1. GİRİŞ

İletişim ve bilgi teknolojilerindeki gelişmeler sonucunda ekonomilerin birbirleriyle giderek daha fazla ilişki içinde olması, tüketicilerin ihtiyaçlarını ve bunları giderme isteğini daha çok artırmış ve farklılaştırmıştır. Günümüzde geniş bilgisayar ağları sayesinde, dünyanın herhangi bir yerinden başka bir yerine sipariş verilmesi ve tüketici ihtiyaçlarının hızlı ve etkin bir şekilde karşılanması mümkün hale gelmiştir([1]). Ticari faaliyetlerin mekan ve zaman olgularından bağımsız olarak günün her saatinde gerçekleştirilebilmesi ise e-Ticaret ile mümkün olmaktadır.

e-Ticaret (elektronik ticaret), 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda([2]), “fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyet” olarak tanımlanmıştır.

Ticaret Bakanlığı, her geçen gün daha önemli hale gelen e-Ticaret alışkanlığının kazandırılmasının desteklenmesi amacıyla, ülkemizde kurulu bulunan ticaret şirketlerine “e-Ticaret sitelerine üyelik desteği” vermektedir. Bu desteğin gayesi, adı geçen Bakanlıkça belirlenen e-Ticaret sitelerine üyelik ücretlerinin desteklenerek şirketlerin e-Ticaret sitelerine üyeliklerinin kolaylaştırılmasını sağlamaktır. Söz konusu destek, Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği Hakkında Tebliğ’de([3]) (Tebliğ No: 2011/1) (Tebliğ) belirtilen miktar ve oranlar çerçevesinde Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu’ndan karşılanmaktadır.

İşte bu çalışmada, Ticaret Bakanlığı’nca işbirliği kuruluşları üzerinden şirketlere verilen e-Ticaret sitelerine üyelik desteği tüm yönleriyle ele alınmış ve değerlendirilmiştir.

II- GENEL OLARAK E-TİCARET SİTELERİNE ÜYELİK DESTEĞİ

e-Ticaret sitelerine üyelik desteği, şirketlere işbirliği kuruluşları üzerinden verilmektedir. Esasen şirketler, 24.11.2016 tarihine kadar e-Ticaret sitelerine([4]) üyelik desteğine doğrudan başvurabilmekte ve bu desteği alabilmekte iken, belirtilen tarihte yapılan Tebliğ değişikliği([5]) ile anılan desteği “işbirliği kuruluşları” vasıtasıyla alabilir hale gelmişlerdir. Bu durumda, öncelikle “şirket” ve “işbirliği kuruluşları” ibarelerinin kapsamına kimlerin girdiğinin açıklanması uygun olacaktır.

Tebliğ’in 4/1-f maddesinde şirket ibaresi, “13.01.2011 tarih ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 124. maddesinde belirtilen kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketler” şeklinde tanımlanmıştır. Dolayısıyla, tüm ticaret şirketleri e-Ticaret sitelerine üyelik desteğinden yararlanabilir; fakat adi şirketler ve gerçek kişi tacirler (şahıs firmaları) ile esnaf ve sanatkârlar bu destekten faydalanamaz.

Diğer taraftan, aynı hükmün (d) bendinde ise işbirliği kuruluşları; “Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, ihracatçı birlikleri, ticaret ve/veya sanayi odaları, organize sanayi bölgeleri, endüstri bölgeleri, teknoloji geliştirme bölgeleri, sektör dernekleri ve kuruluşları, sektörel dış ticaret şirketleri (SDŞ), ticaret borsaları, işveren sendikaları ile imalatçıların kurduğu dernek, birlik ve kooperatifler” olarak tarif edilmiştir. O halde, söz konusu destek, esas itibariyle ticaret ve/veya sanayi odaları, ihracatçı birlikleri, sektör dernekleri, sendikalar, organize sanayi bölgeleri gibi kuruluşlar üzerinden alınabilmektedir.

Bu çerçevede, ilerleyen bölümde açıklanacağı üzere, e-Ticaret sitelerine toplu üyelik desteğinden üye şirketlerini yararlandırmak isteyen işbirliği kuruluşlarının; bir e-Ticaret projesi hazırlaması, proje kapsamında e-Ticaret sitelerine aynı dönem üye yapılacak şirket sayısının en az 250 olması, üye olunacak e-Ticaret sitelerinin daha önceden Ticaret Bakanlığından onay almış olması, gerekli belgelerle([6]) birlikte Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğüne başvuruda bulunulması, projenin ihracat stratejisi ve politikaları bağlamında içerik ve amaca uygunluk açısından değerlendirilerek adı geçen Bakanlıkça destek kapsamına alınması gerekmektedir. Projenin onaylanmasının akabinde belirlenen e-Ticaret sitesine üye olmak isteyen şirketler, işbirliği kuruluşuna yazılı olarak başvurur ve ilgili siteye üyelik işlemleri bu kuruluş tarafından yapılır.

