I- GİRİŞ
Bilindiği üzere iktisadi hayatta işletmeler, personeline konaklama maksadıyla konut tedarikinde, tahsisinde veya kira yardımında bulunmaktadırlar. Bu çalışmamızda söz konusu durumların hizmet erbabı ile işletme açısından vergisel boyutları ele alınacaktır.
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) “Ücretin Tarifi” başlıklı 61. maddesine göre “Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.”
İşveren tarafından personeline sağlanan konut tedariki/tahsisi ve kira yardımı para ile temsil edilebilen menfaatler olduğundan, vergi kanunlarının uygulanmasında ücret olarak kabul edilmektedir.
Aksi belirtilmediği sürece ücret sayılan bu menfaatler, personelin gelir vergisi matrahına dâhil edilir ve GVK’nın 94. maddesi kapsamında tevkif suretiyle vergilendirilir.
Aşağıda belirttiğimiz istisnai durumlardaysa, personele sağlanan bu menfaatler yine ücret kabul edilecek ve fakat gelir vergisi matrahı dışında bırakılacak ve vergilendirilmeyecektir.
II- FABRİKA VE MADENLERDE ÇALIŞAN İŞÇİLER AÇISINDAN DEĞERLENDİRME
GVK’nın “Müteferrik İstisnalar” başlıklı 23. maddesinin 9. bendine göre “Genel olarak maden işletmelerinde ve fabrikalarda çalışan işçilere ve özel Kanunlarına göre barındırılması gereken memurlarla müstahdemlere konut tedariki ve bunların aydınlatılması, ısıtılması ve suyunun temini suretiyle sağlanan menfaatler” gelir vergisinden istisna tutulmuştur.
Madde lafzını irdelersek, menfaatleri tevkifata tabi tutulmayacak olanların üç grupta toplandığı görülmektedir. Bunlar,
• Maden işletmelerinde çalışan işçiler,
• Fabrikalarda çalışan işçiler,
• Özel Kanunlara göre barındırılması gereken memurlar ve müstahdemlerdir (okul, hastane gibi yerlerde çalışanlar gibi).
Elbette yukarıda sayılanların tüm ücretleri gelir vergisinden istisna değildir. İstisna olanlar menfaatler iki grupta toplanmıştır. Bunlar;
• Mülkiyeti işverene ait olsun veya olmasın, yukarıda sayılanların konaklaması maksadıyla konut tedarik edilmesive,
• Verilen konutun aydınlatılması, ısıtılması ve suyunun temin edilmesi amacıyla yapılan harcamalardır.
III- DİĞER YERLERDE ÇALIŞAN HİZMET ERBABI AÇISINDAN DEĞERLENDİRME
GVK’nın “Müteferrik İstisnalar” başlıklı 23. maddesinin 9. bendinin devamı ise “mülkiyeti işverene ait brüt alanı 100 m2’yi aşmayan konutların hizmet erbabına mesken olarak tahsisi suretiyle sağlanan menfaatler (Bu konutların 100 m2'yi aşması halinde, aşan kısma isabet eden menfaat için bu istisna hükmü uygulanmaz)” şeklindedir.
Daha açık bir ifadeyle, personele sağlanan menfaatlerin gelir vergisinden istisna tutulabilmesi için aşağıdaki tüm şartların bir arada bulunması gerekir.
- Konut yalnızca konaklama maksadıyla kullanılacak,
- Konutun mülkiyeti işverene ait olacak,
- Konutun brüt alanı 100 metrekareyi aşmayacak.
Personele sağlanan konutun konaklama amacı dışında kullanılması halinde, bu menfaatler istisna kapsamında değerlendirilmez (B.07.1.GİB.4.07.16.01/GVK.ÖZ.09.79/. sayılı Özelge).
Personele sağlanan konutun dışarıdan kiralanması ya da çalışana kira karşılığı ödeme yapılması halinde, yapılan kira ödemeleri istisna kapsamında değerlendirilemez (B.07.1.GİB.4.07.16.02/KDV-ÖZG-07-75 sayılı özelge).
Personele sağlanan konutun brüt alanı 100 metrekareyi aşması halinde, 100 metrekareyi aşan kısma isabet eden harcamalar istisna kapsamında değerlendirilemez.
IV- SONUÇ
İşverenler tarafından çalışanlarına konut tedariki/tahsisi veya kira yardımında bulunulması, özellikle büyük şehirlerde olağan hale gelmiştir. Ancak çalışanlara sağlanan bu tür menfaatlerin de, istisna kapsamında değerlendirilenler hariç olmak üzere, çalışanların ücret matrahına dâhil edilmesi ve tevkif suretiyle vergilendirilmesi gerekmektedir. http://www.y-akademi.com/ik/201903_as.htm
Aydın ŞAHİN*
E-Yaklaşım / Mart 2019 / Sayı: 315
KAYNAKÇA
·193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu
·B.07.1.GİB.4.07.16.01/GVK.ÖZ.09.79/. sayılı Özelge
·B.07.1.GİB.4.07.16.02/KDV-ÖZG-07-75 sayılı Özelge
