Sosyal güvenlik kapsamına dahil olmak için işçi, esnaf ve memur olarak çalışmanın dışında, çeşitli sigortalılık halleri de mevcut. Bu sigortalılık hallerinden biri de Ek-5 sigortalılığıdır.
Ülkemiz nüfusunun yaklaşık yüzde 7'sinin köylerde yaşadığını düşünürsek, tarım ve orman işlerinde çalışan kişi sayısının oldukça fazla olduğu görülüyor.
Bu vatandaşlarımızın sigortalılık ve emeklilik talepleri doğrultusunda, Sosyal Güvenlik Kurumu, 1 Mart 2011 tarihinde kanunda düzenleme yaparak tarım ve orman işlerinde süreksiz çalışanları Ek-5 Sigortalılığı kapsamına aldı.
Elbette bu sigortalılığın kabulü ve devamı için çeşitli şartlar mevcut ve yerine getirilmesi gerekiyor.
Bu yazıda, Ek-5 sigortalılığının şartlarını ve devamlılık için gerekenleri açıklamaya çalışacağız.
1- Kimler sigortalı sayılır?
Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışanlar ve köy veya mahallelerde çobanlık yapanlardan şu şartları taşıyanlar Ek-5 sigortalısı olabilirler:
- 18 yaşını doldurmuş olanlar,
- Herhangi bir sigortalılığı olmayanlar,
- SGK'dan kendi çalışmalarından dolayı aylık veya gelir almayanlar,
- Muafiyet belgesi almış tarım Bağ-Kurlular (2926),
- 1 Mart 2011 tarihinden önce belirli kriterleri taşıyan SSK Tarımlılar (2925).
2- Sigortalılık ne zaman başlar?
Tarım işlerinde süreksiz çalışanlar, "Tarım İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi"ni;
- Sürekli ikamet ettikleri veya çalıştıkları yerin bağlı bulunduğu muhtarlığa,
- İkamet ettikleri veya çalıştıkları il/ilçedeki tarım müdürlüklerine veya ziraat odalarına onaylatarak, sosyal güvenlik il müdürlüğü ya da sosyal güvenlik merkezine müracaat etmeliler.
Bu başvurular sonucunda sigortalılık, müracaat edilen tarih itibarıyla başlatılır.
Ayrıca, tarım veya orman işlerinde süreksiz sigortalılığın başlangıç tarihinin belirlenmesinde;
- Adi posta veya doğrudan yapılan başvurularda, Kuruma ulaşma tarihi,
- Taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT Alo Post veya PTT Kargo ile yapılan başvurularda, postaya veya kargoya verildiği tarih esas alınır.
3- Sigortalılık hangi durumlarda ve ne zaman sona erer?
Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanların sigortalılığı şu durumlarda sona erer:
- Sigortalı olarak çalışmaya başladıkları tarihten itibaren,
- Sigortalılığı sona erdirme talebinde bulunanların, borçsuz olmaları kaydıyla talep tarihinden itibaren,
- Prim borcu olan sigortalıların, prim ödenmiş son günden itibaren,
- Gelir ya da aylık talebinde bulunanların, aylığa hak kazandıkları tarih itibarıyla,
- Prim borcu olan ve tahsis talebi bulunan sigortalıların, tahsis talep tarihinden önce veya sonra prim ödememeleri durumunda, prim ödenmiş son günden itibaren,
- Ölen sigortalının, ölüm tarihinden itibaren,
- Askerlik görevine başlayanların, askere alındıkları tarihten itibaren,
- Tutukluluk veya hükümlülük kararı verilenlerin, karar tarihinden itibaren,
- Yurt dışına çıkanların, çıkış tarihinden itibaren bir yıl içinde ülkeye giriş yapmamaları durumunda, yurt dışına çıkış tarihinden itibaren.
Bu şekillerde Ek-5 sigortalılığı sona erenlerin sigortalılığı; çalışmasının sona erdiği, askerlik görevinin tamamlandığı, tahliye edildiği ya da Türkiye' ye döndükleri tarihi takip eden gün itibarıyla yeniden başlatılır.
EK-5 sigortalılık primi ne kadar ve nasıl hesaplanır?
Ek-5 sigortasına başvuran sigortalılar, 1 Mart 2011 tarihinden itibaren prime esas kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak kaydıyla belirlenen günlük kazancın 30 katının yüzde 34,5' i oranında prim öderler.
Bu primin dağılımı şu şekilde:
- Yüzde 20'si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları,
- Yüzde 12,5'i genel sağlık sigortası,
- Yüzde 2'si iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası.
2025 yılı için güncel prim oranları ise şu şekilde:
- Asgari: 8.971,90 TL
- Azami: 67.289,23 TL
Okan Karagülle
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Uzmanı, eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi, eski SGK Denetmeni
