Firmaların daha büyük tesis makine yatırımları veyahut nakit akış iyileştirmeleri ya da fabrika binalarının değer artışlarını daha reel biçimde revize etmeleri için kullandıkları bir yöntem olarak karşımıza çıkan “Sat ve Geri Kirala” işlemlerini bu makalemizde ele almaktayız.
Öncelikle kirama sözlük anlamı olarak; “Bir taşınır veya taşınmazın kullanım hakkının belli bir süre için ve belli bir kira karşılığında kiracıya verilmesidir” tanımlanmıştır. Firmaların kendi envanterleri içinde bulundurdukları taşıtlar, makine ve teçhizatlar veyahut fabrika binaları çeşitli firma politikaları gereğince önceden anlaşılan ve sözleşme yapılan yatırım bankaları veya finans kurumlarına satış işlemi gerçekleştirilerek “Sat ve Geri Kirala” işlemi başlatılır. Burada yapılan kira sözleşmesi ise bilindiği gibi Borçlar Kanunun konusunu girmektedir. 6802 sayılı Borçlar Kanunun 299 Maddesinde “Kiraya verenin bir şeyin kullanılmasını veya kullanmayla birlikte ondan yararlanılmasını kiracıya bırakmayı, kiracının da buna karşılık kararlaştırılan kira bedelini ödemeyi üstlendiği sözleşme” olarak tanımlanmıştır. Buradaki tanımlanan kira sözleşmesi aslında finansal kiralamanın temelini oluşturmaktadır.
Peki finansal kiralamanın tanımı nedir?
Finansal kiralama sözleşmesi; “Kiralayanın kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü bir kişiden veya bizzat kiracıdan satın aldığı veya başka suretle temin ettiği veya daha önce mülkiyetine geçirmiş bulunduğu bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören sözleşmedir” tanımlanmaktadır. Burada da görüldüğü gibi finansal kiralama sözleşmesi ile kira sözleşmesini ayıran en önemli unsurlardan birisi, kiracıdan satın alıp yine kiracıya kiralanmasıdır. Finansal kiralama sözleşmesinde diğer sözleşmeler gibi nelerin kiralama konusuna girdiği, kira koşulları ve sözleşmenin esaslı unsurları açıkça ve yazılı olarak belirtilmelidir.
Sat ve Geri Kirala İşleminin Avantajları neler?
Öncelikle yukarıda da bahsettiğimiz gibi firmaların bu sistemi uygulamalarının başlıca sebepleri ve avantajları şunlardır:
- Genellikle orta ve uzun vadeli olması, (Kiralama süreci ortalama 5 Yıl ve üzeri)
- Nakit girdi sağlayarak likiditeyi arttırması, (Satış işlemi sonrası güçlü nakit girişi)
- Bilançoda maliyet değeri ile görünen sabit kıymetlerin ekspertizi yapılarak güncel değer getirilmesi, (Örn. 15 yıl önce 100.000-TL’ye alınan fabrika binasının değerinin yıllar itibariyle 10.000.000-TL’ye gelmesi)
- Her türlü taşınır ve taşınmaz mallar bu işlemden faydalanabilir (fikri ve sınai haklar dışında)
- Finansal kiralama sözleşmesi damga vergisinden, harçlardan (tapu ve değerli kağıt) müstesnadır,
- Finansal kiralama sözleşmesince satan kişiye kiralanmasından dolayı Kdv istisnası söz konusu olup, ayrıca Kurumlar Vergisinden %100 indirimi söz konusudur,
- Yeni değer ile aktife girişinde vergisel veya mahkeme kararı gerekmeksizin işlemlerin yapılması, gibi sebepleri sıralayabiliriz.
Örnek bir işlem yaparak muhasebe kayıtlarını oluşturalım. Burada kayıtlar satıp geri kiralama yapan firmaların yapması gereken kayıtlara örnektir.
Örnek İşlem: DYR Firması aktifine kayıtlı fabrika binasını, geri kiralama amacıyla ve sözleşme sonunda geri alınması şartıyla XYZ finansal kiralama şirketine satmış ve sattığı bu varlığı XYZ finansal kiralama şirketinden bir finansal kiralama sözleşmesi ile geri kiralamıştır. DYR Firması, sat ve geri kirala kapsamında finansal kiralama şirketi ile aşağıda belirtilen koşullarla anlaşmıştır.
Ekspertiz değeri; 100.000.000.-TL olan fabrika binası (Net Değer)
Kiralama süresi; 6 Yıl Altı yıl (Söz konusu taşınmaz altı yıllık kiralama süresi sonunda kiracıya devredilecektir)
Finansal kiralama şirketi tarafından uygulanan faiz oranı; %5,2
Kira ödemeleri her ayın 27.günü sonunda, eşit taksitler halinde yapılacaktır.
Aktifleştime tarihi; 26/07/2020
DYR Firma kayıtlarında taşınmazın defter değerleri;
Binalar Hesabı; 8.500.000.-TL
Birikmiş amortisman; 2.750.000.-TL
_____________________ / / __________________________
257 Birikmiş Amortismanlar(-) 2.750.000_TL
623 Diğer Satışların Maliyeti 5.750.000_TL
252 Binalar Hs. 8.500.000_TL
Fabrika Binası satış işlemi kaydı
______________________________________________________________
_____________________ / / __________________________
120 Finansal Kiralama Şirketinden Alac. 100.000.000_TL
600 Yurtiçi Satışlar 100.000.000_TL
Finansal kiralama şirketinden firma alacağı kaydı
______________________________________________________________
_____________________ / / __________________________
600 Yurtiçi Satışlar 100.000.000_TL
623 Diğer Satışların Maliyeti 5.750.000_TL
549 Özel Fonlar Hesabı 94.250.000_TL
Satış ve maliyet farkının özel fonlar hesabına işlenmesi
______________________________________________________________
XYZ Finansal Kiralama Şirketi tarafından ödeme planına göre kesilen taksit faturalarına istinaden DYR Firması, faturada yer alan faizi, finansman giderlerine, anapara ve faiz toplamını ise Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar ve Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyeti hesaplarından düşer.
_____________________ / / __________________________
260 Haklar Hs. 100.000.000_TL
30X Ertelenmiş Kir. Borçl. Maliyeti K.V. 5.000.000_TL
40X Ertelenmiş Kir. Borçl. Maliyeti U.V. 11.000.000_TL
30X Finansal Kir. İş. Borçl. K.V. 23.000.000_TL
40X Finansal Kir. İş. Borçl. U.V. 93.000.000_TL
Ödeme Planına göre hesaplama kaydı
______________________________________________________________
_____________________ / / __________________________
549 Özel Fonlar Hesabı. 2.000.000_TL
257 Birikmiş Amortismanlar 2.000.000_TL
Yıl sonu amortisman kaydı
______________________________________________________________
Sözleşme süresi sonunda (6 yıl) DYR Firması, devir faturası ile Haklar hesabı ve birikmiş amortisman tutarını, Binalar hesabı ve bu hesabın birikmiş amortisman hesabına aktarır ve kalan faydalı ömre göre amortisman ayırmaya devam eder.
_____________________ / / __________________________
252 Binalar Hs. 100.000.000_TL
257 Binalar Amortismanı 12.000.000_TL
260 Haklar Hs. 100.000.000_TL
257 Haklar Amortismanı 12.000.000_TL
Fabrika Binası satış işlemi kaydı
______________________________________________________________
Bu kayıt ile fabrika binası mali tablolara güncel değeri ile yansımış olur.
Faydalı olması dileğiyle… Can Doyranlı
19.08.2020
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
