Kovid-19 virüs salgınını önleme tedbirleri kapsamında gerek kamu otoriterlerinin kararları, gerekse işverenlerin kendi yönetimsel kararları çerçevesinde pek çok iş yeri faaliyetini durdurmakta ve kapatmaktadır.
İş yerlerinin faaliyetinin durdurulması sonrasında da pek çok işveren çalışanlarını iş sözleşmesini feshetmeden vergi, SGK vd. maliyetlerini azaltmak amacıyla ücretsiz izine çıkarma yoluna gittiği görülmektedir.
Covid-19 salgınının yaşandığı bir ortamda insanların sağlık hizmetlerine erişiminde herhangi bir sorunla karşılaşmamalarının ne kadar önemli olduğu tartışmasızdır.
Bu noktada, çalışanların ücretsiz izine çıkarılması uygulamasının yaygınlaştığı bir durumda, 30 günü aşan ücretsiz izin uygulamalarında SGK’nın genel sağlık sigortası kapsamında sunduğu sağlık hizmetlerinden (muayene, tedavi, ilaç vd.) yararlanamama durumuna dikkatinizi çekmek istiyorum.
Çalışanların ücretsiz izin kullanması durumunda, işverenler tarafından çalışanlara ücret ödenmemekte, iş sözleşmesi feshedilmediğinden (askıda olduğunda) çalışanların SGK’ya bildirimleri de; Prim Gün Sayısı:0, Prime Esas Kazancı (SGK Matrahı):0 şeklinde bildirilmekte, eksik gün nedeni olarak da “21-Diğer Ücretsiz İzin” kodu ile yapılmaktadır.
Bu şekilde, SGK’ya bildirim yapıldığında da işverene sigorta prim borcu çıkmamaktadır.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Kanunu’nun 67’nci maddesi uyarınca, 4/1-a (SSK) bendi kapsamındaki sigortalıların 4857 sayılı İş Kanunu’nun 56. ve 74. maddeleri ile diğer iş kanunlarında ücretsiz izin sayılan süreler haricinde ayrıca bir takvim yılı içerisinde toplam bir ayı aşmayan ve işverenlerince belgelendirilen ücretsiz izin sürelerinde genel sağlık sigortalılıkları devam etmekte, bakmakla yükümlü oldukları kişiler de dahil SGK'nın sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedirler.
Ancak, bir takvim yılı içerisindeki ücretsiz izin süresinin 30 günü aşması halinde, en son prim ödenmiş olan tarih itibariyle 5510/4-1 (a) kapsamındaki genel sağlık sigortalılığı sona ermekte, sona erdiği tarihten itibaren 5510/60-1 (g) bendinde belirtilen primleri kendileri tarafından ödenecek olanlar kapsamında GSS tescilleri yapılmaktadır.
Bir takvim yılı içindeki ücretsiz izin süresi 30 günü aşan kişi, eğer başka birinin (sosyal güvencesi olan eşi, babası vd.) bakmakla yükümlü kişisi olması halinde, bu kişi üzerinden sağlık aktivasyonu yaptırarak SGK’nın sağladığı sağlık hizmetlerinden yararlanmaya devam edebilmektedir.
Ancak, bu şekilde başka birinin bakmakla yükümlü kişisi değilse (başka birisi üzerinden sağlık yardımı alma imkanı yoksa), bu durumda GSS için ikametgahlarının bulunduğu yerdeki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına başvurarak gelir testi yaptırması gerekmektedir.
Gelir testi yaptırılması ve gelir testi sonucuna göre; hane halkı kişi başına düşen gelirin asgari ücretin 1/3’ünden (981 TL’den) az olması halinde GSS primleri Devlet tarafından, kişi başı gelirin asgari ücretin 1/3’ünden fazla olması halinde ise asgari ücretin %3’ü (2.943,00 TL*%3) tutarında (88,29 TL) GSS primini her ay kendileri ödeyerek sağlık hizmetlerinden yararlanabilmeleri mümkün olabilmektedir.
Covid-19 virüs salgınını önleme tedbirleri kapsamında ücretsiz izne çıkarak/çıkartılarak hem ücret gelirini kaybetmiş, hem de sağlık hizmetlerinden faydalanmaya en fazla ihtiyaç olunan bir dönemde 30 günden sonra sağlık hizmetlerinden yararlanamama veya her ay GSS primi ödemek suretiyle sağlık hizmetlerinden yararlanabilme durumu ücret izin kullanan çalışanları ve ailelerini mağdur edebilecektir.
Her ne kadar, 08.01.2020 tarihli ve 31002 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 07.01.2020 tarihli ve 2040 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile “31.12.2020 tarihine kadar Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarına ait sağlık tesisleri ile devlet üniversitelerinin sağlık uygulama ve araştırma merkezlerinde (üniversite hastaneleri) sunulan sağlık hizmetlerinden yararlanabilecekleri ve 4736 sayılı Kanun’un 1.maddesinin 1.Fıkrasından muaf oldukları” yönündeki düzenleme uyarınca Genel Sağlık Sigortası kapsamında olan, ancak primlerini zamanında ödememesi nedeniyle borçlu duruma düşen Türk vatandaşları ile bakmakla yükümlü olduğu kişilerin, Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarına ait sağlık tesisleri ile Devlet üniversitelerinin sağlık uygulama ve araştırma merkezlerinde (üniversite hastaneleri) sunulan sağlık hizmetlerinden 31.12.2020 tarihine kadar ücretsiz yararlanmaya devam edebilecekler ise de, bu sıkıntılı günlerde ücretsiz izine çıkarılan çalışanların ve ailelerinin ücret geliri kayıplarının yanı sıra sağlık hizmetine erişimde de herhangi bir sorunla karşılaşmamaları için 5510 sayılı Kanunu’nun 67’nci maddesinde düzenleme yapılarak ücretsiz izinde 30 güne kadar olan GSS’den yararlanma süresinin en az 90 güne çıkarılması uygun olacaktır. Celal Özcan
https://www.dunya.com/kose-yazisi/30-gunu-asan-ucretsiz-izin-uygulamasinda-gssye-dikkat/465805
