Özellikle iş güvencesi hükümlerinin yürürlüğe girmesi sonrasında, iş sözleşmesinin anlaşmalı feshi yaygın şekilde kullanılmaya başlandı. Zira, ikale sözleşmesi (bozma sözleşmesi) ile işe iade davasının işverene getirdiği maliyetlerin bir nebze de olsa düşürülmesi sağlanmaya çalışılıyor.
İkale sözleşmeleri kanunda açıkça düzenlenmiş olmamakla birlikte, Anayasal bir hak olan ve Borçlar Kanunu’nun 26. maddesinde de yer alan “Sözleşme Özgürlüğü” ilkesi uyarınca uygulanmakta olup, tarafların ortak irade beyanları ile mevcut akdi ortadan kaldıran sözleşmelerdir.
"İkale" kavramı bir şeyi gidermek, ortadan kaldırmak anlamına gelmektedir. Hukuki olarak ise mevcut bir sözleşmenin taraf iradeleri ile yeni bir sözleşme yapılarak ortadan kaldırılmasıdır. Bu sözleşme, bozma ya da fesih sözleşmesi olarak değerlendirilmektedir.
***
İkale yapan işçiye işe iade yok
Sözleşme, ikale (bozma sözleşmesi) ile sona ermişse işçi, 4857 sayılı İş Kanunu ile getirilen iş güvencesi hükümlerine dayanarak feshin geçersizliğini iddia edememektedir.
İkale ile iş sözleşmesinin sonlandırılması talebi işçiden gelebileceği gibi işverenden de gelebilmektedir. Taraflar kabul ettiği takdirde iş sözleşmesini sona erdirebilecektir.
Yargıtay uygulamalarına göre; ikale talebi işçiden geldiği takdirde, sadece kıdem ve ihbar tazminatları ödenerek ikale yapılabilmektedir. Ancak ikale icabı işverenden gelmişse kanuni tazminatlarına ilaveten işçiye ek bir menfaatin sağlanması yani makul yararın ödenmesi şarttır.
Aksi halde iş sözleşmesinin ikale ile sona erdirildiğinden söz edilmeyecektir.
Çünkü kural olarak, ikale sonrası, işsizlik ödeneği ve iş güvencesi sisteminden yararlanılamamaktadır. Diğer bir deyişle bir ikale yapılması için mutlaka kıdem-ihbar dışında çalışana makul yarar olarak adlandırılan ilave bir ödemenin yapılması gerekir.
İkale sözleşmelerinin geçerli kabul edilebilmesi için kıdem ve ihbar tazminatları dışında en az 4 aylık kazanç kadar makul yarar ödemesi yapılması şartı aranmaktadır.
İkale sözleşmesi ile sona eren iş ilişkilerinde SGK çıkış kodu 22-diğer nedenler seçilecektir. Bu çıkış kodunun seçilmesi durumunda işçi işsizlik sigortasından da faydalanamayacaktır.
***
İkale bedellerinden sigorta primi kesilir mi?
İkale sözleşmesi ile kararlaştırılan ikale bedelinin hangi kalem alacakları/tazminatları kapsadığının belirtilmesi ve bu alacakların/tazminatların sosyal güvenlik mevzuatında istisna tutulan ödemeler arasında yer alması halinde sigorta primine esas kazanca dahil edilmemesi gerekir.
Bu istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemelerin prime esas kazanca dahil edilmek zorundadır. Buna göre, ikale sözleşmesi ile kararlaştırılan ikale bedelinin hangi kalem alacakları/tazminatları kapsadığına yer verilmemesi başka bir deyişle ayrımı yapılmaması halinde ikale bedeli adı altında yapılan tüm ödemelerin SGK sigorta primine tabi tutulması gerekmektedir. İbrahim Işıklı
https://www.dunya.com/kose-yazisi/anlasmali-fesihte-makul-yarar-sart/426514