III- E-TİCARET SİTELERİNE ÜYELİK DESTEĞİNİN UNSURLARI

Ticaret Bakanlığı tarafından onay verilmiş e-Ticaret sitelerine toplu üyelik giderleri işbirliği kuruluşları için %80 oranında desteklenir. Toplu üyeliklerde başvuruda yer alan her bir şirket için işbirliği kuruluşlarına e-Ticaret sitesi başına yıllık en fazla 2.000 ABD Doları tutarında destek verilir. Üyelik ücretinin %20’si ise şirket tarafından karşılanır. Örneğin; üyelik ücreti 10.000 TL ise bunun 8.000 TL’sini destek kapsamında Bakanlık, geri kalan 2.000 TL’sini ise şirket karşılar. Ancak, Bakanlıkça yapılacak ödemenin TCMB döviz alış kurlarına göre 2.000 ABD Doları karşılığını geçmemesi gerekir. Şirket kendine düşen ödemeyi ise e-Ticaret sitesine değil, projeyi hazırlayan işbirliği kuruluşuna yapar.

Daha önce ifade edildiği üzere, işbirliği kuruluşlarının toplu üyelik desteğinden yararlanabilmesi için başvuruda en az 250 şirketin yer alması gerekir. Ancak işbirliği kuruluşu, onaylanan başvurularını müteakip şirket ilave etme talebinde bulunabilir. Bu arada, üye olmak ve destekten faydalanmak isteyen şirket, ilgili e-Ticaret sitesine hâlihazırda üye olmamalıdır.

Öte yandan, işbirliği kuruluşları, e-Ticaret sitelerine üyelik desteğinden en fazla 5 e-Ticaret sitesi için yararlanabilir. Ayrıca, bir şirket bir e-Ticaret sitesi için en fazla 3 yıl destekten faydalanabilir. Bir e-Ticaret projesinde destek kapsamına alınan şirketler, onay verilen üyelik dönemi tamamlanmadan, aynı niteliğe sahip farklı bir e-Ticaret projesinde yer alamaz. Ayrıca, e-Ticaret sitelerinde yer alan site içi reklam ve reklam bandı (banner) giderleri destek kapsamı dışındadır.

Yukarıda açıklanan bilgilerle aynı doğrultuda olmak üzere, e-Ticaret sitelerine üyelik desteğine ilişkin destek oranı, limiti, süre/adedi ve bu destekten yararlananlar aşağıdaki tabloda özet olarak gösterilmiştir([7]).

IV- DESTEK KAPSAMINDA OLACAK E-TİCARET SİTELERİNE TİCARET BAKANLIĞI’NCA ONAY VERİLMESİ

Şirketlerin e-Ticaret sitelerine üyelik desteğinden yararlanabilmesi için üye olunacak e-Ticaret sitesinin Ticaret Bakanlığı’nca onaylanmış olması şarttır. Dolayısıyla, internet sitelerinin daha önceden anılan Bakanlığa başvurarak onay almış olması lazımdır. Onay için başvuran e-Ticaret siteleri, Türk ya da yabancı menşeili olabilir. Başvuru ise bu siteleri işleten Türkiye merkezli şirketler ile yabancı sitelerin Türkiye temsilcilikleri tarafından yapılabilir.

Ticaret Bakanlığı’nca belirlenen koşullar ile beyan edilen bilgiler esas alınarak yapılan değerlendirme neticesinde onay verilen e-Ticaret sitelerinin listesi, Bakanlığın resmi internet sayfasında her yıl güncel olarak duyurulur. Nitekim Bakanlık tarafından 2019 yılında 17 e-Ticaret sitesine onay verilmiş ve resmi internet sayfasında yayımlanmıştır.[8] Hali hazırda destek kapsamında olan e-Ticaret sitelerinin adları ile hedef sektörleri ve kurulu bulunduğu ülkeler aşağıda gösterilmiştir:

Ticaret Bakanlığı’nın onay verdiği e-Ticaret siteleri

Ancak, belirtelim ki, şirketlere yardım ve bilgilendirme konusunda yetersiz kaldığı tespit edilen e-Ticaret sitelerinin onayı kaldırılır. Ayrıca, Ticaret Bakanlığı, her yıl Ocak ayında, onay verilen e-Ticaret sitelerini yeniden değerlendirir ve koşullara uymayan veya bilgileri yetersiz görülen sitelerin onayını kaldırır. Onay verildikten sonra e-Ticaret sitesi alan adının Bakanlık onayı alınmadan değiştirildiğinin veya alan adının farklı bir siteye yönlendirildiğinin tespit edilmesi halinde de ilgili e-Ticaret sitesinin onayı kaldırılır.

