213 sayılı VUK hükümlerine göre, yoklama, mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddî olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etme amacıyla yapılan bir vergi denetim işlemidir (VUK md.127).

213 sayılı VUK’a göre, yoklamaya yetkili kamu görevlileri aşağıdaki gibidir (VUK md.128):

1- Vergi dairesi müdürleri;

2- Yoklama memurları;

3- Yetkili makamlar tarafından yoklama işi ile görevlendirilenler;

4- Vergi incelenmesine yetkili olanlar ve bunların yardımcıları;

5- (Ek: 5/5/2005-5345/34 md.) Gelir uzmanları.

Yoklama Memurlarının Görev ve Yetkileri Nelerdir?

Yoklamaya yetkili memurlar, ayrıca vergi kanunlarının uygulanması ile ilgili olarak (VUK md.127):

a) Maliye Bakanlığınca belirlenmiş usuller dahilinde özel yetki verilmiş olmak kaydıyla günlük hâsılatı tespit etmek,

b) 3100 Sayılı Kanun kapsamına girip ödeme kaydedici cihaz kullanmak mecburiyetinde olanların bu mecburiyete uyup uymadıklarını, bu cihazları belli edilmiş esaslara göre kullanıp kullanmadıklarını ve günlük hâsılatı tespit etmek,

c) Günü gününe kayıt yapılması zorunlu defterlerin iş yerlerinde bulundurulup bulundurulmadığını, tasdikli olup olmadığını usulüne göre kayıt yapılıp yapılmadığını, vergi kanunları uyarınca düzenlenmesi icap eden belgelerin usulüne göre düzenlenip düzenlenmediği ile kullanılıp kullanılmadığını, faturasız mal bulunup bulunmadığını, levha asma veya kullanma mecburiyetine uyulup uyulmadığını tespit etmek, kanunî defter ve belgeler dışında kalan ve vergi kaybının bulunduğuna emare teşkil eden defter, belge ve delillerin tespit edilmesi halinde bunları almak,

d) Nakil vasıtalarını Maliye Bakanlığının belirleyeceği özel işaretle durdurmak ve taşıtta bulundurulması icap eden taşıt pulu, yolcu listesi, fatura veya sevk irsaliyesi, yolcu bileti ile taşıma irsaliyelerinin muhtevası ile taşınan yolcu ve malların miktar ve mahiyetlerini ölçmek, tartmak, saymak suretiyle tespit etmek,

e) Taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi ve faturanın taşıtta bulunmaması halinde bu belgelerin ibrazına kadar nakil vasıtalarını trafikten alıkoymak, taşınan malın sahibi belli değilse tespitine kadar malı bekletmek ve muhafaza altına almak, (Beklemeye ve muhafazaya alınan malların bozulmaya ve çürümeye maruz mallar olması halinde derhal, diğer mallar ise üç ay sonra Maliye ve Gümrük Bakanlığının belli edeceği esaslar dahilinde tasfiye olunur.) yetkisini haizdirler.

Yukarıda sayılan yetkilerin hangilerinin ne şekilde ve hangi hallerde kullanılacağını belirlemeye, yoklamaya yetkili olanların bu husustaki görev ve yetkilerini sınırlamaya Maliye Bakanlığı yetkilidir.

Bireysel Yoklama Nasıl Gerçekleştirilir? Yoklamada Uyulması Gerekenler Konular Nelerdir?

Yoklama memuru, yoklama esnasında yetki belgesini göstererek kendisini tanıtır ve görüşülen kişinin kimliğini ve adresini tespit eder (VUK md.127-131).

Yoklama konusunu açıklar, yoklamaya konu olan olay ve kayıtları araştırır; tespit ettiği hususlar ile işi bırakmalarda, mükellefin işyerini fiilen tasfiye edip etmediğini yoklama fişine yazar. Nezdinde yoklama yapılana veya yetkili adamına okutup imzalattırır ve kendisi de imzalar. Bu şahıslar bulunmaz veya imzadan çekinirlerse, durumu tutanağa yazar. Tutanağı, polis, Jandarma, muhtar veya ihtiyar meclisi üyelerinden birine, ismini yazmak suretiyle imzalattırır.

Yoklama fişinin mükellef yazılı nüshası, yoklaması yapılan şahıs veya yetkili adamına bırakılır. Bunlar bulunamazsa bilinen adresine 7 gün içinde posta ile alma haberli olarak gönderilir.

