Geçmişten günümüze vergi uygulamasında tereddüt yaratarak yargıya intikal ettirilen ve genellikle vergi idaresinin yaptığı amaçsal yorumdan kaynaklanan çok sayıda ihtilaflı konu ve olay bulunmaktadır. Son yıllarda Siyasal İktidar ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’nın yeni çağdaş yaklaşımı ile bu tür konuların sayısı azalsa da, bir kısmında halen aynı sorun devam etmektedir.
Bu konulardan birisi de, kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanan kooperatiflerin ortak dışı işlemleri nedeniyle muafiyetlerini kaybedip kaybetmeyecekleri ve ne şekilde vergilendirilecekleridir.
Bilindiği üzere, kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetleri Kurumlar Vergisi Kanununun 4. Maddesinin 1. Fıkrasının (k) bendinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:
“k) Tüketim ve taşımacılık kooperatifleri hariç olmak üzere, ana sözleşmelerinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi, yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması ve sadece ortaklarla iş görülmesine (Yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her bir hisse için bir iş yeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmaz.) ilişkin hükümler bulunup, bu hükümlere fiilen uyan kooperatifler ile bu kayıt ve şartlara ek olarak kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında, söz konusu inşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine veya Kanunun 13 üncü maddesine göre bunlarla ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya yukarıda sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi içinde bulunanlara yer vermeyen ve yapı ruhsatı ile arsa tapusu kooperatif tüzel kişiliği adına tescil edilmiş olan yapı kooperatifleri”
Mevcut düzenlemede, kooperatiflerin ortak dışı işlemleri nedeniyle muafiyetlerini tamamen mi yoksa kısmen mi yani yaptıkları ortak dışı işlemle sınırlı olarak mı kaybedecekleri konusunda bir düzenleme yer almadığından, bu konuda vergi idaresi ile kooperatifler arasında ciddi ihtilaflar yaşanıyordu. Bu ihtilaflar özellikle arsalarını kat karşılığı veren ve her bir hisse için birden fazla konut yada iş yeri alan kooperatiflerde yoğunlaşıyordu. Burada, vergi idaresi kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetlerinin tümden ortadan kalktığını ve üyelerine teslim etikleri dahil olmak üzere tüm satışlarından elde ettikleri kazançlarının vergilendirilmesini isterken, kooperatifler buna itiraz etmekteydiler.
Şu an TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edilen ve Genel Kurul’da görüşülmeyi bekleyen Torba Yasa Tasarısı ile, bu konuya kesin çözüm getirilmekte, kooperatiflerin vergilendirme rejiminde değişiklik yapılarak ortak dışı işlemlerin kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetine etkisi, sadece ortak dışı işlemlerden vergi alınması suretiyle azaltılmaktadır. Ayrıca, söz konusu düzenleme ile, uygulamada büyük sıkıntılara neden olan “kooperatiflerin faaliyetin icrasına tahsis ettikleri ve ekonomik ömrünü tamamlamış olan demirbaş, makine, teçhizat, taşıt ve benzeri amortismana tabi iktisadi kıymetleri elden çıkarmaları” işleminin ortak dışı işlem sayılıp sayılmayacağı konusuna açıklık getirilerek, “kooperatiflerin faaliyetin icrasına tahsis ettikleri ve ekonomik ömrünü tamamlamış olan demirbaş, makine, teçhizat, taşıt ve benzeri amortismana tabi iktisadi kıymetleri elden çıkarmaları işleminin ortak dışı işlem sayılmayacağı” özellikle belirtilmektedir.
Söz konusu Torba Yasa Tasarısı’nın 90. Maddesi ile 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (k) bendinde yer alan parantez içi hüküm yürürlükten kaldırılarak, aynı bendin sonuna aşağıdaki parantez içi hükmün eklenmesi öngörülmektedir:
“(Kooperatiflerin ortakları dışındaki kişilerle yaptıkları işlemler ile kooperatif ana sözleşmesinde yer almayan konularda ortakları ile yaptıkları işlemler “ortak dışı” işlemlerdir. Kooperatiflerin faaliyetin icrasına tahsis ettikleri ve ekonomik ömrünü tamamlamış olan demirbaş, makine, teçhizat, taşıt ve benzeri amortismana tabi iktisadi kıymetleri elden çıkarmaları ile yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her bir hisse için bir işyeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmaz. Kooperatiflerin ortak dışı işlemleri nedeniyle kooperatif tüzel kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme oluşmuş kabul edilir. Kooperatiflerin, iktisadi işletmelerinden ve tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun sermayesine katılımlarından kazanç elde etmelerinin ve bu kazançların daha sonra ortaklara dağıtılmasının muafiyete etkisi yoktur. Ortak dışı işlemlerden elde edilen kazançların vergilendirilmesine ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.)”
Yapılacak bu düzenleme ile, kooperatiflerin büyük bir sorunu daha çözümlenmiş olmaktadır.
Bize göre, burada eksik olan tek bir şey kalmaktadır ki, o da yeni düzenlemenin yürürlük tarihi ve geçmişe dönük uygulanıp uygulanmayacağıdır. Kişisel görüşümüze göre, şu an bu düzenlemeye aykırı olarak yapılan ve gerek idari gerekse yargı aşamasında bulunan tüm ihtilaflar, yeni düzenleme çerçevesinde değerlendirilmeli ve çözümlenmeli, bu amaçla yasa tasarısına bu yönde bir hüküm eklenmelidir. Abdullah Tolu
