Düzenlemenin yürürlük tarihinden önce halka açık olan kurumlar, bu tarihten sonra en az yüzde 20 paylarını halka arz etseler dahi, ilk defa halk arz işlemi düzenlemenin yürürlük tarihinden önce gerçekleştirilmiş olduğu için indirimden yararlanamayacaklar
Belli bir yaşın üstündekiler hatırlar, eski (5422 sayılı) Kurumlar Vergisi Kanunumuzun yürürlükte olduğu dönemde, 1999 yılına kadar yüzde 46 olan kurumlar vergisi oranı, halka açık şirketler için, halka açıklık oranı arttıkça kademeli olarak yüzde 30'a kadar indirilmişti. Söz konusu dönemde, halka açıklık oranı en az yüzde 80 olan şirketler için oran yüzde 30 olarak belirlenmişti.
Sonra bu ayırım kaldırıldı. Kurumlar vergisi oranının yüzde 30, yüzde 20 ve yüzde 22 olduğu dönemlerde halka açık şirketler ile diğer (kapalı) şirketler aynı oran üzerinden vergi ödediler.
Geçmişte belli bir süre halka açık şirketlerde kâr dağıtım stopajı da düşük uygulanmış, ancak stopaj oranları açısından halka açık-halka kapalı anonim şirket ayırımına 2003 yılında son verilmişti.
Böylece gerek kurumlar vergisi gerekse gelir vergisi stopajı uygulamalarında, hisse senetleri borsada işlem görsün görmesin anonim şirketler arasında herhangi bir farklılık kalmamıştı.
Bu durum yoğun olarak eleştirilmekte, vergi mevzuatımızın halka açılmayı özendirecek teşvikler içermediği yolunda şikâyetler bulunmaktaydı.
Nihayet bu eleştiriler karşılık buldu ve 7256 sayılı Kanunla 2021 yılı başından geçerli olmak üzere; halka açıklığı, kaydiliği ve kurumsallaşmayı teşvik etmek amacıyla, payları (hisseleri) en az yüzde 20 oranında ilk defa halka arz edilen kurumların 5 hesap dönemine ait kazançlarına kurumlar vergisi oranının 2 puan indirimli olarak uygulanmasına ilişkin kalıcı bir düzenleme yapıldı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı bu konuyu da içeren tebliğ taslağında uygulamaya ilişkin açıklamalarda bulundu.
İndirimden yararlanamayacak kurumlar
Bu indirimden bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri, ödeme ve elektronik para kuruluşları, yetkili döviz müesseseleri, varlık yönetim şirketleri, sermaye piyasası kurumları ile sigorta ve reasürans şirketleri ve emeklilik şirketleri yararlanamıyor.
Kapsama girmeyen şirketlerin genel olarak yüksek kurumlar vergisi ödeyen finansal kurumlar olduğunu söyleyebilirim. Ancak “sermaye piyasası kurumları”nın tümünün neden kapsam dışında bırakıldığını anlayamadım.
Sermaye piyasası kurumları, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nun 35 inci maddesinde aşağıdaki gibi sayılmış bulunuyor:
a) Yatırım kuruluşları (Aracı kurumlar ile yatırım hizmeti ve faaliyetinde bulunmak üzere kuruluş ve faaliyet esasları Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen diğer sermaye piyasası kurumlarını ve bankaları ifade ediyor)
b) Kolektif yatırım kuruluşları (Yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarını ifade ediyor)
c) Sermaye piyasasında faaliyette bulunan bağımsız denetim, değerleme ve derecelendirme kuruluşları
ç) Portföy yönetim şirketleri
d) İpotek finansmanı kuruluşları
e) Konut finansmanı ve varlık finansmanı fonları
f) Varlık kiralama şirketleri
g) Merkezî takas kuruluşları
ğ) Merkezî saklama kuruluşları
h) Veri depolama kuruluşları
ı) Kuruluş ve faaliyet esasları Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen diğer sermaye piyasası kurumları
İndirimin şartları
İndirimli orandan yararlanabilmek için, payların Borsa İstanbul Pay Piyasasında düzenlemenin yürürlüğe girdiği 17 Kasım 2020 tarihinden itibaren ilk defa halka arz ediliyor olması ve en az yüzde 20 oranında halka arzın gerçekleştirilmesi gerekiyor.
İndirimli oran uygulama süresi
İndirimli oran uygulaması süresiz olmayacak, ilk defa halka arzın gerçekleştiği hesap döneminden başlayarak 5 hesap dönemi için indirim uygulanacak.
İndirimin başlama tarihi
İndirim, halka arz şartının sağlandığı geçici vergilendirme döneminden itibaren başlayacak ve ilgili dönem geçici vergisinden itibaren 2 puanlık indirim yapılacak. Halka arzın gerçekleştiği tarihten önce sona eren geçici vergilendirme dönemlerinde kanuni oran üzerinden hesaplanan geçici vergiler için herhangi bir düzeltme yapılmayacak.
