T.C.
SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI
Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Sayı : 40552758-010.06-E.8302541
Tarih: 19/07/2018
Konu : Yurt Dışı Borçlanma İşlemleri
GENELGE
2018/27
3201 sayılı Yurtdışında Çalışan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanunda yapılan düzenlemelerden kaynaklanan uygulama değişiklikleri, 8/6/2011 tarihli ve 2011/48 sayılı Genelgede yer alan tahsis işlemlerine ilişkin bölümlerin birleştirilmiş “Emeklilik İşlemleri” Genelgesine aktarılması ve yine aynı Genelgede yer alan sosyal güvenlik sözleşmelerine ilişkin uygulamaların ayrıştırılarak ilgili sözleşme genelgelerine derç edilmesi nedenleriyle 3201 sayılı Kanun kapsamındaki borçlanmaya ilişkin merkez ve taşra teşkilatında yürütülecek iş ve işlemlerin usul ve esasları yeniden belirlenmiştir.
BÖLÜM 1
GİRİŞ
1.1. Tanımlar
Bu Genelgede geçen;
(1) Borcun tamamının ödenmesi; aylık talep tarihinden önce en az aylığa hak kazanmaya yetecek süre karşılığı ödenen miktarı,
(2) Döviz; T.C. Merkez Bankası tarafından konvertibl sayılan yabancı ülke para birimlerini,
(3) İşsizlik süresi; yurt dışında geçen çalışma sürelerinin arasında veya sonunda 1 yıla kadar olan ve yurt dışında geçen işsizlik sürelerini,
(4) Kanun; 3201 sayılı Kanunu,
(5) Kesin dönüş; aylık tahsis talebinde bulunanların yurt dışındaki çalışmalarının sona ermesini, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almamaları durumunu,
(6) Kısmi aylık; sosyal güvenlik sözleşmesine istinaden birleştirilmiş süreler üzerinden ilgili mevzuata göre bağlanan aylıkları,
(7) Kurum; Sosyal Güvenlik Kurumunu,
(8) Sigortalılık süresi; yurt dışında geçen ve fiili çalışmaya dayanan süreyi,
(9) Sosyal güvenlik kanunları; 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesi ile 24/5/1983 tarihli ve 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanun ile bu kanunlara ait ek ve değişiklikleri,
(10) Sosyal güvenlik kuruluşları; Sosyal Güvenlik Kurumu ile 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesine tabi sandıkları,
(11) Sosyal güvenlik sözleşmesi; Ülkemizin taraf olduğu sosyal güvenlik alanındaki ikili veya çok taraflı anlaşmaları,
(12) Sosyal yardım; bulunulan ülke mevzuatı kapsamında, geçimlerini sağlayacak hiçbir gelirleri olmayan veya mevcut gelirleriyle geçimlerini sağlamakta güçlük çeken kişilerin asgari geçim düzeyi ile sınırlı olmak üzere geçimlerinin sağlanması amacıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından muhtaçlık durumuna ve süresine göre ödenen, ikamet şartına bağlı nakdi yardımları,
(13) Sürelerin değerlendirilmesi; Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığından çıkanların Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen sürelerinin istekleri halinde borçlandırılmasını,
(14) Tam Aylık; sosyal güvenlik sözleşmelerine istinaden hizmet birleştirilmesi yapılmadan bağlanan aylıkları,
(15) Yönetmelik; 6/11/2008 tarihli ve 27046 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliği,
ifade etmektedir.
1.2. Genel Açıklamalar
Türk vatandaşlarının yurt dışında geçen belirli sürelerinin borçlandırılarak Ülkemiz sosyal güvenlik mevzuatı kapsamında malullük, yaşlılık ve ölüm sigorta kollarında geçmiş hizmet gibi değerlendirilmesini sağlamak amacıyla bugüne kadar iki borçlanma kanunu yürürlüğe girmiştir.
Bunlardan ilki 7/6/1978 tarihinde yürürlüğe giren 30/5/1978 tarihli ve 2147 sayılı Yurtdışında Çalışan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Çalışma Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun, İkincisi ise 22/5/1985 tarihinde yürürlüğe giren 8/5/1985 tarihli ve 3201 sayılı Kanundur.
1.2.1. 2147 Sayılı Kanun
Yurt dışında çalışan vatandaşlarımızın çalıştıkları ülkelerin sosyal güvenlik mevzuatı ile Türkiye’deki sosyal güvenlik mevzuatı arasındaki emekli aylığına hak kazanma koşullarının farklılığından doğan sorunları çözmek, Anayasamızda vurgulanan “Sosyal Devlet” anlayışının somut örneklerinden biri olan herkese sosyal güvenlik hakkını sağlamak ve bunu kitlelere yaygınlaştırmak, Ülkemizin döviz sıkıntısını gidermek amacı ile 2147 sayılı Kanunla yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarına, yabancı ülkelerde geçen çalışma sürelerini sosyal güvenlikleri bakımından borçlanarak değerlendirme hakkı tanınmıştır.
