I- (MUVAZAA) MUVAZAALI BOŞANMANIN ANLAMI NEDİR?

Tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacıyla gerçek iradelerinin dışında yaptıkları işlemler olarak tanımlanmaktadır. Muvazaalı işlemlerde taraflar kendi aralarında anlaşarak yaptıkları işlemi başkalarından gizlerler. Bir başka anlatımla üçüncü kişileri aldatırlar.

II- EŞİNDEN BOŞANDIKTAN SONRA KENDİSİNE ANNE VEYA BABASINDAN ÖLÜM AYLIĞI BAĞLANMIŞ OLAN KIZ ÇOCUKLARININ BOŞANDIĞI EŞİ İLE BİRLİKTE YAŞADIĞININ TESPİT EDİLMESİ

Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) eşinden boşandıktan sonra kendisine anne veya babasından ölüm aylığı talebinde bulunan kız çocuğuna herhangi bir denetim veya kontrol işlemi yapılmaksızın talep tarihine göre ölüm aylığını geciktirilmeksizin bağlamaktadır.

Kurum’ca kendisine ölüm aylığı bağlandıktan sora kız çocuğu hakkında ayrıldığı eşi ile birlikte yaşadığı yönünde ihbar veya şikâyet olması durumunda veya kurum tarafından gerekli görüldüğü hallerde aylık bağlanan kız çocuğunun eşiyle birlikte yaşadığı hususunda tereddüt olursa kurum denetim ve kontrolle görevli memurlarına inceleme ve denetim yaptırılabilir.

III- KENDİSİNE ÖLÜM AYLIĞI BAĞLANAN HAK SAHİBİ KIZ ÇOCUĞUNUN KURUM DENETİM VE KONTROLLE GÖREVLİ MEMURLARINCA BOŞANDIĞI EŞİ İLE BİRLİKTE YAŞADIĞININ TESPİTİ YÖNTEMİ;

1- Yerleşim yeri incelemesine göre,

2- Adres değişikliği ve adres nakillerine göre,

3- Muhtarlık ve nüfus kayıt örneklerine göre,

4- Özel ve kamu kurumlarındaki bilgilere göre,

5- Elektrik, su ve telefon aboneliklerine göre,

Ayrıca kurumun denetim ve kontrolle yetkilendirilen memurlarının mevzuatta belirlenen diğer yöntemlerle kız çocuklarının boşandıkları eşi ile yaşayıp yaşamadıklarının denetimi yapılır.

Yukarıda belirtilen durumlar ile Sosyal Güvenlik Kurumu’nca kendisine anne veya babasında ölüm aylığı bağlanan kız çocuğunun boşandığı eşiyle birlikte yaşayıp yaşamadığının kontrolü yapılarak usulsüz bir durumun tespit edilmesi halinde kendisine bağlana ölüm aylığı kesilmektedir.

IV- KENDİSİNE ÖLÜM AYLIĞI BAĞLANAN HAK SAHİBİ KIZ ÇOCUĞUNUN KURUM DENETİM VE KONTROLLE GÖREVLİ MEMURLARINCA BOŞANDIĞI EŞİ İLE BİRLİKTE YAŞADIĞININ TESPİTİNİN YAPILMASI HALİNDE SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NCA YAPILACAK İŞLEMLER NELERDİR?

Kurumun denetim ve kontrol ile görevli memurlarınca boşandıkları eşi ile birlikte yaşadıkları tespit edilen kız çocuklarına bağlanan ölüm aylıkları denetim görevlilerince düzenlenen raporlarda fiilen yaşamaya başlanılan tarih belirtilmiş ise aylık bu tarihi takip eden ödeme döneminden itibaren kesilir.

Düzenlenen raporda fiilen yaşanılan tarih belirtilmemişse bu defa aylık başlangıç tarihi itibari ile kesilir.

Kurumun denetim ve kontrolle yetkilendirilen memurlarınca eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen kız çocuklarının bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir ve bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 96. madde hükümlerine göre geri alınır.

5510 Sayılı Kanun’un 96. maddesi

Kurum’ca işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen bu Kanun kapsamındaki her türlü ödemeler;

a- (kişinin) Kasıtlı veya kusurlu davranışlarından doğmuşsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru (kişinin hatalı bildiriminden dolayı hatalı işlemlerde en fazla 10 yıla kadar yapılmış olan aylıklar geri alınır) en fazla on yıllık sürede yapılan ödemeler, bu ödemelerin yapıldığı tarihlerdenitibaren hesaplanacak olan kanuni faizi ile birlikte, ilgililerin Kurumdan (Sosyal Güvenlik Kurumu) alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edilir, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınır. 

b- Kurum’un hatalı işlemlerinden kaynaklanmışsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru ( kurum tarafından hatalı olarak aylık bağlanmış ise bu defa en fazla geriye doğru 5 yıllık süreye kadar olan aylıkları geri alınır) en fazla beş yıllık sürede yapılan ödemeler toplamı, ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren yirmi dört ay içinde yapılacak ödemelerde faizsiz, yirmi dört aylık sürenin dolduğu tarihten sonra yapılacak ödemelerde ise bu süre sonundan itibaren hesaplanacak olan kanuni faizi ile birlikte, ilgililerin Kurum’dan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edilir, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınır.

Alacakların yersiz ödemelere mahsubu, en eski borçtan başlanarak borç aslına yapılır, kanuni faiz kalan borca uygulanır. Bu hüküm ilgili hak sahiplerinin muvafakat etmeleri kaydıyla, aynı dosyadan diğer bir hak sahibine yapılan yersiz ödemelere mahsubunda da uygulanır.

