I- GİRİŞ
Limited şirket, ortaklarından ayrı müstakil bir tüzel kişiliğe sahiptir. Bu nedenle, limited şirketin borçlarından, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ile amme alacaklarına ilişkin olarak ortaklara yüklenilen sorumluluğa dair istisnai haller dışında, ortaklar değil bizzat şirket tüzel kişiliği birinci derecede sorumludur. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu(1) (TTK(2))’na göre, ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler. Bu bağlamda, ortaklardan hiçbiri şirketin mal varlığı üzerinde mülkiyet iddiası ile bir hak ileri süremeyeceği gibi şirket ortaklarının şahsi alacaklıları da böyle bir iddia ileri sürerek işlem yapılmasını isteyemezler(3).
Ancak, limited şirket ortağının üçüncü kişilere karşı olan kişisel borçlarından ötürü, şirket tüzel kişiliği değil bizzat ortağın kendisi sorumlu olur. Limited şirkette ortağın kişisel alacaklısının ilk başvurabileceği mallar ise ortağın kişisel mallarıdır. Kişisel alacaklı ortağın limited şirketteki esas sermaye paylarına da başvurabilir. İşte bu çalışmada, limited şirket ortağının kişisel alacaklısının ortağa ait esas sermaye paylarını ve pay senetlerini haczettirmesi hususu ele alınacaktır.
II- KİŞİSEL ALACAKLININ ORTAĞIN ESAS SERMAYE PAYLARINI HACZETTİRMESİ
TTK’nın “Ortakların Kişisel Alacaklıları” kenar başlıklı 133. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, sermaye şirketlerinde alacaklılar, alacaklarını, o ortağa düşen kâr veya tasfiye payından almak yanında, borçlularına ait olan, senede bağlanmış veya bağlanmamış payların, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun taşınırlara ilişkin hükümleri uyarınca haczedilmesini ve paraya çevrilmesini isteyebilirler. Haciz, istek üzerine, pay defterine işlenir.
TTK’nın 124. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket sermaye şirketi sayılmaktadır. Bu itibarla, limited şirket ortağının kişisel borçlarından ötürü, alacaklılar, ortağın şirketten olan kâr ile tasfiye payı yanında esas sermaye paylarını da haczettirebilirler.
TTK’nın bahsigeçen madde 133/f.2 hükmünün gerekçesinde; hükmün mülga 6762 sayılı TTK’nın 145. maddesini karşıladığı, uygulamanın gereksinimlerine cevap verecek şekilde ve Yargıtay kararlarına göre yeniden düzenlendiği; mülga 6762 sayılı Kanun’daki sermayesi paylara bölünmüş şirketlerle anonim şirketlere ve hisse senetlerine özgülenmiş bulunan fıkranın “sermaye şirketleri” ibaresi kullanılarak limited şirketleri ve senede bağlanmamış payları da kapsayacak tarzda genişletildiği, haczedilecek ve paraya çevrilecek payın anonim, limited ve paylı komandit şirkete ait bulunması veya senede bağlanmış olup olmamasının herhangi bir hüküm farkı oluşturmadığı; hükmün bir diğer yeniliğinin de, haczin ve paraya çevrilmenin hangi hükümlere göre yapılabileceğinin açıklığa kavuşturulması olduğu, ayrıca, haczin talep halinde pay defterine işlenebileceği belirtilerek aleniyete kavuşmasına, bu yolla şeffaflığın sağlanmasına imkân tanındığı belirtilmiştir(1).
TTK’nın madde 133/f.2 hükmü uyarınca, borçlu ortağın payı 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun taşınırlara ilişkin hükümlerine göre haczedilir. İcra müdürlüğü, alacaklı tarafından borçlunun üçüncü kişi limited şirketteki payının haczi istendiğinde, borçlunun payları şirkete haciz yazısı tebliğ olunarak haczedilebileceği gibi icra memuru mahalline (şirket merkezine) bizzat giderek, haczi şirkete tebliğ etmek ve pay defterine işlenmesini sağlamak suretiyle bu hususu tutanakla tespit ederek çıplak pay haczini yapabilir.
Ortağın kişisel alacaklısı, ödeme emrindeki müddet geçtikten ve borçlu ortak itiraz etmiş ise itirazı kaldırıldıktan sonra mal beyanını beklemeksizin ortağın esas sermaye paylarına haciz konulmasını isteyebilir. Haciz isteme hakkı, ödeme emrinin tebliği tarihinden itibaren bir sene geçmekle düşer. İcra dairesi talepten sonra üç gün içinde haczi yapar. Borçlu ortak, alacaklının muvafakati ve icra memurunun müsaadesi alınmaksızın haczedilen esas sermaye paylarında tasarruf edemez. Alacaklı, haczolunan esas sermaye paylarının, hacizden itibaren altı ay içinde satılmasını isteyebilir.