Her ne kadar 2147 sayılı Kanun yürürlükte bulunmasa da, bu Kanun kapsamında borçlandırılan süreler bugün itibariyle bağlanacak aylıklarda değerlendirildiğinden, 2147 sayılı Kanunun öngördüğü borçlanmaya ilişkin iş ve işlemler aşağıda açıklanmıştır.
(1) Borçlanma hakkından, yurt dışında işçi veya işveren olarak çalışanlardan, yazılı isteklerine bağlı olarak, Kanunun yürürlükte bulunduğu 7/6/1978-22/5/1985 tarihleri arasında başvuruda bulunanlar yararlandırılmıştır.
(2) 7/6/1978 tarihinde yurt dışında çalışmakta olanlarla bu tarihten önce yurda kesin dönüş yapanlara, yurt dışındaki çalışma sürelerinin değerlendirilmesini istemeleri halinde, yurt dışında geçen ve belgelendirilen çalışma sürelerinin borçlandırılması imkanı tanınmıştır. Ayrıca, 7/6/1978-26/9/1980 tarihleri arasında müracaat etmek şartıyla Türkiye’de prim ödenmeden geçmiş hizmetler sosyal güvenlik kanunları kapsamında borçlandırılmıştır.
(3) Borçlanma tutarının başvuru sahibinin yurda kesin dönüş tarihindeki yabancı ülkede kazandığı son aylığının o tarihteki Türk Lirası karşılığından mı yoksa başvuru tarihindeki prime esas kazancın tavan sının üzerinden mi ödeneceği, ilgilinin tercihine göre belirlenmiştir.
Bu şekilde tespit edilen prime esas kazancın borçlanılan ay sayısı ile çarpımının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına ait prim oranı uygulanarak toplam borçlanma miktarı hesaplanmıştır. 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu kapsamında yapılan hizmet borçlanmalarında başvuru tarihindeki en yüksek basamak üzerinden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalan primi tahsil edilmiştir. Borç tutarı, borcun Kuramca bildirildiği tarihten itibaren toptan veya en çok 3 yılda yıllık eşit taksitlerle ödenmiştir.
(4) 7/6/1978 tarihinden sonra yurda kesin dönüş yapmış olanlardan, yurt dışında geçen çalışmalarını değerlendirmek isteyenlerin borçlanma işlemleri, dönüş tarihinden itibaren altı ay içinde, yurt dışına gitmeden önce veya yurda dönüşlerinden sonra çalışmaları bulunuyorsa bağlı oldukları sosyal güvenlik kurumunca, hiçbir sosyal güvenlik kurumuna bağlı değillerse Sosyal Sigortalar Kurumunca sonuçlandırılmıştır. 7/6/1978 tarihinde yurt dışında bulunanlardan Türkiye’de sosyal güvenlik kuramlarına tabi çalışması bulunanlar istekleri halinde Sosyal Sigortalar kurumuna borçlanmışlardır. Yurt dışında geçen çalışma sürelerinin borçlanılabilmesi için bu sürelere ait belgelerin de ilgili Kurama verilmesi zorunlu tutulmuştur. Borç tutarı, borcun bildirildiği tarihten itibaren bir ay içinde döviz olarak yine başvurulan sosyal güvenlik kurumuna ödenmiştir. Borç tutarı hesaplanırken başvurulan sosyal güvenlik kurumu mevzuatındaki esaslar veya başvuru tarihindeki en yüksek (tavan) aylık kazanç esas alınmıştır.
(5) 2147 sayılı Kanuna göre 7/6/1978 tarihinden sonra yurda kesin dönüş yapanların yurt dışındaki çalışma sürelerini değerlendirmek istemeleri halinde, kesin dönüş tarihinden itibaren altı ay içinde ilgili sosyal güvenlik kurumuna başvurmaları ve prim borçlarını döviz olarak borcun tebliğ tarihinden itibaren en geç bir ay içinde yatırmaları zorunlu tutulmuştur. Bu nedenle, 7/6/1978 tarihinden sonra yurda kesin dönüş yapanlardan 2147 sayılı Kanundan yararlanmak isteyenlerin, döviz olarak ödeyecekleri primleri karşılayacak miktardaki dövizin T.C. Merkez Bankasına veya milli bir bankaya yatırıldığını gösteren belgeyi de borçların ödenmesi sırasında, ilgili sosyal güvenlik kuramuna borç miktarındaki Türk Lirası ile birlikte vermeleri gerekmekteydi. Bu takdirde, borç tutarının döviz olarak ödendiği kabul edilmiştir.
1.2.2. 3201 Sayılı Kanun
2147 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılarak, 3201 sayılı Kanun yürürlüğe konulmuştur.
