Müstahsil makbuzu, 213 sayılı VUK’nun 235. maddesine göre, birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla, kazancı basit usulde belirlenenler ve defter tutmak zorunda olan çiftçilerin, gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada düzenlenir.[1]
Çiftçilerden avans üzerine yapılan tarımsal ürün alımlarında, makbuz malın teslimi sırasında verilir.
Müstahsil makbuzlarının düzenlenme zamanları ve makbuzlarla ilgili vergi hukuku yönünden dikkate edilecek önemli hususlar aşağıda maddeler halinde belirtilmiştir.
- Müstahsil makbuzu mutlak surette çiftçiden münhasıran zirai ürün alımı esnasında 2 nüsha olarak düzenlenir.
- Çiftçiden avans üzerine yapılan tarımsal ürün alımlarında, makbuz malın teslimi sırasında verilir.
- Müstahsil makbuzu tarımsal ürün bedelinin ödenmesi sırasında asgari 2 nüsha düzenlenir ve makbuzda en az aşağıdaki bilgiler yer alacaktır:[2]
- Makbuzun tarihi ve malın satın alan tüccar veya tüccarın soyadı, adı, unvanı ve adresi,
- Malı satan çitçinin soyadı, adı ve ikametgah adresi,
- Satın alınan malın cinsi, miktarı ve bedeli
- Müstahsil makbuzunda ürünü satan çiftçinin TC nosu veya varsa potansiyel vergi kimlik nosu gösterilmelidir.
- Ürünü satan çiftçinin sosyal güvenlik kaydı yoksa makbuz üzerinden %2 SGK kesintisi yapılır.
- Emanet suretiyle zirai ürün alımlarında ise; satış tam anlamıyla gerçekleşmekte ve vergi kesintisi de zirai ürünün teslim tarihi sırasında yapılması gerekmektedir.
- Tarımsal ürünlerin alımı sırasında müstahsile ödenecek ürün bedelinin 320 Seri Nolu VUK GT’ye göre bankadan geçirilmesi zorunlu değildir. Ancak, mübayaa yapan tüccarın bu ödemeyi çiftçiye banka kanalıyla havale, EFT veya PTT kanalıyla yollanmasında yarar olabilir. Çünkü, zirai işletmelerin mevcut mal stoğunu belgelendirmek amacıyla, fiktif isimler altında müstahsil makbuzu tanzim edildiği görülebilmektedir. Bu nedenle, ödemelerin tüccar tarafından mutlaka banka sistemi üzerinden ve ilgili çiftçinin TC numarasını gösterir alıcı hesabına yollanması sahte fatura iddiasını ortadan kaldıracaktır. Keza, Danıştay 3. Dairesi tarafından verilen bir kararda; zirai ürünün hangi tarihte satın alındığı, alım sırasında bedelinin ödenip ödenmediği hakkında bir tespitte bulunmadan salt müstahsil makbuzu düzenlenmediğinden bahisle ve üreticilere ödeme yapılmadığı hususunda tespiti içermeyen tutanağa dayanılarak kesilen özel usulsüzlük cezasında yasaya uygunluk görülmediği şeklinde karar verilmiştir.
- Gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerden üretim yerinden yapılan alımlarda kesin miktarı tespit edilemeden ödeme yapılmakta daha sonra yapılan tartım işleminden sonra ek bir ödeme daha yapılmak suretiyle alım tamamlanmaktadır. Bu durumda hem üretim yerindeki ödeme için hem de kesin tartıdan sonraki ek ödeme için ayrı ayrı müstahsil makbuzu düzenlenmesi gerekmektedir.
- Bir fabrikayı kiralamak suretiyle zirai ürünü işleyen mükellefler, çiftçilerden satın aldıkları zirai ürünler için gelir vergisi tevkifatı yapmak zorundadırlar. Bu kişiler, çiftçi dışındaki kişilerden satın aldıkları zirai ürünler için yapılması gereken gelir vergisi tevkifatından da müteselsilen sorumlu olacaklardır. Ayrıca, bu ürünlerle ilgili gelir vergisi tevkifatının yapılmamış olması halinde, kiralanan sınai işletmenin sahip ve yöneticileri de ödenmemiş vergi ve buna bağlı ceza ve gecikme faizlerinden müteselsilen sorumlu tutulabileceklerdir. (164 Seri Nolu GVK GT) Nazlı Gaye Alpaslan
NOT, 480 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile tevsik zorunluluğunda değişikliğe gidilmiş ve “ Gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilere ait ürünlerin, 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu kapsamında kurulan ticaret borsalarına mezkur Kanunun 46 ncı maddesinde belirtilen süreler dahilinde tescil ettirilerek gerçekleşen satışlarına ilişkin tahsilat ve ödemelerin, aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması zorunluluğu” kaldırılmıştır.
https://www.hurses.com.tr/av-nazli-gaye-alpaslan/vergi-uygulamasinda-mustahsil-makbuzu/haber-21521
----------------
[1]ALPASLAN N. Gaye, Makale, Görüş ve İncelemeler 2, NGA Hukuk Yayınları, İzmir 2018
[2]Bkz. GÜRBOĞA Erkan – ATABEY Tuncel, Vergi Kılavuzu, İzmir SMMM Odası Yayını, İzmir, Kasım 2008, s.231-232.
