Maliye Bakanlığı 23 Temmuz 2022’de yayımladığı tebliğle tevsik sınırını değiştirmedi. Yabancılar ve Türkiye mukimi olmayan gerçek kişilerin yapacakları işlemlere ilişkin tahsilat ve ödemeleri 7 bin TL’lik sınıra bakılmaksızın kapsam dışında bıraktı
Perakende ticaret sektörünün turistlere/yabancılara perakende satışta tahsilatın banka ve benzeri finans kurumları aracılığıyla yapılması zorunluluğunda esneklik sağlanması talebi Maliye Bakanlığı'nda karşılık buldu ve 23 Temmuz 2022 tarihinde yayımlanan tebliğ ile konu çözüme kavuşturuldu.
Uygulamada ödeme ve tahsilatların banka ve benzeri finans kurumları aracılığıyla yapılması zorunluluğuna “tevsik zorunluluğu” deniliyor.
Tevsik zorunluğu ne anlama geliyor?
Kayıt dışıyla etkili mücadele edebilmek için ticari işlemlere taraf olanlar arasındaki ödemelerin takibi çok önemlidir (bence şarttır). Parayı takip eden çağdaş vergi sistemleri, ticari işlemleri bu şekilde kolayca izlemekte ve kayıt dışılıkla mücadelede daha başarılı olmaktadır. Bu açıdan nakit ödeme ve tahsilatların en az seviyeye indirilmesi “amaç” olmalıdır.
İşte bu nedenle Vergi Usul Kanunu (VUK) Maliye Bakanlığı’na, mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirme ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisi vermiştir. (VUK Mükerrer Md. 257/1-2)
Bakanlık bu yetkisini 320 ve 323 no.lu VUK Tebliğleri ile 01/08/2003 tarihinden itibaren kullanmış ve tutarı 10 bin TL’yi geçen tahsilat ve ödemelerin banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsiki zorunluluğu getirmiştir. Tebliğde bu kurumlar “aracı finansal kurumlar” olarak adlandırılmıştır.
Bu düzenleme, ticari işlemler ve finansal hareketlerin taraflarının izlenmesi ve vergiyi doğuran olayların mali kurumların kayıt ve belgeleri yardımıyla tespit edilmesi amacıyla yapılmıştır.
Tevsiki zorunlu tutar önce 332 no.lu VUK Tebliği ile 01/05/2004 tarihinden itibaren 8 bin TL’ye düşürüldü, daha sonra 459 no.lu VUK Tebliği ile konu yeniden düzenlendi ve tevsik zorunluluğuna ilişkin sınır 1 Ocak 2016 tarihinden geçerli olmak üzere 7.000 TL’ye indirildi. Bu tebliğle ayrıca “aracı finansal kurumlar” tanımladı ve bu kurumların arasına yetkilendirilmiş ödeme kuruluşları da dahil edildi.
1 Ocak 2016'dan beri de yeni sınır belirlenmeyerek tevsik sınırı aslında fiilen düşürülmeye devam etti. Yani aradan 7,5 yıl geçmiş olmasına rağmen sınır güncellenmedi. Bu süre içinde tüketici fiyat endeksinde yaklaşık 4 kat artış meydana geldi, yani halen geçerli olan (mevcut) sınırın bugünkü değeri yaklaşık 25 bin TL’ye tekabül ediyor.
Özellikle son dönemlerde yaşanan yüksek enflasyon ve TL’nin yabancı paralar karşısında ciddi değer kaybetmesi, başta turistler olmak üzere nihai tüketicilere yapılan satışlarda sınırın güncellenmesi talebini gündeme taşıdı.
Ne değişti?
Maliye Bakanlığı 23 Temmuz 2022’de yayımladığı tebliğle[1] tevsik sınırını değiştirmedi, sadece tevsik zorunluluğu kapsamında olanların[2] tevsik zorunluluğu kapsamında olmayan[3] yabancılar ve/veya Türkiye mukimi olmayan gerçek kişilerin yapacakları işlemlere ilişkin tahsilat ve ödemeleri tevsik zorunluluğu kapsamı dışına çıkardı. Buna göre, yabancılar ve/veya Türkiye mukimi olmayan gerçek kişilerin yapacakları işlemlere ilişkin tahsilat ve ödemeler 7 bin TL’lik sınıra bakılmaksızın kapsam dışında kalacak.
