I- GİRİŞ

Diğer ücretlerin vergilendirilmesine ilişkin yasal düzenlemeye 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 64. maddesinde[1] yer verilmiş olup, diğer ücretlerde vergilendirme dönemi hizmetin ifa olunduğu takvim yılıdır. Diğer ücretli hizmet erbabının ödeyeceği gelir vergisi; hizmetin ifa olunduğu takvim yılının ikinci ayında (şubat), takvim yılı içinde işe başlanması halinde, işe başlama tarihinden itibaren bir ay içinde tarh edilip tahakkuka bağlanır.

Bu yazıda, diğer ücret geliri elde eden hizmet erbaplarının 2021 yılında vergilendirilme süreci ve işverenlerin sorumluluğu gibi konular hakkında birtakım açıklamalar ile konuya ilişkin uygulama örneklerine yer verilecektir.

II- DİĞER ÜCRET GELİRLERİNİN VERGİLENDİRİLENDİRİLMESİ

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 64. maddesinde;

“Diğer Ücretler[2]

Madde 64 – Aşağıda yazılı hizmet erbabının safi ücretleri takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının %25’idir. [3]

1. Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı (...) yanında çalışanlar.
2. Özel hizmetlerde çalışan şoförler;
3. Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçileri;
4. Gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanlar;
5. Gerçek ücretlerinin tespitine imkan olmaması sebebiyle, Danıştay’ın müspet mütalaasiyle, Maliye Bakanlığınca bu kapsama alınanlar

Diğer ücretler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bunlar beyannameye ithal edilmez.”

şeklinde diğer ücretli kapsamında sayılan hizmet erbaplarına yer verilmiştir.

Söz konusu maddeye göre;

- Diğer ücretlerde vergilendirme dönemi hizmetin ifa olunduğu takvim yılıdır.

- Diğer ücretli hizmet erbabının safi ücretleri, takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının %25’i olarak hesaplanmaktadır.

- Bulunan safi ücret tutarına vergi tarifesi uygulanarak ödenecek gelir vergisi hesaplanmaktadır.

- Diğer ücretli hizmet erbabının ödeyeceği gelir vergisi; hizmetin ifa olunduğu takvim yılının ikinci ayında(şubat), takvim yılı içinde işe başlanması halinde, işe başlama tarihinden itibaren bir ay içinde tarh edilip tahakkuka bağlanır.

- Diğer ücret sahiplerinin tarh zamanlarının sona ermesinden önce memleketi terk etmesi halinde, memleketi terk tarihinden önce 15 gün içinde verginin tarh edilerek tahakkuka bağlanması gerekir.

- Diğer ücretlerde ödenecek gelir vergisi, mükellefin ikametgahının bulunduğu yer vergi dairesince tarh edilir. Tarhiyatın ikametgahlarının bulunduğu yer vergi dairesince yapılmadığı durumlarda, tarhiyat faaliyetin icra edildiği yerin vergi dairesince yapılır.

Diğer ücretlilerin, Gelir Vergisi Kanunu’nun;

- 32. maddesinde yer alan asgari geçim indiriminden,

- 31. maddesinde yer alan engellilik indiriminden,

- 63. maddesinde yer alan sigorta primi, şahıs/hayat sigorta primleri ve sendika aidatları gibi indirimlerden,

yararlanması da söz konusu değildir.

Diğer taraftan 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 238. maddesine göre diğer ücret üzerinden vergiye tabi hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri için ücret bordrosu düzenlenmez.

III- VERGİNİN MATRAHI VE HESAPLANMASI VE VERGİNİN ÖDENMESİ

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 64. maddesine göre, hizmet erbabının safi ücretleri takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının % 25’idir. Takvim yılı içinde işe başlayan diğer ücret sahiplerinin vergi matrahı; yıllık diğer ücret matrahından, işe başlama ayı hariç tutulmak suretiyle, o yılın sonuna kadarki aylara isabet eden miktardır.

Takvim yılının birinci yarısı içinde işini bırakan diğer ücret sahiplerinden, keyfiyeti takvim yılının ikinci yarısı girmeden haber verenlerin ikinci taksite isabet eden vergileri terkin olunur. 2021 takvim yılı başında işçiler için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutarı 3.577,50 TL olarak belirlenmiştir.

Örnek-1: Basit usulde mükellef olan Bay (A)’nın yanında çalışan diğer ücretli hizmet erbabı Bay (B)’nin 2021 yılındaki safi ücret tutarı (vergi matrahı) ve ödeyeceği gelir vergisinin hesaplanması aşağıdaki şekilde olacaktır.

