Türkiye’de 10 işçiden yalnızca 1’i kıdem tazminatı alabiliyor. Yeni Ekonomi Planı’nda sorunu çözmek için Kıdem Tazminatı Fonu kurulması öngörülüyor. Fon kurulursa işçi istifa etse de kıdem tazminatına hak kazanabilir.
Yeni Ekonomi Planı’nda kıdem tazminatı fonunun sosyal tarafların mutabakatıyla fona dönüştürülmesi bir hedef olarak yer alınca konu yeniden gündeme geldi. Peki, fonun detayları neler, kıdem tazminatı fona dönüşürse işçi ve işverenler bundan nasıl etkilenecek? İki gün sürecek yazı dizimizde bu detayları aktarmaya çalışacağız.
İKİLİ MUTABAKAT ŞART
Öncelikle şunu ifade etmek gerekir ki, kıdem tazminatının fona dönüştürülmesi sosyal tarafların mutabakatıyla gerçekleştirilmesi hedefleniyor. İşçi tarafı daha önce pek çok kez kazanılmış haklardan geri adım atılmaması gerektiğini vurgulayamamıştı. İşverenler içinse, sistemin sürdürülebilir olması için önemli olan şu anki uygulamadan daha yüksek oranda bir maliyet yaratılmaması. Bu nedenle hassas dengenin sağlanarak fonun hayata geçmesi çalışma hayatı için çok önemli.
UZUN SÜREDİR GÜNDEMDE
Kıdem tazminatında yeni bir düzenleme yapılıp, sistemin işlemeyen veya aksayan kısımlarında düzeltmeye gidilmesi uzun süredir kamuoyunun gündeminde.
1- YENİ SİSTEM NE GETİRİYOR?
MÜSİAD Başkanı Abdurrahman Kaan: Sürdürülebilir kalkınma sağlar
Çalışma hayatında elbette işçi ve işverenlerin menfaatleri birbirine bağlı durumdadır. Bu menfaatlerin çatışmadığı daha sağlıklı bir çalışma hayatı tesis edebilmek adına Kıdem Tazminatı Fonu’nun kurulmasını destekliyoruz. Bunun tasarrufları teşvik edeceğini, uzun dönemli yatırım ve istihdam artışını destekleyeceğini ve daha verimli olacağına inanıyoruz.
İSO Başkanı Erdal Bahçıvan: Çalışanın emeği heba olmaz
Bugünkü haliyle kıdem tazminatı son derece demode. Zorunlu tasarrufsal modele dönüştürülmesi halinde birçok iyi niyetli üretici, sanayici, müteşebbis, girişimci hayatını kaybetmez ve yanında çalışan 15-20 yıllık insanların birikimleri de heba olup gitmez. Ülke ekonomisine de ciddi katkı sağlanır.
1- MEVCUT SİSTEM NASIL İŞLİYOR?
Kıdem tazminatı bugün 1475 sayılı Kanunun 14. maddesi uyarınca uygulanıyor. En az az bir yıl çalışması olan işçi, tazminata hak kazanıyor. Kıdem tazminatının mevcut yapısındaki işleyişte iki sorun bulunuyor. İlk sorun bir yıllık çalışmanın tespiti. İşverenler bir yılın sonunda kıdem tazminatı hak edildiği için işçilere “giriş-çıkış” yaparak kanuna karşı hileye başvuruyorlar. Özellikle taşeron şirketlerde bu duruma çok sık rastlanıyor. Yargıtay’ın bu konuda verdiği kararlarla işçinin hakkı korunuyor. Ancak konu mahkemeye taşındığı için süreç uzuyor.
2- İŞTEN ÇIKIŞ TÜRÜ ÇOK ÖNEMLİ
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin iş sözleşmesini kendisinin feshetmemesi gerekiyor. Yani istifa eden işçi kıdem tazminatı alamıyor. Bu durumun istisnası erkek işçiler için askere gitmek nedeniyle, kadın işçiler için evlendikten sonra bir yıl içerisinde istifa etmek. Ayrıca 8.9.1999 ve öncesi tarihlerde ilk kez sigortalı olan kişiler 15 yıl, 3.600 gün koşulunu yerine getirdiklerinde SGK’dan yazı alıp istifa ederek kıdem tazminatlarını alabiliyorlar. Bazen de işveren çoğu kez farklı nedenlerle yıldırdığı işçiyi istifaya zorlayabiliyor.
3- 10 KİŞİDEN 1’İ ALABİLİYOR
İşverenler çoğu kez işçilerine kıdem tazminatı ödememek için istifa dilekçesi almak, feshi istifa gibi göstermek yollarına başvuruyorlar. Bu konuda yapılan çalışmalar yaklaşık 10 işçiden yalnızca 1’i kıdem tazminatı alabildiğini ortaya koyuyor. Bu yönden değerlendirildiğinde kıdem tazminatının fona dönüştürülmesi ve işçilerinin tamamının kıdem tazminatı hakkına kavuşması son derece yerinde bir uygulama olarak dikkat çekiyor. Bireysel hesaba dayalı fonla işçiler mevcut sistemin olumsuz yanlarından korunacaklar.
4- FONUN EN ÖNEMLİ GETİRİSİ NEDİR?
Kıdem tazminatı fonunun kurulmasının işçilere en önemli faydası, istifa etmeleri halinde çalıştıkları süreye ilişkin kıdemlerinin yanmayacak olması. Şu anki sistemde, işçi istifa edip işinden ayrılırsa kıdem tazminatını alamıyor. İşçi istifa edip ayrılsa bile çalıştığı süreye ilişkin ödenmiş primler kendi hesabında birikmiş olacak. Bireysel hesaba dayalı fonda işçinin çalıştığı süreye ilişkin biriken kıdem tazminatı, belirlenecek süre sonunda gerekli şartlar oluşmuş ise işçiye ödenecek. Dolayısıyla işçinin kıdemi yanmayacak ve ödenecek. Okan Güray Bülbül
