Son günlerde döviz kurlarında yaşanan sıkıntı nedeniyle Türk Lirası ile işlem yapmayı teşvik amaçlı bazı açıklamalar ve düzenlemeler yapıldı. 13 Eylül 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanı Kararı da bunlardan birisi. Söz konusu karar döviz ile ücret yasağını da içeriyor.
Ayrıca 6 Ekim 2018 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ ile de konuya ilişkin ayrıntılı açıklamalarda bulunuldu.
Peki uygulama nasıl olacak? İşte sorular ve cevapları.
1- Mevcut İş Kanunu’nda Dövizle Ücret Ödemeye İlişkin Düzenleme Var mı?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 32 nci maddesine göre, ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak,yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödeme yapılabilir.
Dolayısıyla İş Kanunu’na göre ücretlerin iş sözleşmesinde yabancı para şeklinde kararlaştırılması mümkün, ancak ödemeler Türk Lirası cinsinde yapılmalı.
2- Yeni Düzenleme İle Ücretler Döviz Cinsinden Belirlenemeyecek mi?
13 Eylül 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca iş sözleşmelerinde yazılı bedeller döviz cinsinden belirlenemeyecek.
Aynı şekilde iş sözleşmelerinde ücretler ve diğer ödemeler dövize endeksli de belirlenemeyecek.
3- İş Sözleşmelerinde Döviz Cinsinden veya Dövize Endeksli Ödeme Yapmama Kuralında İstisnalar Var mı?
İş sözleşmelerinde döviz cinsinden veya dövize endeksli ödeme yapmama kuralında bazı istisnalar var. Şöyle ki:
- Döviz cinsinden veya dövize endeksli ücret ödeme yasağı sadece Türkiye’de yerleşik kişileri kapsıyor. Bunlar dışında, taraflardan birinin Türkiye dışında yerleşik kişi olduğu iş sözleşmelerinde döviz cinsinden veya dövize endeksli ücretle ödeme yapılabilecek.
- Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin taraf olduğu iş sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün.
- Yurt dışında ifa edilecek işler ile ilgili düzenlenecek iş sözleşmelerinde de döviz cinsinden veya dövize endeksli ücret ödemesi kararlaştırılabilecek.
- Kamu kurum ve kuruluşları ile Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu iş sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması da mümkün olacak.
- Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin taraf olduğu iş sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün.
Bununla birlikte belirtmek gerekir ki kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası antlaşmaların ifası kapsamında olmak kaydıyla; yüklenicilerin üçüncü taraflarla akdedeceği iş sözleşmelerinde sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün değil.
4- “Türkiye’de Yerleşik Kişiler” Tabiri Kimleri Kapsıyor?
“Türkiye'de yerleşik kişiler” tabiri, yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişileri ifade ediyor.
Ayrıca Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile doğrudan ya da dolaylı olarak sahipliklerinde bulunan şirketler de Türkiye’de yerleşik olarak değerlendiriliyor.
5- Daha Önce İmzalanmış Olan Döviz Cinsinden veya Dövize Endeksli Tutarlar İçeren İş Sözleşmeleri Ne Olacak?
Döviz cinsinden/dövize endeksli ödeme içeren daha önce akdedilmiş iş sözleşmelerdeki bedeller 13 Eylül 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanı Kararın yürürlük tarihinden itibaren 30 gün içinde Türk Lirası üzerinden taraflarca yeniden belirlenmesi gerekiyor.
Dolayısıyla 13 Ekim 2018 hafta sonuna geldiğinden 15 Ekim 2018 tarihine kadar tarafların ek bir sözleşme yapmaları gerekiyor.
6- Daha Önce Yapılan İş Sözleşmelerindeki Döviz Cinsinden Tutarlar Yeniden Belirlenirken Kıstas Ne Olacak?
Sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli tutarların yeniden belirlenmesinde esas olan, tarafların özgür iradeleriyle bir tutar üzerinde mutabakata varmaları.
Ancak bu hususta mutabakata varılamazsa; akdedilen sözleşmelerde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller, söz konusu bedellerin 2/1/2018 tarihinde belirlenen gösterge niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru kullanılarak hesaplanan Türk parası cinsinden karşılığının 2/1/2018 tarihinden bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması suretiyle belirlenecek.
7- Güncellenen İş Sözleşmelerinden Damga Vergisi Alınacak mı?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 8 inci maddesi uyarınca iş sözleşmeleri damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaf. Dolayısıyla güncellenen iş sözleşmelerinden de herhangi bir damga vergisi alınmayacak.
8- Daha Önceden Döviz Cinsinden veya Dövize Endeksli Yapılan veya Vadesi Geçmiş Ödemeler İçin Bir İşlem Yapılacak mı?
Sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde tahsili yapılmış veya gecikmiş alacaklar için Türk Lirasına çevirme işlemi yapılmayacak.
9- Döviz Cinsinden Ödeme Yapmaya Devam Etmenin veya Mevcut Sözleşmeleri Güncellememenin Bir Yaptırımı Var mı?
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun uyarıca, Cumhurbaşkanının bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi, 3 Bin TL’den 25 Bin TL’ye kadar idarî para cezası ile cezalandırılır.
Ayrıca, hükmolunacak idarî para cezasına, suç tarihi ile tahsil tarihi arasındaki süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında, para cezası ile birlikte tahsil olunmak üzere, gecikme faizi uygulanır.
Söz konusu suçların tekerrürü halinde ise verilecek cezalar iki kat olarak uygulanır.
10- Bu Konularda Denetimi Kimler Yapacak?
Vergi Müfettişleri ve Vergi Müfettiş Yardımcıları, Hazine kontrolörleri ve stajyer Hazine kontrolörleri Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında inceleme ve soruşturma yapma yetkisine sahip. Mehmet Bulut
