Yıl boyunca; elde ettikleri gelirleri ve yaptıkları giderlerini, beyanname üzerine titizlikle yazmaları gerekiyor. Beyannamenin dip satırlarında hesaplanan gelir vergisi çıkmasa dahi en azından (tüm beyanname verenlerin) damga vergisi (2022 için 132,30 lira) ödemeleri gerekiyor. İlave sorumluluk yükleyen beyanname verme işleminin vatandaşa sağladığı avantajlar da var. Yeni eğitim ve öğretim yılının da başlıyor olmasından; bugün (beyanname veren) öğrenci velilerine tanınan avantajlardan bahsediyoruz... Beyanname veren veliler; çocuklarının okul masraflarını, beyannamelerinin ‘indirimler’ satırına yazarak daha az vergi ödeyebilirler. Veya ‘vergi iadesi alma’ imkânına da kavuşabilirler. Beyanname verme zorunluluğu olmayan veliler ise bu avantajdan yararlanamıyor.
İŞTE KRİTELER
Pek tabi bu vergi avantajından yararlanmak isteyen veliler, hangi eğitim masraflarının, hangi kriterler çerçevesinde beyannamelerinde indirim konusu olabileceğini merak ediyor. Kritik konuları sırasıyla ele alıyoruz...
* Çocukların yaşı: Mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (evlatlar, nafaka verilenler, anne veya babasını kaybetmiş torunlar) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocuklar için yapılan masraflar indirim konusu yapılabiliyor.
* Okul servisleri: Velilerin; çocuklarının evden okula gidiş gelişi için servis şirketine ödediği paralar, gelir vergisi beyannamesinde gelirden düşülebilir, indirim olarak dikkate alınabilir.
* Okul forma ve ayakkabı masrafları: Okul forma ve ayakkabı harcamalarının, okulda öğrencilerine kullanımı zorunlu kılınmış ihtiyaç kalemleri arasında olduğunun, ilgili kurumdan alınan belge ile ispatlanabilir olması durumunda, yıllık gelir vergisi beyannamesinde indirim olarak dikkate alınabiliyor.
* Kitap ve kırtasiye masrafları: Kitap ve kırtasiye için yapılan harcamalar da vergi hesabında indirim olarak dikkate alınabiliyor.
* Yemek masrafları: Öğrencilere okul tarafından yemek hizmeti de verildiğinde, bu hizmet eğitim hizmetinin bir parçası olarak görülmüyor. Velilerin yemek masrafına ilişkin harcamaları, eğitim masrafı olarak kabul edilmiyor.
* Vakıf üniversitelerinin durumu: Kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayan vakıf üniversitelerinde okuyan çocuklar için üniversitelere ödenen bedeller beyannamede indirim konusu yapılamıyor.
* Özel yurt masrafları: Özel yurt veya pansiyona ödenen tutarlar, yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden indirilebiliyor.
* Çocuklar için ödenen konut kiraları: Devlet üniversitesinde tahsilde ve 25 yaşını doldurmamış olan çocuklar için de olsa, ev kirası, apartman aidatı, doğalgaz, elektrik, su ve internet gibi ödemelerin gelir vergisi beyannamesinde indirim konusu yapılması kabul edilmiyor.
KİMLER YILLIK VERGİ BEYANI VERECEK?
* Kira geliri elde edenler için: 2022’de elde edilen konut kira gelirleri için beyan sınırı yıllık 9 bin 500 lira. Bu tutarı aşan konut kira gelirlerinin (2023 Mart’da) yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekiyor. 2022 yılı işyeri kira gelirleri için beyan sınırı yıllık brüt (stopaj dahil) 70 bin lira.
* Çalışanlar için: 2022 yılı boyunca; 880 bin lirayı aşan ücret geliri elde eden çalışanlar (tek işverenden bu gelirlerini elde etmiş olsalar da) yine (2023 Mart ayında) beyanname vermek zorundalar.
* Birden fazla işverenden ücret alıp, 2022 yılı içinde elde ettiği toplam ücret tutarı 880 bin lirayı geçenler de beyanname vermek zorunda. 2022 yılı içinde birden fazla işverenden ücret almış çalışanlar; herhangi bir ücreti seçerek (hariç tutarak) diğer ücretlerinin toplamının 70 bin lirayı aşıp aşmadığını kontrol edecek ve eğer aştığını görürse, hariç tutulan ücret de dâhil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamını beyan etmesi gerekiyor.
* Doktor, avukat, bakkal, manav için: Ticari kazancı olan işletme sahipleri, doktor, avukat, mali müşavir gibi serbest meslek kazancını yıllık olarak beyan edenler zaten yıl içinde de Maliye’ye beyanname veriyorlar. İlaveten de yıllık faaliyetlerinin sonuçlarını ertesi yıl mart ayında Maliye’ye beyan ediyorlar. Bu kişiler de eğitim masraflarını beyannamesinden düşebiliyorlar.
* Gayrimenkul-hisse seneti satış kazancından dolayı, elde ettiği kâr payından dolayı yıllık gelir vergisi beyannamesi verenler de eğitim ve sağlık masraflarını gelirlerinden düşebiliyorlar.
BEYANNAMEYE NASIL YAZILIYOR?
Beyannamede öncelikle ‘istisna’ ve ‘giderler’ gelirden düşülebiliyor ve bu kalemler de daha az vergi hesaplanmasına etki ediyor. Beyannamede ayrıca ‘indirimler’ başlığı altında bir bölüm daha var. Eğitim masrafları bu ‘indirimler’ bölümünde, gelirden düşülüyor. Eğitim masrafları beyan edilecek gelirin (İstisna ve gider düşülmüş gelir) yüzde 10’u oranında beyannamede dikkate alınabiliyor. Eğitim masrafları gibi sağlık masrafları da “indirim” olarak ve yüzde 10 sınıra tabi olarak gelirden düşülebiliyor.
Ayrıca; özel sigorta şirketlerine yapılan ödemelerde indirim konusu yapılabiliyor. Ödemeyi yapanın şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortalarına ödenen primlerin yüzde 50’si ile, ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primlerinin yüzde 100’ü dikkate alınıyor. İndirim konusu yapılacak primlerin toplamı, beyan edilen gelirin yüzde 15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını da aşamıyor. (2022 yılı asgari ücretinin yıllık brüt tutan 68 bin 850 TL) Ahmet Karabıyık
