vergiden müstesnadır. Ödemenin bu tutarı aşması halinde, aşan kısım ile hizmet erbabına yemek bedeli olarak nakden yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan menfaatler ise ücret olarak vergilendirilmektedir.
Kanun Teklifiyle, GV istisnası için aranan, ödemenin yemek verme hizmeti sağlayan mükelleflere yapılması koşulu kaldırılmaktadır.
Teklifin bu haliyle yasalaşması durumunda, çalışanlara nakit olarak verilen yemek bedelinin 51 lirayı aşmayan kısmı gelir vergisinden müstesna tutulacaktır.
Düzenlemenin, kanunun yayımını izleyen ay başında yürürlüğe gireceği ön görülmektedir.
Kanun teklifindeki düzenleme GV istisnası ile ilgili olup, SGK sigorta primi yemek istisnasını kapsamamaktadır.
SGK yemek istisnası ile ilgili olarak 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Prime esas kazançlar” başlıklı 80.maddesinde "b) Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz. " şeklinde düzenleme yapılmış olup, herhangi bir oran ve tutar belirtilmeden Kurama (SGK) yemek istisna tutarını belirleme konusunda yetki verilmiştir.
SGK bu konudaki yetkisini Yönetmelik düzenlemesi ile kullanmıştır.
Bu çerçevede, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nin 97/7-a maddesinde " Sigortalılara; Yemek parası adı altında yapılan ödemelerin, işyerinde veya müştemilatında işveren tarafından yemek verilmemesi şartıyla, fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak günlük asgari ücretin %6’sının, yemek verilecek gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarı prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmaz." şeklinde düzenleme yapılmıştır.
2022 yılı ikinci 6 aylık dönemi için nakit SGK yemek istisna tutarı günlük 12,94 TL olup, nakit yemek tutarının bu sınırı aşması durumunda aşan kısım sigorta primine esas kazanca (SGK matrahına) eklenerek sigorta primi kesintisine tabi tutulmaktadır.
Dolayısıyla, nakit olarak yapılacak yemek yardımlarda 51 TL’ye kadar olan ödemeler GV’den istisna edilecekse, düzenlemenin uygulanabilir olması için Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nin 97/7-a maddesindeki nakit yemek istisna oranının da GV’deki istisna tutarına paralel olacak şekilde değiştirilmesi, başka bir ifadeyle SGK’nın bu konuda yönetmelik değişikliği yapması gerekmektedir.
Bu çerçevede, SGK yemek istisnası ile ilgili “günlük asgari ücretin %6’sı” şeklindeki düzenlemenin 51 TL’lik istisnaya karşılık gelecek şekilde “günlük asgari ücretin %24’ü” şeklinde yükseltilmesi gerekmektedir.
Şu andaki SGK uygulamasında, herhangi bir limit olmaksızın yemek kartı veya yemek çeki şeklinde sağlanan yemek yardımlarının tamamı sigorta priminden istisnadır.
Dolayısıyla, SGK’nın yemek istisnası ile ilgili tutarda GV istisna tutarı ile paralel olacak şekilde herhangi bir değişiklik yapmaması durumunda, nakit yemek uygulamasına dönmek SGK yönünden daha maliyetli olacağından, yemek kartı/yemekli çeki şeklindeki uygulamaya devam etmek maliyet açısından daha avantajlı olacaktır.
2)Elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderlerine ilişkin sigorta primi ve gelir vergisi istisnası:
Kanun teklifinin Geçici-1. Maddesiyle;
“Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren işverenler tarafından çalışanlara elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderlerine karşılık olmak üzere 30/6/2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) mevcut ücretlerine/prime esas kazançlarına ilave olarak yapılan aylık 1.000 TL'yi aşmayan ödemeler, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre prime esas kazanca dahil edilmez ve bu tutar üzerinden 193 sayılı Kanun uyarınca gelir vergisi hesaplanmaz.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye ilgisine göre Hazine ve Maliye Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkilidir.” Şeklinde düzenleme yapılması öngörülmektedir.
Kanun teklifiyle, işverenlerce çalışanların 1.000 TL’ye kadar elektrik, doğalgaz ve ısınma giderlerinin ödenmesi amacıyla sağlanan menfaatlerin gelir vergisinden ve sigorta priminden istisna edilmesi önerilmektedir.
İstisnanın geçici bir süre için önerildiği, bu çerçevede maddenin yürürlüğe girdiği tarihten, 30.06.2023 tarihine kadar, mevcut ücrete ek olarak yapılan ödemelerin GV ve SGK istisnası kapsamda olacağı anlaşılmaktadır.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Prime esas kazançlar” başlıklı 80.maddesinde,
“Prime esas kazançlar
MADDE 80-
4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları aşağıdaki şekilde belirlenir.
a) Prime esas kazançların hesabında;
1) Hak edilen ücretlerin,
2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,
3) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin,
brüt toplamı esas alınır.
b) Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.
c) (b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz.” Şeklinde düzenleme yapılmıştır.
Elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderlerine ilişkin sigorta primi ve gelir vergisi istisnasının Torba Kanun teklifinin Geçici-1. Maddesiyle yapılmak istendiği görülmektedir.
Yukarıda da belirttiğimiz üzere, hangi ödemelerin sigorta primine tabi olduğu, hangi ödemelerin prime tabi tutulmayacağı, hangi ödemelerin kısmen prime tabi olduğu sayma yoluyla tek tek belirtilmiş hemen akabinde de “Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz.” Şeklinde net bir düzenleme yapılmıştır.
Torba Kanun Teklifinin Geçici-1.maddesindeki düzenleme ile özel kanun niteliğindeki 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80/c bendi birbiriyle çelişmektedir.
Bilindiği üzere, hükümlerinin mahiyeti itibariyle herkese veya her olaya uygulanması mümkün olan kanunlara “genel kanun”, buna karşılık belli kişilere veya belli olaylara uygulanan kanunlara ise “özel kanun” denmektedir.
Bu çerçevede, özel düzenlemenin genel düzenlemeden önce geleceği hukukun genel bir ilkesi olmakla birlikte, hukuk normları hiyerarşisinde özel kanundaki asıl hükmün, daha sonra yürürlüğe giren kanundaki bir geçici madde hükmü ile çelişmesi durumunda hangisinin uygulanacağı konusunda hukuki sorun ve tartışmalar yaşandığından, Torba Kanun teklifinin geçici 1.maddesi ile geçici bir süre için yapılmak istenen elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderlerine ilişkin sigorta primi istisnası ile ilgili düzenlemenin 5510 sayılı Kanuna eklenecek geçici maddede yapılması uygun olacaktır.
Aynı şekilde, elektrik, doğalgaz ve diğer ısınma giderlerine ilişkin gelir vergisi istisnası ile ilgili düzenlemenin Torba Kanunun geçici maddesinde değil, asıl kanun olan 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nda yapılmasının kanun tekniği açısından daha uygun olacağı değerlendirilmektedir. Celal ÖZCAN