V- DESTEK KAPSAMINDA UYGULANABİLECEK YAPTIRIMLAR

Tebliğ bağlamında haksız olarak alındığı tespit edilen e-Ticaret sitelerine üyelik desteği ödemeleri, ilgililerden 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde tahsil edilir. Diğer taraftan Ticaret Bakanlığı, işbirliği kuruluşlarının faaliyetlerini izler ve değerlendirir. Bunların gerçekleştirdiği faaliyetlerin Tebliğ’in amaç ve hükümlerine uygun bulunmaması veya usulüne uygun ve onaylanan şekilde yürütülmediğinin tespit edilmesi durumunda işbirliği kuruluşunun destek başvurusu değerlendirmeye alınmaz.

Bunun yanında, yanıltıcı bilgi ve belge ibraz edildiğinin tespiti halinde ilgililer hakkında kanuni işlem yapılır. Bu noktada tahkikat, soruşturma veya dava konusu edilmiş olanların destek talepleri, konuyla ilgili denetim raporu veya yargı kararı alınıncaya kadar bekletilir. Denetim raporu veya yargı kararı işbirliği kuruluşunun yanıltıcı bilgi ve belge sunduğu yönünde ise bahse konu kuruluşun destek başvurusu değerlendirmeye alınmaz ve işbirliği kuruluşu Ticaret Bakanlığı’nın kapsamdan çıkarım bildirim yazısının evrak çıkış tarihinden itibaren en az 6 ay süresince yeni bir başvuruda bulunamaz.

Yeri gelmişken belirtelim ki, destek kapsamına alınan projeler için işbirliği kuruluşları yılda bir kez değerlendirme ve gelişim raporu hazırlar. Raporun Ticaret Bakanlığı’nca incelenmesi sonucunda, istenilen gelişimi göstermediği tespit edilen projeler destek kapsamından çıkarılabilir.

VI- SONUÇ

Uluslararası piyasalarda Türk ürünlerinin bilinirliğinin artırılması, şirketlerin yeni pazarlara açılmaları, mevcut pazarlardaki ihracatlarını artırmaları, e-Ticareti etkin ve verimli bir şekilde kullanmaları, ürünlerini çok düşük bir maliyetle uluslararası piyasalarda ve sektörün önde gelen e-Ticaret sitelerinde tanıtma imkanı bulmaları ve e-Ticaretten daha fazla pay almalarının sağlanması amacıyla Ticaret Bakanlığı tarafından “e-Ticaret sitelerine üyelik desteği” verilmektedir.

Bu destek kapsamında, Ticaret Bakanlığı’nca onaylanmış e-Ticaret sitelerine toplu üyeliklerde işbirliği kuruluşlarına (ticaret ve/veya sanayi odaları, ihracatçı birlikleri, sektör dernekleri, sendikalar, organize sanayi bölgeleri gibi kuruluşlara) e-Ticaret sitesine üyelik giderinin %80 oranında ve her bir ticaret şirketi için e-Ticaret sitesi başına yıllık en fazla 2.000 ABD Doları tutarında ve 3 yıl boyunca destek verilmektedir. İşbirliği kuruluşlarının anılan destekten yararlanabilmesi için her başvuruda en az 250 şirketi e-Ticaret sitesine üye yapmış olması gereklidir. İşbirliği kuruluşları söz konusu destekten en fazla 5 e-Ticaret sitesi için yararlanabilir.

e-Ticaret sitelerine üyelik desteğine dair tüm süreç işbirliği kuruluşları tarafından yerine getirilmekte olup, şirketlerin sadece talebini üyesi olduğu ve aktif bir e-Ticaret projesi bulunan işbirliği kuruluşlarından birine yazılı olarak iletmesi yeterlidir.

Mustafa YAVUZ* E-Yaklaşım / Ekim 2019 / Sayı: 322