Esnaf tanımı 5362 Sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun 3. maddesinde yapılmıştır. Maddeye göre, “Esnaf ve sanatkar, ister gezici ister sabit bir mekanda bulunsun, Esnaf ve Sanatkar ile Tacir ve Sanayici Belirleme Koordinasyon Kurulu’nca belirlenen esnaf ve sanatkar meslek kollarına dahil olup ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte beden çalışmasına dayandıran ve kazancı tacir ve sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan basit usulde vergilendirilenler ve işletme esasına göre deftere tabi olanlar ile vergiden muaf bulunan meslek ve sanat sahibi kimseleri ifade eder.
Kanun koyucu ülkemizde her seviyedeki üreticilerin teşviki amacıyla, içinde bulunulan ekonomik koşulları da dikkate alarak, teşvik edici yasal düzenlemeler yapmaktadır.2019 yılında 7162 Sayılı Kanun’la, evlerde üretim yapan küçük üreticilerin elektronik ortamda satışını teşvik etmek amacı ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinin 6. bendinde değişiklik yapılmıştı. Konu 21.02.2019 tarihli DÜNYA Gazetesinde yayınlanan yazımızda ele alınmıştı.
Bu kez 7256 Sayılı Kanun’la GVK’nın Esnaf Muaflığını düzenleyen 9. maddesinin birinci fıkrasına 10. bent eklenerek yeni üretimi teşvik düzenlemesi yapılmıştır. Gelir İdaresi Başkanlığı söz konusu düzenlemenin usul ve esaslarına ilişkin genel Tebliğ taslağı (314) hazırlamış ve kamuoyunun değerlendirmesine sunmuştur.
Yeni yasal düzenleme
11.11.2020 tarih ve 7256 Sayılı Kanun’la, Gelir Vergisi Kanunu’nun esnaf muaflığını düzenleyen 9. maddesinin birinci fıkrasına (10) numaralı bent eklenmiştir. “10. Ayrı bir iş yeri açmaksızın ve sanayi tipi veya seri üretim yapabilen makine ve alet kullanmaksızın oturdukları evlerde imal ettikleri malları internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satanlarca bu bent kapsamında esnaf muaflığından faydalanılabilmesi için Esnaf Vergi Muafiyeti Belgesi alınması, Türkiye’de kurulu bankalarda bir ticari hesap açılması ve tüm hasılatın münhasıran bu hesap aracılığıyla tahsil edilmesi şarttır.
Bankalar, bu bent kapsamında açılan ticari hesaplara aktarılan tutarlar üzerinden, aktarım tarihi itibarıyla %4 (bir ve üzeri işçi çalıştırıldığı durumda %2) oranında gelir vergisi tevkifatı yapmak ve GVK’nIn 98 ve 119. maddelerdeki esaslar çerçevesinde beyan edip ödemekle yükümlüdür. İstihdama bağlı indirimli oranın uygulanması için ilgili ayda bir işçinin en az on gün süreyle çalıştırılması gerekir.
Bu hasılat tutarı üzerinden ayrıca 94. madde kapsamında tevkifat yapılmaz. Bu bent kapsamında elde edilen hasılatın 220 bin Türk Lirası’nı aşması hâlinde, mükellef izleyen takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilir ve tekrar bu muafiyetten faydalanamaz. Bentte yer alan hasılat koşulu dışındaki diğer şartların ihlal edildiğinin tespit edilmesi hâlinde muafiyetten faydalanılamaz ve zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunur. Bentte yer alan oranları ve tutarı, yarısına kadar indirmeye ve iki katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.” Söz konusu hükmün 1/1/2021 tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülmüştür.
(10) numaralı bent hükümlerine göre esnaf muaflığının kapsamı ve şartları
- Sanayi tipi makine kullanılmaması
Ayrı bir işyeri açmaksızın ve sanayi tipi veya seri üretim yapabilen makine ve alet kullanmaksızın oturdukları evlerde imal ettikleri malları, münhasıran internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satanlar esnaf muaflığı kapsamına alınmıştır.