Diğer ücretli Bay (B)’nin 2021 yılı Şubat ayında vergi karnesine kaydettireceği yıllık vergi tutarı 1.609,88 TL olup, bu tutarın iki eşit taksitte ödemesi gerekmektedir.

Örnek-2: Ankara’da berberlik faaliyetinden dolayı basit usulde mükellef olan Bay (C)’nin yanında 15 Mart 2021 tarihinden itibaren diğer ücretli olarak çalışmaya başlayan Bay (D)’nin 2021 yılındaki safi ücret tutarı (vergi matrahı) ve ödeyeceği gelir vergisinin hesaplanması aşağıdaki şekilde olacaktır

Örnekteki diğer ücretlinin gelir vergisi, işe başladığı Mart 2021 ayı hariç olmak üzere Nisan ayından itibaren kalan 9 ay üzerinden hesaplanacaktır. 2021 yılı için hesaplanan vergi tutarı 1.207,40 TL olup, diğer ücretli Bay (D)’nin Mart 2021 ayında vergi karnesine kaydettireceği vergi tutarının ilk taksiti verginin karneye yazıldığı Mart/2021 ayında, ikinci taksiti ise Ağustos/2021 ayında ödenecektir.

Örnek-3: 2021 yılı Ekim ayında basit usule tabi taksi işletmecisinin yanında işe başlayan diğer ücretli Bay (G)’nin 2021 yılındaki safi ücret tutarı (vergi matrahı) işe başladığı Ekim ayı hariç olmak üzere Kasım ayından itibaren kalan 2 ay üzerinden hesaplanacaktır. Bay (G)’nin 2021 yılındaki safi ücret tutarı (vergi matrahı) ve ödeyeceği gelir vergisinin hesaplanması aşağıdaki şekilde yapılacaktır.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Ücretler Üzerinden Tahakkuk Eden Vergilerde Ödeme” başlıklı 118. maddesine göre diğer ücretlinin vergisi;

- Öteden beri işe devam edenlerde yıllık verginin yarısı takvim yılının ikinci ayında (1 Şubat – 1 Mart 2021) diğer yarısı ise sekizinci ayında (1 – 31 Ağustos 2021),

- Takvim yılının birinci yarısı içinde işe başlayanlarda, yıllık verginin yarısı verginin karneye yazıldığı ayda, diğer yarısı takvim yılının sekizinci (Ağustos/2021) ayında,

- Takvim yılının ikinci yarısı içinde işe başlayanlarda ise verginin karneye yazıldığı ayda,

ödenmesi gerekmektedir.

Çıkan vergiler ise www.gib.gov.tr internet adresinde yer alan anlaşmalı bankalardan veya tüm vergi dairelerinden ödenebilmektedir.

IV- VERGİLENDİRME SÜRECİNDE DİĞER ÜCRETLİLERDEN ARANACAK BELGELER

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 247. maddesine göre, diğer ücret kapsamında vergilendirilenler vergi karnesi almaya mecbur olup, vergi karnelerinin kendileri tarafından yazılması gereken kısımlarını doldurduktan sonra, vergi bakımından durumlarını kayıt ve tescil ve karneye işaret ettirmek üzere, bunları bağlı oldukları vergi dairesine ibraz etmekle yükümlüdürler. Mükelleflerin doldurdukları karneyi vergi dairesine ibraz etmeleri veya değişikliği karneye işaret ettirme süresi, işe başlama veya değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren bir aydır. Vergi karnesi alan diğer ücretliler almış oldukları vergi karnelerini, işin devam ettiği sürece muhafaza ederler.

Diğer ücret kapsamına giren hizmet erbabının mükellefiyet tesisinde dilekçe ekinde;

- Kimlik kartı, yabancılarda pasaportun noter onaylı örneği ya da vergi dairesi yetkililerine onaylatmak üzere aslı ve fotokopisi,

- İşverenden alınan iş bildirimi (iş bildiriminde işverenin adı, soyadı, bağlı olduğu vergi dairesi başkanlığı/vergi dairesi müdürlüğü, vergi kimlik numarası/Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, adresi ve imzası bulunmalıdır.)

aranır.

Mükellefiyet tesisi yapılan hizmet erbabına vergi dairesince vergi karnesi verilir.

