Teknoparklar; üniversiteler, araştırma enstitüleri ve sanayi kuruluşlarının aynı ortam içinde araştırma geliştirme ve yenilik çalışmalarını sürdürdükleri ve birbirleri arasında bilgi ve teknoloji transferi gerçekleştirdikleri: akademik ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği organize araştırma ve iş geliştirme ekosistemleri olarak tanımlanabilir. Türkiye’de teknopark ifadesi yerine Teknoloji Geliştirme Bölgesi ifadesi tercih edilmiştir.
Türkiye'de teknoloji geliştirme bölgelerinin kurulması ile ilgili 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu 26/06/2001 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanarak yasalaşmıştır. Daha sonra kanunda önemli değişiklikler yapılmıştır. Kanunun amacı, Ar-Ge yapan firmaların özellikle üniversiteler kapsamında bulunan teknoloji geliştirme bölgelerine toplanarak hem firmaların bir birleri ile hem de akademisyenlerle iş birliği yapmalarını ve katma değerli ürün üretmelerini sağlamaktır.
Firmaların(Gelir veya Kurumlar Vergisi Mükellefleri) teknoloji geliştirme bölgelerinde yer alabilmeleri için ar-ge projelerini ilgili teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketlerine sunmaları ve onaylatmaları gerekmektedir. Projesi onaylanan firmalar bölgelerin müsait olma durumlarına göre bölgelerin içerisinde yer alabileceklerdir. Bölgede yer alacak işletmeler, gelir vergisi mükellefi gerçek kişiler veya kurumlar vergisi mükellefi tüzel kişiler olabilmektedir. Teknoloji geliştirme bölgelerinde ar-ge faaliyeti gösteren firmalara bu kapsamda çeşitli kolaylıklar ve muafiyetler sağlanmaktadır. Vergisel teşvikler sağlanan desteklerin en önemlilerindendir.
Teknoloji geliştirme bölgelerinde sağlanan vergisel destekler
Ülkemizde teknoparklarda yer alan şirketler, önemli bir takım vergi ve SGK prim teşviklerinden faydalanarak maliyetlerini azaltmaktadır. 4691 Sayılı Kanunun kabulü dolayısıyla ve bu kanunda daha sonra yapılan değişikliklerle sağlanan teşvikleri önemli katkılar sağlayıcı niteliktedir.
İşletmeler, bölgede başlatıp sonuçlandırdıkları Ar-Ge veya tasarım projeleri sonucu elde ettikleri teknolojik ürünün üretilmesi için gerekli yatırımı, yönetici şirketin uygun bulması ve Bakanlığın izin vermesi şartıyla Bölge içerisinde yapabilmektedir. Söz konusu yatırıma konu olan teknolojik ürünün üretim izin belgeleri, ilgili kurum ve kuruluş tarafından Bakanlık görüşü alınarak, öncelikle verilir.
Bu yatırımlara ilişkin faaliyetler, Vergi Usul Kanunu gereğince tutulması zorunlu defterlerde yatırım yapan işletmelerin Bölgede yürüttükleri Ar-Ge veya tasarım faaliyetlerinden ayrı olarak izlenir. Bu yatırımlar nedeniyle Bölgede çalışan personel ve bu yatırımlarından elde edilecek kazançlar Bölge dışında faaliyet gösteren işletmelerin ve bunların personelinin tabi olduğu esaslara göre vergilendirilir. Ancak, aşağıda belirtilen istisnalar göz önünde tutulur.
Yönetici şirket bu kanunun uygulanması ile ilgili olarak düzenlenen kâğıtlar yönünden damga vergisinden, yapılan işlemler bakımından harçlardan ve Bölge alanı içerisinde sahip olduğu taşınmazlar dolayısıyla emlak vergisinden muaftır. Atık su arıtma tesisi işleten Bölgelerden. Belediyelerce atık su bedeli alınmaz.