Yersiz ödemenin gelir ve aylıklardan kesilmesinde, kesintinin başlayacağı ödeme dönemi başı itibarıyla kanuni faizi ile birlikte hesaplanan borç tutarı, gelir ve aylıktan % 25 oranında kesilmek suretiyle uygulanır.

NOT: Kurum’un denetim ve kontrolle yetkilendirilen memurlarınca düzenlenen raporlarda belirli bir süre içinde boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı tespit edilen eş ve kız çocuklarına söz konusu sürelerde ödenmiş olan tutarlar, Kanun’un 96. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre tahsil edilecektir.

V- BOŞANDIĞI EŞİYLE BİRLİKTE YAŞADIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NUN DENETİM VE KONTROLLE YETKİLENDİRİLEN MEMURLARINCA TESPİT EDİLEN KIZ ÇOCUĞU, YAPILAN DENETİMDE BELİRLENEN HUSUSLARIN DOĞRU OLMADIĞI, ARAŞTIRMANIN EKSİK YAPILDIĞI VEYA BOŞANDIĞI EŞİYLE BİRLİKTE YAŞAMADIĞI HUSUSUNDA İTİRAZ EDİLMESİ HALİNDE YAPILACAK İŞLEMLER NELERDİR?

Kız çocuğu kendisinin eşiyle birlikte yaşadığı yönünde kurum denetim ve kontrol memurlarınca tutulan tutanakta belirtilen hususların doğru olmadığı yönünde kuruma itirazda bulunulması durumunda, kurum itiraz eden kişinin boşandığı eşi ile birlikte yaşamadığını ispat edecek deliller sunmasını isteyebilir. Boşandığı eşi ile birlikte yaşamadığını iddia eden kız çocuğu bu konuda kuruma somut belge ve bilgileri (kişinin ikametinin farklı bir adreste olduğunun, telefon faturasının farklı bir adrese gönderildiğinin, kısaca birlikte yaşadığı belirlenen boşanmış olduğu eşinin farklı bir adreste ikamet ettiğinin ispat edilmesi gerekmektedir) sunması gerekmektedir.

Boşandığı eşiyle birlikte yaşadığı tespit edilen kız çocuğunun boşandığı eşi ile birlikte yaşamadığını ispat edecek yeni bir belge veya bilgi sunamaması durumunda yeniden araştırma talepleri reddedilecektir.

Yeni ve somut bir belge sunulması halinde ise Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetim ve kontrolle yetkilendirilen memurlarınca yeniden yapılan inceleme sonucunda hak sahibi kız çocuğunun boşandığı eski eşi ile birlikte yaşamadığının, ilk yapılan tespitin doğru olmadığına karar verilmesi halinde ise kesilen gelir veya aylığı kesildiği tarihten itibaren yeniden bağlanır.

VI- SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NUN DENETİM VE KONTROLLE YETKİLENDİRİLEN MEMURLARINCA BOŞANDIĞI EŞİYLE BİRLİKTE YAŞADIĞI TESPİT EDİLEN KIZ ÇOCUĞUNA HANGİ HALLERDE YENİDEN ANNE VEYA BABASI ÜZERİNDEN ÖLÜM AYLIĞI BAĞLANIR? 

1- Boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığının tespit edilmesi nedeniyle aylığı kesilen kız çocuğunun, Kendilerine ölüm aylığı bağlanan anne veya babanın ölüm tarihi 01.10.2008 tarihinden önce ve aylık 01.10.2008 tarihinde önce bağlanmış ise;  

a- Kız çocuğunun eşlerinden boşandıktan sonra kendilerinin boşandıkları eşlerinden başka birisi ile evlenip boşanması halinde boşandıkları tarihi takip eden aybaşından itibaren ölüm aylıkları yeniden bağlanır.

b- Kız çocuğunun boşandıkları eşi bir başkası ile evlenmiş ise evlenme tarihini takip eden aybaşından itibaren ölüm aylıkları yeniden bağlanır.

c- Kız çocuğunun boşandıkları eşi ölmüş ise ölüm tarihini takip eden aybaşından itibaren ölüm aylıkları yeniden bağlanır.

2- Kız çocuğunun, kendilerine ölüm aylığı bağlanan anne veya babanın ölüm tarihi 01.10.2008 tarihinden sonra ve aylık 01.10.2008 tarihinde sonrabağlanmış ise; 

Boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığının tespit edilmesi nedeniyle aylığı kesilen kız çocuğunun aylığı anne veya babanın ölüm tarihi 01.10.2008 tarihinden sonra olup aylık 01.10.2008 tarihinden sonra bağlanmış ise, yanı 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre bağlanmış ise bu durumda yeniden bağlanacak ölüm aylıkları kız çocuklarının yeniden Kurum’a yapacakları talep tarihlerini takip eden aybaşından itibaren başlatılacaktır.

3- Yurt dışında ikamet eden hak sahibinin boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşayıp yaşamadığı hakkında araştırma yapılmayacaktır.

NOT: Kız çocukları için yapılan bu uygulama vefat eden eşinden dolayı ölüm aylığı bağlanan sağ kalan eşin sonradan evlenmesi boşanması ve boşandığı ikinci eş ile birlikte yaşaması durumları içinde geçerlidir.

Muzaffer ŞEKEROĞLU*

E-Yaklaşım / Ağustos 2019 / Sayı: 320
_____________________________________________

* Unkapanı Sosyal Güvenlik Merkezi, Merkez Müdür Yardımcısı