Yapılan düzenlemeler sonucunda, yoklama işlemleri ile ilgili elektronik yoklama uygulaması usul hukukumuza VUK md.132/A elektronik yoklama şeklinde uygulamaya girmiştir. Buna göre, “Yoklama neticeleri, yoklama yerinde bu Kanunun 131 inci maddesinde yer alan yoklama fişi ile aynı mahiyette olan, elektronik ortamda tanzim olunan “yoklama fişi” ile de kayıt altına alınabilir. Bu fiş, nezdinde yoklama yapılan veya yetkilisi tarafından elektronik imza araçlarıyla imzalanır. Yoklama fişinin elektronik imza araçlarıyla imzalanmaması durumunda yoklama fişini temsil eden ve yoklama fiş muhteviyatının değiştirilemeyeceğini güvence altına alan benzersiz bir kodun üzerine yazıldığı bir form imzalanır.

Maliye Bakanlığı elektronik ortamda kayıt altına alınan yoklama fişleri ile birinci fıkrada belirtilen formların şekil ve muhteviyatını tespit etmeye, bunların şifre, elektronik imza veya diğer güvenlik araçları konulmak suretiyle imzalanması usul ve esaslarını belirlemeye, bunları internet de dâhil olmak üzere her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında ilgili kişilere göndermeye ve elektronik ortamda yürütülecek yoklama faaliyetlerine ilişkin diğer usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.”

Toplu Yoklama Nedir? Toplu Yoklama Nasıl Yapılır?

Toplu yoklama hazırlanacak toplu yoklama planına göre yapılır (VUK md.133).

Toplu yoklama planında; vergi dairesinin yetki alanı içindeki iş yeri esasına göre çalışan sürekli yükümlülüğe tabi mükelleflerin, vergi nev’ileri itibariyle adedi, mahalle ve köylerin isimleri ve her mahalle veya köye isabet eden mükelleflerin sayısı (yaklaşık olarak) toplu yoklamaya tabi tutulacak mahalle veya köylerin hangileri olduğu, toplu yoklama için kaç memurun ayrılacağı ve yoklamanın ne kadar süreceği gibi hususlar yer alır.

Toplu yoklamaya katılacak memurlar, yoklama başlamadan bir hafta önce yoklamanın amacı, şekli, mükelleflerle ve ilgili kimselerle görüşme usulleri vb. konularında kısa bir eğitime tabi tutulur.

Toplu yoklamada “TOPLU YOKLAMA CETVELİ” kullanılır. İş yeri bulunan her yoklama kesimi için (cadde,sokak,han,pasaj vb.) bir veya birkaç sayfa açılır. Kapı numarası esasına göre o kesimde bulunan her iş yeri teker teker gezilir. İş yeri sahibi veya iş yerinde bulunan müdür, tezgahtar, işçi vb. kimselerle görüşülerek yoklama cetvelinde istenen bilgiler bu şahısların ifadelerinden veya defter ve belgelerden faydalanmak suretiyle tespit edilir. Bilgiyi veren kimseye yoklama cetvelinin ilgili sütunu imzalattırılır.

Toplu yoklama cetveline geçirilmesi mümkün olmayan hususlar için, ayrı bir yoklama fişi düzenlenir ve yoklama fişinin tarih ve numarası cetvelde mükellefe ait bölüme kaydedilir.

Yoklama sırasında iş yeri kapalı ise veya iş yeri sahibi bulunmaz ve diğer kimselerden yeterli bilgi alınamazsa, bu iş yeri için yoklama cetvelinde bir satır ayrılır. Yoklama, programı aksatmayacak şekilde daha sonra aynı memur tarafından tamamlanır.

Belirlenen toplu yoklama süresinde, nezdinde yoklama yapılamayan mükellefler için daha sonra bireysel yoklama yapılabilir (bkz. VUK md.133).

Sonuç olarak, içinde bulunduğumuz şu günlerde Gelir İdaresi tarafından vergi daireleri yoklama memurları vasıtasıyla toplu yoklama işlemlerinin başlatıldığı görülmektedir. Nazlı Gaye Alpaslan

https://www.hurses.com.tr/av-nazli-gaye-alpaslan/vergi-daireleri-toplu-yoklama-islemleri/haber-27838