- Esnaf vergi muafiyeti belgesi alınması
Bunların esnaf muaflığından faydalanılabilmesi için; İkametgâhlarının bulunduğu yerdeki tarha yetkili vergi dairesine başvurarak “Esnaf Vergi Muafiyeti Belgesi” alınması gerekmektedir. Karne örneği Tebliğ ekinde yer almaktadır.
- Banka Hesabı açılması
Türkiye’de kurulu bankalarda internetten yapılan satış gelirlerinin tahsilini ve bu gelirleri üzerinden tevkifat yapılmasını teminen bir ticari hesap açılması ve tüm hasılatın münhasıran bu hesap aracılığıyla tahsil edilmesi, gerekmektedir.
- 2021 yılı hasılatının 240 bin TL’yi aşmaması
Bir takvim yılında elde edilen hasılatın 220 bin Türk Lirası’nı (2021 yılı için 240 bin TL) aşması halinde esnaf muaflığından yararlanılamayacaktır. Muaflığa ilişkin şartları kaybedenler izleyen takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirilecek ve tekrar aynı muafiyetten faydalanamayacaklardır. Bentte belirtilen hasılat tutarı her yıl yeniden değerlenmek suretiyle belirlenecektir. Birden fazla ürün imal edilerek internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satılması durumunda, elde edilen hasılatın ilgili yıl içinde geçerli olan tutarı aşmaması şartı, her bir ürün cinsi için ayrı ayrı değil tüm ürünlerden elde edilen toplam hasılat için geçerlidir.
- Gerçek usule tabi mükellef olmamak
Ticarî, ziraî veya meslekî kazancı dolayısı ile gerçek usulde gelir vergisine tâbi olanlar ile faaliyetini, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanlar bu muafiyetten yararlanamazlar.
- Sadece internet üzerinden satış gereği
Bu muafiyetten faydalanılabilmesi için evlerde imal edilen ürünlerin münhasıran internet ve benzer elektronik ortamlar üzerinden satılması şart olup, satışların bir kısmının internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden, bir kısmının ise diğer şekillerde yapılması halinde bu bent kapsamında muafiyetten faydalanılması mümkün değildir. Şartların varlığı halinde, 9.ncu maddenin (1) ve (6) numaralı bentleri kapsamında esnaf muaflığından faydalanılması mümkündür
9. madde (6) ve (10). bent hükümlerinden aynı anda yararlanılamaz
Maddenin (6) ve (10) numaralı bentlerinde düzenlenen muafiyetlerden aynı takvim yılında aynı anda faydalanılması mümkün değildir. Maddenin (6) numaralı bendi kapsamında muafiyetten faydalananlardan, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yıl içerisinde yapılan satışların ilgili yılda geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarını geçmesi nedeniyle esnaf muafiyetini kaybedecek ve izleyen takvim yılı başı itibarıyla gelir vergisi mükellefiyeti tesis edilecek olanlar, izleyen yıl ocak ayının sonuna kadar maddenin birinci fıkrasının (10) numaralı bendinde belirtilen şartları sağlaması halinde, izleyen yılda bu bent kapsamında esnaf muaflığından faydalanabilecektir.
- Tevkifat uygulaması ve bankaların sorumluluğu
Bankalar tarafından, Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinin birinci fıkrasına eklenen (10) numaralı bent hükmü kapsamında Esnaf Vergi Muafiyeti Belgesi ibraz edenlere, münhasıran internet ve benzeri elektronik ortamlarda yapılacak mal satışlarına ilişkin elde edilen hasılatın yatırılacağı ticari bir hesap açılacaktır.
Bankalar, bu ticari hesaplara aktarılan tutarlar üzerinden, aktarım tarihi itibarıyla %4 oranında gelir vergisi tevkifatı yapacaklar ve bir aya ilişkin aktarılan tutarlar üzerinden tevkif edilen vergileri, GVK 98 ve 119. maddelerdeki esaslar çerçevesinde muhtasar beyanname ile beyan edip ödeyeceklerdir.