Bölge firmalarına ücret desteği
Temel bilimler alanlarında en az lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli istihdam eden Teknoloji Geliştirme Bölgeleri firmalarının bu"' personelin her birine ödedikleri aylık ücretin o yıl için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutar kadarlık kısmı iki yıl süreyle, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır. Ancak bu kapsamda her bir Teknoloji Geliştirme Bölgesi firmasına sağlanacak destek, ilgili ayda Teknoloji Geliştirme Bölgesi firmasında istihdam edilen toplam personel sayısının yüzde onunu geçemez.
Bu destek, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri yönetici şirketlerinde istihdam edilen temel bilimler mezunu Ar-Ge personeline de aynen uygulanır.
Gümrük vergisi ve harç istisnası
Bu Kanun kapsamında yürütülen yazılım, AR-GE, yenilik ve tasarım projeleri ile ilgili araştırmalarda kullanılmak üzere ithal edilen eşya, gümrük vergisi ve her türlü fondan, bu kapsamda düzenlenen kâğıtlar ve yapılan işlemler damga vergisi ve harçtan müstesnadır.
Gelir/ Kurumlar Vergisinden İstisnalar
Teknoparklarda yer alan işletmeler teknopark yönetimine sunmuş olduğu Ar-Ge projesi kapsamında geliştirdikleri ürünler üzerinden elde ettikleri kazançlar için devlete gelir/kurumlar vergisi ödememektedir. (Geçici madde 2)
Yönetici şirketlerin bu kanun uygulaması kapsamında elde ettikleri kazançlar ile bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu bölgedeki yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31/12/2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır.
Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bu kazançlarının gayri maddi hakların satılması, devri veya kiralanmasından elde edilmesi halinde, istisnadan yararlanılmasını, bu hakların ilgili mevzuat çerçevesinde tescil, kayıt veya bildirim şartına bağlamaya, mükellefin gayrı maddi hak geliri ve varsa bağlı olduğu grubun satış hasılatına göre tescil şartına bağlı olmaksızın belgelendirme usulüne tabi tutmaya, istisnadan yararlanacak kazancı, bu kazancın elde edilmesine yönelik faaliyetler kapsamında gerçekleştirilen nitelikli harcamaların toplam harcamalara oranına isabet eden kısmı İle sınırlandırmaya, bu oram toplam harcama tutarını aşmamak üzere yüzde 30’una kadar artırımlı uygulatmaya, nitelikli ve toplam harcamaları tanımlamaya Bakanlar Kurulu, bu kapsamda uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı yetkilidir.
Ücretlerde vergi istisnası
Bölgede çalışan; Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31/12/2023 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır. Gelir vergisi stopajı ve sigorta primi işveren hissesine ilişkin teşviklerden yararlanacak olan destek personeli sayısı, AR-GE ve tasarım personeli sayısının yüzde onunu aşamaz. Hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da belirtilen tatil günlerine isabet eden ücretler de bu istisna kapsamındadır. Haftalık kırk beş saatin üzerindeki ve ek çalışma sürelerine ilişkin ücretler bu istisnadan faydalanamaz. Yönetici şirket, ücreti gelir vergisi istisnasından yararlanan kişilerin Bölgede fiilen çalışıp çalışmadığım denetler. Ancak, Bölgede yer alan işletmelerde çalışan Ar-Ge ve tasarım personelinin bu Bölgelerde yürüttüğü projelerle doğrudan ilgili olmak şartıyla, proje kapsamındaki faaliyetlerin bir kısmının Bölge dışında yürütülmesinin zorunlu olduğu durumlarda Bölge dışındaki bu faaliyetlere ilişkin ücretlerinin yüzde yüzünü aşmamak şartıyla Bakanlar Kurulu’nca ayrı ayrı veya birlikte belirlenecek kısmı ile bölgede yer alan işletmelerde en az bir yıl süreyle çalışan Ar-Ge ve tasarım personelinin yüksek lisans yapanlar için bir buçuk yılı, doktora yapanlar için iki yılı geçmemek üzere Bölge dışında geçirdiği sürelere ilişkin ücretlerin yüzde yüzünü aşmamak şartıyla Bakanlar Kurulu’nca ayrı ayrı veya birlikte belirlenecek kısmı, gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilir. Bu kapsamda teşvikten yararlanılması için bölge yönetici şirketinin onayının alınması ve Bakanlığın bilgilendirilmesi zorunludur. Yönetici şirketin onayı ile Bölge dışında geçirilen sürenin Bölgede yürütülen görevle ilgili olmadığının tespit edilmesi halinde, ziyaa uğratılan vergi ve buna ilişkin cezalardan ilgili işletme sorumludur.