Kanunun 4 üncü maddesine göre yurt dışı sigortalılık sürelerine ait borçlanma miktarı, borçlanılacak sürenin her bir günü için 1 ABD Doları üzerinden hesaplanmıştır. Ancak, borçlanılacak her bir gün için tahakkuk ettirilecek ABD Doları miktarı Bakanlar Kurulunun değişik tarihlerde yürürlüğe giren kararları ile yeniden belirlenmiştir. Buna göre, borcun ödendiği tarih esas alınmak kaydı ile 15/2/1997 – 15/5/1998 tarihleri arasında yapılan ödemelerde bir gün için tahakkuk eden miktar 2,5 ABD Doları, 16/5/1998 – 9/5/2005 tarihleri arasında yapılan ödemelerde 2 ABD Doları, 10/5/2005 – 5/12/2005 tarihleri arasında yapılan ödemelerde 5 ABD Doları ve 6/12/2005 tarihinden itibaren yapılan / yapılacak ödemelerde 3,5 ABD Doları olarak belirlenmiştir.
Ancak, tahakkuk ettirilen borç tutarının tamamını veya bir kısmını 5 ABD Doları üzerinden ödemiş olanların 6/12/2005 tarihinden itibaren altı ay içinde yazılı istekte bulunmaları halinde, borçlanma tutarları ve bağlanmış ise aylıkları 3,5 ABD Doları üzerinden yeniden hesaplanmıştır.
Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “yurda kesin dönüş yapanlar” ve “kesin dönüş” ibarelerinin Anayasa’ya aykırı bulunarak Anayasa Mahkemesince iptal edilmesi üzerine, 29/7/2003 tarihli ve 4958 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununun 56 ncı maddesi ile söz konusu madde yeniden düzenlenmiştir. Buna göre, borçlanma için yurda dönüş tarihinden sonra aranan iki yıllık başvuru süresi yürürlükten kaldırılmış ve yurt dışında bulunanlara da çalışıp çalışmadıklarına bakılmaksızın borçlanma hakkı verilmiştir.
Bu düzenlemeyle yurt dışında çalışmakta olanlar ile daha sonra yurt dışında çalışacak olanlara yurt dışında iken ya da yurda döndükten sonra durumlarına uygun sosyal güvenlik kuruluşuna başvurarak yurt dışında geçen sürelerini borçlanabilme imkânı sağlanmıştır. 6/8/2003 tarihine kadar yurda kesin dönüş yapmadıkları tespit edilenlerin hem yurt dışı borçlanmaları hem de bağlanmışsa aylıkları iptal edilmekteyken, bu tarihten sonra başvuru tarihinde yurda dönmedikleri tespit edilenlerin borçlanma işlemleri iptal edilmemiş ancak aylık bağlanmışsa aylıklar iptal edilmiştir.
Üç farklı kanunla Kanunda değişiklikler yapılmış olup bu kanunlarla getirilen düzenlemeler aşağıda açıklanmıştır.
1.2.2.1. 5754 Sayılı Kanun
17/4/2008 tarihli ve 5754 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 8/5/2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu Kanunun;
(1) 79 uncu maddesiyle Kanunun 1 inci, 2 nci, 3 üncü, 4 üncü, 5 inci ve 6 ncı maddeleri değiştirilmiş ve bu Kanuna geçici 5 inci, 6 ncı ve 7 nci maddeler eklenmiştir.
(2) 64 üncü maddesiyle değiştirilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 106 ncı maddesinin 24 numaralı bendine göre, Kanunun 7 nci, 11 inci, geçici 1 ila geçici 4 üncü maddeleri ve aynı Kanunda geçen “döviz” ibareleri yürürlükten kaldırılmıştır.
(3) 68 inci maddesiyle değiştirilen 5510 sayılı Kanunun geçici 7 nci maddesinin dördüncü fıkrası ile yurt dışı hizmet borçlanmasına ait prime esas kazançların aylık bağlanmasında nasıl değerlendirileceği hususuna açıklık getirilmiştir.
5510 sayılı Kanunun sigortalılık statüsüne ilişkin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası, prime esas kazancın alt ve üst sınırına ilişkin 82 nci maddesi ile borçlanılan sürelere ait kazançların aylık bağlanmasında değerlendirilmesine ilişkin geçici 7 nci maddesinin dördüncü fıkrası da 3201 sayılı Kanunun uygulaması ile sınırlı olmak üzere aynı tarih itibariyle yürürlüğe girmiştir.
1.2.2.2. 5997 Sayılı Kanun
19/6/2010 tarihinde yürürlüğe giren 5997 sayılı Bazı Kanunlarda ve 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Kanunun 6 ncı maddesinin (B) fıkrasının ilk paragrafı değiştirilerek, yurt dışında geçen sigortalılık sürelerini borçlanmak suretiyle aylık bağlananlardan Türkiye’de sigortalı çalışmaya başlayanların aylıklarının kesileceğine ilişkin önceki düzenleme, sosyal güvenlik destek primine ilişkin hükümlerin uygulanacağı yönünde değiştirilmiştir.
1.2.2.3. 6552 Sayılı Kanun
10/9/2014 tarihli ve 6552 sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun ile Kanunun 1 inci maddesi değiştirilmiş, 5 inci maddesinin beşinci fıkrasına bir cümle
Tamamı İçin Tıklayınız (Dosya Boyutu Büyük Geç İnebilir)