Bu bent kapsamında esnaf muaflığından yararlanan kişilerin bir veya üzeri işçi çalıştırdığı durumlarda tevkifat oranı %2 olarak uygulanacaktır. İndirimli oranın uygulanması için ilgili ayda bir işçinin en az on gün süreyle çalıştırılması gerekmektedir. İndirimli tevkifat oranından faydalanmak isteyenler, faaliyetlerinde işçi çalıştırdığını, sosyal güvenlik kurumundan alınan tevsik edici belgelerle birlikte ticari hesap açtıkları bankalara bildireceklerdir. Çalıştırılan işçinin, işten çıkartılması veya ayrılması durumları da ayrıca ilgili bankalara bildirilecektir.
Bu bent kapsamında elde edilen hasılat tutarı üzerinden gelir vergisi tevkifatı bankalar tarafından yapılacağından, bu bent kapsamında bulunanlardan mal alımı yapanlar tarafından ayrıca Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. üncü maddesi uyarınca tevkifat yapmakla yükümlü olanlarca gelir vergisi tevkifatı yapılmayacaktır.
- Muafiyetten faydalananların yükümlülükleri ve belgelendirme
Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinin birinci fıkrasının (10) numaralı bendi kapsamında esnaf muaflığından faydalananların mükellefiyet tesisi, belge düzenleme, defter tutma, beyanname verme gibi yükümlülükleri olmayacaktır.
Bu muafiyetten yararlananların, kendilerine düzenlenen gider pusulalarını ve bu faaliyetleri ile ilgili olarak satın aldıkları mal ve giderlerine ilişkin belgelerini 213 sayılı Kanunda öngörülen süre boyunca saklamaları zorunludur.
Kanunun 9. maddesinin birinci fıkrasının (10) numaralı bendi kapsamında esnaf muaflığından faydalanmak isteyenlerin, tarha yetkili vergi dairelerine başvurarak “Esnaf Vergi Muafiyeti Belgesi (GVK Madde 9/10 Kapsamında Olanlar İçin)” almaları gerekmektedir. Söz konusu belgenin geçerlilik süresi iki yıl olup süresi bittiğinde yenilenmesi gerekmektedir. Söz konusu belge, geçerli olduğu süre içerisinde çoğaltılmak suretiyle kullanılabilir.
İnternet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapılan satışlarda, ürünün satışının tevsik edilmesi, güvenli bir şekilde taşınması ve alıcıya ulaşması için, onaylı esnaf vergi muafiyeti belgesi örneğinin (fotokopisinin) alt kısmında boş olarak yer alan ürün satışına ilişkin bölümün vergiden muaf esnaf tarafından doldurulması ve ürünle birlikte gönderilmesi mümkündür.
Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince, bu madde kapsamında faaliyette bulunanlardan yapılan mal alımlarının tamamının gider pusulası ile belgelendirilmesi esas olmakla birlikte, münhasıran bu ödemelere ilişkin olmak üzere, gider pusulasında bulunması gereken bilgileri (imza hariç) ihtiva eden banka dekontları ile de belgelendirilmesi mümkündür.
Muafiyet şartlarını sağlamadığı tespit edilenler
Geçerli Esnaf Vergi Muafiyet Belgesi olmadığı, Türkiye’de kurulu bankalarda ticari hesap açılmadığı, elde edilen hasılatının tamamının açılan banka hesabına yatırılmadığı veya eksik yatırıldığı, evde imal edilen mallar dışında dışarıdan satın alınan malların satışının yapıldığının tespit edilmesi ve öngörülen diğer şartların ihlali halinde ilgili takvim yılından başından itibaren esnaf muaflığından faydalanılamayacak ve alınmayan vergiler, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunacaktır.
Esnaf muaflığından faydalanmaktayken bentte öngörülen şartları ihlal ettiği tespit edilenler muafiyet hükmünden faydalanamayacağından, bunlara verilen belge, ilgili takvim yılının başından itibaren veya belge daha sonraki bir tarihte verilmişse bu tarihten geçerli olmak üzere iptal edilir.
Belirlenen hasılat limitinin aşılması durumunda ise Esnaf Vergi Muafiyet Belgesi izleyen takvim yılı başından itibaren iptal edilir. Akif Akarca/Dr. Mehmet Şafak