III- KİŞİSEL ALACAKLININ ORTAĞIN PAY SENETLERİNİ HACZETTİRMESİ
TTK’nın 593. maddesinin ikinci fıkrası ile limited şirkette, esas sermaye payının, ispat aracı olan bir senede veya nama yazılı senede bağlanabilmesine izin verilmiştir. Madde gerekçesinde, esas sermaye payını içeren nama yazılı senet çıkarılmasının, paya devir ve dolayısıyla dolaşım kolaylığı sağlamayacağı, 595 ve devamı hükümlerinin uygulanacağı ifade edilmiş ve bu olanağın, limited şirket esas sermaye payını, anonim şirket payına dönüştürmeyeceği ve yaklaştırmayacağı, sadece ispatı ile gereğinde payın devrinde bazı kolaylıklar sağlayabileceği belirtilmiştir. Bu çerçevede, limited şirketlerde pay senetleri birer ispat vasıtası niteliğinde olup, pay senedinin teslimi ile ortaklık hakkı devir ve temlik edilemez ve yine aynı nedenle bu haklar üzerine rehin ve haciz konulamaz. Pay senetlerinin kazanılması ile sermaye payı devralınmış olmaz. Esas sermaye payının devredilebilmesi TTK’nın 595 ile 596. maddeleri hükümleri şartlarında mümkündür.
Pay senedinin teslimi ortaklık hakkının devrini sağlamadığından, pay senedinin haczedilmesi borçlunun, limited şirketteki ortaklık payının haczedildiği sonucunu doğurmaz. Bir önceki bölümde, ortaklık payı, limited şirkete haciz yazısının tebliği ile haczedilebileceği gibi icra memurunun mahalline (şirket merkezine) bizzat giderek, haczi şirkete tebliğ etmek ve pay defterine işlenmesini sağlamak suretiyle bu hususu tutanakla tespit ederek pay haczini yapması mümkündür(5).
IV- KİŞİSEL ALACAKLI ŞİRKETİN FESİH VE TASFİYESİNİ TALEP EDEBİLİR Mİ?
Mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 522. maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Ortaklardan birinin iflası halinde iflas idaresi en az altı ay önce ihbar etmek şartıyla şirketin feshini isteyebilir. Ortaklardan birinin payını haczettirmiş olan alacaklı da ayni hakka sahiptir.” hükmü uyarınca, ortağın şirket paylarını haczettiren kişisel alacaklı aynı zamanda şirketin feshini de talep edebiliyordu(6).
Fakat TTK’nın 133. maddesinde, limited şirket ortağının şahsi borçları nedeniyle alacaklının şirketin fesih ve tasfiyesini isteme hakkı düzenlenmemiştir. Ortaklardan birinin payını haczettirmiş olan alacaklının şirketin fesih ve tasfiyesini isteyebilme imkânını tanıyan mülga 6762 sayılı Kanun’un 522. maddesi ise yürürlükte değildir. Dolayısıyla, ortağın paylarını haczettiren alacaklı limited şirketin fesih ve tasfiyesini isteyemez. Yargıtay’ın görüşü de bu yöndedir(7).
V- ÖZET VE SONUÇ
Limited şirketin borçlarından, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ile amme alacaklarına ilişkin olarak ortaklara yüklenilen sorumluluğa dair istisnaî haller dışında, ortaklar değil bizzat şirket tüzel kişiliği birinci derecede sorumludur. Ancak, limited şirket ortağının üçüncü kişilere karşı olan kişisel borçlarından ötürü, şirket tüzel kişiliği değil bizzat ortağın kendisi sorumlu olur. Bu yönüyle, limited şirket ortağının kişisel borçlarından ötürü, alacaklısı, ortağın şirketten olan kâr ile tasfiye payı yanında esas sermaye paylarını da haczettirebilir. Kişisel borcu bulunan ortağın payı 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun taşınırlara ilişkin hükümlerine göre haczedilir.
Buna karşılık, pay senedinin teslimi ortaklık hakkının devrini sağlamadığından, pay senedinin haczedilmesi borçlunun, limited şirketteki ortaklık payının haczedildiği sonucunu doğurmaz. Diğer yandan, eski uygulamada ortağın şirket paylarını haczettiren kişisel alacaklı aynı zamanda şirketin feshini de talep edebiliyor iken, TTK uyarınca ortağın paylarını haczettiren alacaklının limited şirketin fesih ve tasfiyesini istemesi de mümkün değildir. Dolayısıyla, eski Ticaret Kanunu döneminde, ortağın şahsi borcundan dolayı, ortaklık payının doğrudan haczi mümkün olmayıp, sadece ortağın kâr payı, masraf ve avans alacağı veya tasfiye halinde tasfiye bakiyesine katılma hakkı haczedilebiliyor iken, günümüzde limited şirket ortağının esas sermaye paylarının, kişisel borçları nedeniyle haczedilebilmesi mümkün hale getirilmiştir. Soner ALTAŞ* Yaklaşım / Haziran 2019 / Sayı: 318
* Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi
(·) Bu çalışmada belirtilen görüşler yazarına ait olup, çalıştığı Kurum’u bağlamaz.
(1) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 14 Şubat 2011 tarihli ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
(2) Çalışmamızda, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu için “TTK” kısaltması kullanılmıştır.
(3) Yrg. 12. HD’nin, 20.06.2005 tarih ve E.2005/8973, K.2005/13205 sayılı Kararı.
(4) Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:23, Yasama Yılı:2, S.Sayısı:96, Nr.112
(5) Yrg. 12. HD’nin, 07.05.2013 tarih ve E.2013/7955, K.2013/17423 sayılı Kararı.
(6) Yrg. 11. HD’nin, 10.03.2003 tarih ve E.2002/9805, K.2003/2170 sayılı Kararı.
(7) Yrg. 11. HD’nin, 08.07.2014 tarih ve E.2014/6624, K.2014/12965 sayılı Kararı.