İndirimli vergi uygulaması, normal hesap dönemi kullanan mükelleflerin 1.1.2021 tarihinden itibaren elde edilen kazançlarına, özel hesap dönemi kullanan mükelleflerin ise 2021 takvim yılından itibaren başlayan özel hesap dönemlerinde elde edilen kazançlarına uygulanacak.
Buna göre halka arz şartı 2021'de sağlanırsa, 2021-2025 yıllarına ilişkin olarak 2 puanlık indirimden yararlanılacak.
2021 yılı kurumlar vergisi oranı yüzde 25 olduğu için indimden yararlanacak kurumlar yüzde 23 oranında kurumlar vergisi ödeyecekler. 2022 yılı kurumlar vergisi oranı yüzde 23 olduğuna göre indirim sonrası vergi yüzde 21 olacak, 2023'ten sonra ise herhangi bir yasal düzenleme yapılmazsa kanuni oran yüzde 20'ye, indirimli oran ise yüzde 18'e düşecek.
Yukarıda belirttiğim gibi indirimli oranlar geçici vergiler için de geçerli olacak.
Düzenlemenin yürürlük tarihi olan 17.11.2020 ila 31.12.2020 tarihleri arasında en az yüzde 20 oranında halka arzın gerçekleşmesi halinde indirim 1.1.2021 tarihinden itibaren elde edilen kazançlardan başlanarak uygulanacağı için, 2020 yılına ilişkin indirim uygulanmamış olmakla birlikte bir hak kaybı olmayacak, 2021-2025 hesap dönemlerinde (5 yıl) elde edilecek kurum kazançlarına ilişkin kurumlar vergisi 2 puan indirimli olarak hesaplanacak.
Kurumlar vergisi matrahı oluşmadığı için indirimden yararlanılamayan dönemler için izleyen dönemlerde yararlanmak mümkün olabilir mi?
Madde metnini incelediğimizde, payların ilk defa halka arz edildiği hesap döneminden başlamak üzere 5 hesap dönemine ait kurum kazançlarına kurumlar vergisi oranının 2 puan indirimli olarak uygulanacağının belirtildiğini, ancak bu 5 dönemin birbirini takip eden 5 dönem olması gerektiği şeklinde açık bir hükme yer verilmediğini görüyoruz. Bu nedenle matrah oluşan 5 dönemde indirim uygulanması gerektiği söylenebilir. Maliye Bakanlığı bu görüşte değilse, kanun değişikliği yoluyla bu olanağı sağlamalıdır.
Şartların ihlali halinde hangi yaptırımlar uygulanacak?
İndirimli oran uygulamasından yararlanılabilmesi için en az yüzde 20 oranındaki halka açıklığın, ilk defa halka arzın gerçekleştiği hesap döneminden itibaren 5 hesap dönemi boyunca korunması gerekiyor. Bu şartın ihlal edilmesi halinde indirimli vergi oranı uygulaması nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın ancak gecikme faizi ile birlikte tahsil edilecek.
Tebliğ taslağında, indirimden yararlanan şirketlerin indirim süresi içinde tasfiyeye girmeleri veya devir ya da tam bölünme yoluyla infisah etmeleri halleri de şartların ihlali olarak değerlendiriliyor.
Devir veya tam bölünmenin gerçekleştiği dönemden itibaren devralan kurumların indirimden yararlanamamasını anlıyorum, ancak önceki dönemlere ilişkin hak edilmiş vergi avantajının geri alınmasını doğru bulmuyorum.
Yüzde 20 oranı ilk halka arzdan sonra sağlanırsa ne olur?
Düzenlemenin yürürlük tarihi olan 17.11.2020'den gerçekleştirilen ilk halk arzın yüzde 20'nin altında kalması halinde, sonradan gerçekleştirilecek ikinci veya sonraki halka arzlarla yüzde 20'nin üzerine çıkılsa bile ilk defa halka arzda yüzde 20'lik oranın sağlanamaması nedeniyle 2 puanlık indirimden yararlanılamayacak.
Düzenlemenin yürürlük tarihinden önce halka açık olan kurumlar, bu tarihten sonra en az yüzde 20 paylarını halka arz etseler dahi, ilk defa halk arz işlemi düzenlemenin yürürlük tarihinden önce gerçekleştirilmiş olduğu için indirimden yararlanamayacaklar.
Önerilerim
Halka açılmayı vergisel olarak teşvik etmemiz gerektiğine inanıyor ve yapılan 2 puanlık süreli vergi indiriminin çok isabetli olduğunu düşünüyorum.
İndirimi, yüzde 20 oranında halka açılmayı 17 Kasım 2020'den sonra bir defada gerçekleştiren kurumlarla sınırlı tutmayıp, kaç defada ve hangi tarihte halka açılmış olursa olsun, en az yüzde 20 oranında halka açık olan tüm kurumlara sağlamanın daha adil olduğunu düşünüyorum. Bu teşvik olmadan halka açılmış olan kurumları indirimden mahrum bırakmanın haklı bir gerekçesi yok bence… Erdoğan Sağlam