Böylece perakende sektörünün turistlere satışta yaşadığı sıkıntılar giderilmiş oldu. Ancak yabancılar dışındaki nihai tüketicilere satışlarda sorun devam ediyor. Bence genel olarak sınır güncellenmese bile (bence gerekli), nihai tüketicilere yapılan satışlar için mutlaka güncellenmeli.
Yabancılara satışın zorunluluk kapsamı dışına çıkarılmasının şartları neler?
Yabancılar ve/veya Türkiye mukimi olmayan gerçek kişilerin yapacakları işlemlerin tevsik zorunluluğu dışında kalabilmesi için aranan bazı şartlar var.
Bu şartları şöyle sıralayabiliriz:
* Düzenlenecek faturalara söz konusu kapsam dışına alınan kişilerin pasaport numarası yazılacak,
* Nakit tahsil edilen tutarlar, tevsik zorunluluğu kapsamında olanlar (yani satıcılar) tarafından tahsilatı takip eden ilk iş günü sonuna kadar aracı finansal kurumlarca düzenlenen belgelerle tevsik edilecek. Eğer aracı olarak banka kullanılıyorsa, bankaya yatırılarak dekonta bağlanacak.
Tevsik zorunluğuna uymamanın cezası ne?
Tevsik zorunluğuna uymamanın ciddi bir cezası var. Tahsilat ve ödemelerini aracı finansal kurumlarca düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayan mükelleflerden her birine, her bir işlem için işleme konu tutarın yüzde 5'i oranında özel usulsüzlük cezası kesilmesi gerekiyor. Ancak, bu cezanın yıllık bir sınırı var, 2022 yılı için toplam ceza tutarı 2,5 milyon TL'yi aşamıyor (VUK Mükerrer Md.355).
Oransal olarak uygulanan bu cezalar 2022 yılında, birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı için 3.400 TL, ikinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler için 1.700 TL ve diğerleri için ise 880 TL’den az olamıyor.
Ceza tevsik zorunluluğu kapsamında olanlara uygulanıyor, kapsama girmeyenlere uygulanması söz konusu değil. Örneğin tevsik kapsamına girmeyen bir Türkiye mukimi gerçek kişiye yapılan ve bedeli 7 bin TL’yi aşan satışta bedelin nakden tahsil edilmesi halinde sadece satıcıya usulsüzlük cezası uygulanabilir.
Son yıllarda bu konunun üzerinde vergi incelemelerinde özellikle duruluyor. Hatta sırf bu ve benzeri usulsüzlük fiilleri için özel incelemeler bile yapılıyor. Yani bu konu ciddiye alınmalı...
Bu yazı için son sözlerim…
Tevsik zorunluluğu getirilmesindeki amaç paranın kayıtlı hale getirilmesi olduğuna göre, yabancılar ve/veya Türkiye mukimi olmayan gerçek kişilerle yapılan işlemler için getirilen bu kolaylık, diğer işlemler için de pekala getirilebilir. Dolayısıyla, zorunluluk kapsamına giren mükelleflerin 7 bin TL’nin üstünde olsa bile nakden tahsil ettikleri tutarları izleyen ilk iş günü sonuna kadar bankaya yatırmaları şartı ile tevsik şartını yerine getirdiklerinin kabul edilmesi ve bunlara ceza uygulanmaması gerektiğini düşünüyorum. Çünkü para bu şekilde bankaya yatırılarak kayıtlı hale geliyor ve amaç hasıl oluyor. Bu yaklaşım kayıt dışılığı da azaltacaktır.
Bu esneklik sağlanırsa tevsik sınırı güncellenmese de olur. Aksi durumda tutarın güncellenmesi şart… ERDOĞAN SAĞLAM
[1] 539 sıra no.lu VUK Genel Tebliği
[2] Tevsik zorunluluğu kapsamında olanlar, fatura almak zorunda olan birinci ve ikinci sınıf tüccarları, serbest meslek erbabını, kazançları basit usulde tespit olunan tüccarları, defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçileri ve vergiden muaf esnafı ifade ediyor.
[3] Tevsik zorunluluğu kapsamında olmayanlar, tevsik zorunluluğu kapsamında olanlar dışında kalanları ifade ediyor.