V- DİĞER ÜCRETLİ ÇALIŞTIRAN İŞVERENLERİN SORUMLULUĞU

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 251. maddesine göre, kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı ile götürü gider usulünü kabul eden gayrimenkul sermaye iradı sahipleri, yanlarında çalışan hizmet erbabının belirlenen süre içinde karne almalarını ve karnelerinde yazılı vergileri ödemelerini temin etmeye mecburdurlar.

Bu mecburiyete uyulmadığı takdirde;

• • Zamanında karne almamış veya vergisini tarh ettirmemiş olan hizmet erbabının vergisi işveren adına tarh edilir ve vergi cezası da aynı işveren adına kesilerek tahsil edilir.
• • Vergi Karnesini zamanında almış ve vergisini tarh ettirmiş olan hizmet erbabının zamanında ödenmemiş olan vergisi ve gecikme zammı da yanında çalıştığı tespit edilen işverenden tahsil edilir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 122. maddesine göre diğer ücret kapsamında vergilendirilen hizmet erbabının Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesine tabi işverenler nezdinde çalışmaya başlaması halinde, bu tarihten sonraki aylara ait olmak üzere peşin ödemiş oldukları vergiler gerçek ücretleri üzerinden hesaplanan vergilere mahsup edilir ve mahsubu yapılan miktar hizmet erbabının vergi karnesine işveren tarafından kaydedilir.

VI- SONUÇ

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 64. maddesinde diğer ücretlerin vergilendirilmesine yönelik düzenlenmelere yer verilmiş olup, diğer ücretlerde vergilendirme dönemi hizmetin ifa olunduğu takvim yılı olarak belirlenmiştir. Diğer ücretli hizmet erbabının ödeyeceği gelir vergisi; hizmetin ifa olunduğu takvim yılının ikinci ayında (şubat), takvim yılı içinde işe başlanması halinde, işe başlama tarihinden itibaren bir ay içinde tarh edilip tahakkuka bağlanır.

Diğer ücretli hizmet erbabının safi ücretleri, takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının %25’i olarak hesaplanmaktadır. Bulunan safi ücret tutarına vergi tarifesi uygulanarak ödenecek gelir vergisi hesaplanmaktadır.

 Diğer ücretlerde ödenecek gelir vergisi, mükellefin ikametgahının bulunduğu yer vergi dairesince tarh edilir. Tarhiyatın ikametgahlarının bulunduğu yer vergi dairesince yapılmadığı durumlarda, tarhiyat faaliyetin icra edildiği yerin vergi dairesince yapılır.

Diğer ücretlilerin, Gelir Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinde yer alan asgari geçim indiriminden, anılan Kanunun 31. maddesinde yer alan engellilik indiriminden ve aynı Kanunun 63. maddesinde yer alan sigorta primi, şahıs/hayat sigorta primleri ve sendika aidatları gibi indirimlerden yararlanması da söz konusu değildir.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 251. maddesine göre, kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı ile götürü gider usulünü kabul eden gayrimenkul sermaye iradı sahipleri, yanlarında çalışan hizmet erbabının belirlenen süre içinde karne almalarını ve karnelerinde yazılı vergileri ödemelerini temin etmeye mecburdurlar.

Onur ŞAHİN*

E-Yaklaşım / Şubat 2021 / Sayı: 338

*     Gelir Uzmanı

[1]   31.12.1960 tarihli ve 10700 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[2]    193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 64. maddesinin başlığında yer alan “Götürü usul:” ibaresi “Diğer ücretler:”, birinci fıkrasında yer alan “...Maliye Bakanlığınca tanzim edilecek cetvellerde belirtilen iş nevilerine göre götürü olarak tespit edilir.” ibaresi “...takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarıdır.”, 1 numaralı bendinde yer alan “...götürü usulde tespit edilen ticaret, sanat ve serbest meslek erbabı...” ibaresi “...basit usulde tespit edilen ticaret erbabı...”, 5 numaralı bendinde geçen “...Maliye Bakanlığınca götürü ücret usulüne alınanlar. “ibaresi” ...Maliye Bakanlığınca bu kapsama alınanlar.”, diğer maddelerde (madde başlıkları dahil) geçen “götürü ücret” ibareleri “diğer ücret”, şeklinde 22.07.1998 tarih ve 4369 sayılı Kanun’un 81. maddesiyle değiştirilmiştir.

[3]    Bu fıkrada yar alan “...asgari ücretin yıllık brüt tutarıdar.” ibaresi, 11.08.1999 tarih ve 4444 sayılı Kanun’un 13. maddesiyle “...asgari ücretin yıllık brüt tutarının % 25’idir.” şeklinde değiştirilmiş ve metne eklenmiştir.