Bu hükümler TÜBİTAK-Marmara Araştırma Merkezi Teknoloji Serbest Bölgesi yönetici şirketi, bu bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri ile bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı, tasarımcı ve Ar- Ge personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri bakımından da uygulanır.
SGK prim muafiyeti
Teknoparkta yer alan şirketler, Ar-Ge, tasarım veya destek personelleri için SGK işveren prim payının %50'sini ödememektedir.
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye desteğine teşvik
31/12/2023 tarihine kadar uygulanmak üzere, bölgede faaliyette bulunanlara Bakanlık tarafından uygun görülen alanlarda gerçekleştirecekleri projelerinin finansmanında kullanılmak üzere gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye destekleri, beyan edilen gelirin veya kurum kazancının yüzde onunu ve öz sermayenin yüzde yirmisini aşmamak üzere, Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’uncu maddesi uyarınca ticari kazancın ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu maddesine göre kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılır. İndirim konusu yapılacak tutar yıllık olarak 500.000 Türk lirasını aşamaz. Bu maddede yer alan oranları ve parasal sınırı yarısına kadar indirmeye veya dört katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bu kapsamdaki projelerin finansmanında kullanılmak üzere gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye desteklerinin iki yıl içerisinde ilgili projenin finansmanında kullanılmayan kısmı için indirim dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler gecikme faizi ile birlikte tahsil edilir.
Bazı ürünlere KDV istisnası
KDV Kanunu’nun geçici 20’nci maddesine göre,’’4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’na göre teknoloji geliştirme bölgesinde ve ihtisas teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyette bulunan girişimcilerin kazançlarının gelir veya kurumlar vergisinden istisna bulunduğu süre içinde, münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, oyun, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden müstesnadır. Yüklenilen KDV Kanun’un 32’nci maddesine göre iade edilebilir.
Ar-Ge indiriminden yararlanma durumu
5746 Sayılı Kanun’un 4’üncü maddesinin 5’inci fıkrasında “Bu kanun kapsamındaki indirim istisna, destek ve teşviklerden yararlananalar……………..4691 Sayılı Kanun’un geçici 2’nci maddesi hükmümden ayrıca yararlanamaz.” Bu durumda Ek 2’nci maddede öngörülen yukarıda açıklanan kurumlar vergisi istisnasından yararlanan Teknoparkta faaliyet gösteren bir gelir veya kurumlar vergisi mükellefi işletme Ar-Ge indiriminden yararlanamayacaktır.
Ek 2’inci maddedeki kurumlar vergisi istisnasının uygulanma süresinin 2023’ten sonra da uzatılacağının ve ayrıca Ar-Ge yatırımının sonucunda kazanç sağlanacağının belirsizliği dolayısıyla 5746 sayılı Kanunu’nun sağladığı Ar-Ge indiriminden yararlanmak daha uygun olabilir. Teknoloji geliştirme bölgeleri işletmelerine Ek: 2’nci maddedeki gelir/kurumlar vergisi istisnası yanında teknoparklarda faaliyet gösteren işletmelere, örneğin %50 oranında Ar-Ge indirimi sağlanmasının kanunda belirtilen amaç dikkate alındığında, uygun düşecektir kanısındayız. Akif Akarca/Dr. Mehmet Şafak
https://www.dunya.com/kose-yazisi/teknoparklar-ve-isletmelere-saglanan-vergi-avantajlari/464664
