Asgari işçilik uygulaması nedir?
Asgari işçilik uygulaması, özel inşaat işlerinden, ihale konusu işlerden ve sürekli işyerlerinde yapılan işlerden dolayı bu işlerde çalışan sigortalıların Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) bildirilip bildirilmediğinin, prime esas kazanç ve prim gün sayısı bakımından yeterli bildirimde bulunulup bulunulmadığının, Kurum tarafından belirlenen usul ve esaslara göre araştırılması veya incelenmesi işlemidir.
Asgari işçilik uygulaması, işverenlerin çalışanlara ait sigorta bildirimlerini eksiksiz yapmalarını teşvik eder.
Ayrıca, özel projelerde kaliteyi artırmak için daha fazla uzman işçiye ihtiyaç duyulur.
Asgari işçilik, kaliteli işçiliğin ve uzmanlığın güvence altına alınmasını sağlayarak işçi haklarının korunmasını da temin eder.
Bunun yanı sıra, asgari işçilik uygulaması, SGK'nın kayıt dışı istihdamla mücadele yöntemlerinden biri olarak öne çıkar.
Geçmişte "ölçümleme" olarak adlandırılan bu yöntem, 1994 yılından itibaren Asgari İşçilik Uygulaması adıyla uygulanmaya devam ediyor.
Özel nitelikteki inşaat işlerinde asgari işçilik uygulaması
İnşaat sektörü, ekonominin lokomotifi olarak ülkelerin büyüme ve kalkınmasında önemli bir rol oynar.
Bu sektörün dinamikleri oldukça karmaşık ve projelerin türüne göre farklı iş gücü gereksinimleri doğurur.
İnşaat projelerinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için işçilik ve emek gücünün doğru bir şekilde belirlenmesi ve yönetilmesi büyük önem taşır.
Bu bağlamda, asgari işçilik kavramı, projelerde sağlanması gereken iş gücü seviyesini belirleyen standartları ifade eder.
Türkiye'de inşaat sektöründeki asgari işçilik uygulamaları, yasal mevzuat gereği hem kamu projelerinde hem de özel sektörde uygulanıyor.
Özel nitelikteki işlerde, bu uygulamalar hem yasal gereklilikleri karşılamayı hem de işverenlerin düşük işçilik ücretleriyle haksız rekabet etmelerini önlemeyi hedefler.
Aynı zamanda iş gücü piyasasında adaletin sağlanmasında önemli bir rol oynar.
Özel nitelikteki inşaatlarla ilgili asgari işçilik hesaplaması yapılırken işin başlangıç ve bitiş tarihleri tespit edilir ve bu süre boyunca SGK'ya bildirilmiş olan işçilik miktarları dikkate alınır.
Asgari işçilik uygulaması (hesaplaması/araştırması) nasıl yapılır?
Asgari işçilik hesaplaması, bağlı bulunulan SGK müdürlükleri tarafından yapılır.
SGK'ya Bildirilmesi Gereken Asgari İşçilik şu formülle hesaplanır:
Maliyet x asgari işçilik oranının yüzde 25 azaltılmış hali
- Maliyet, inşaatın yüz ölçümü ile birim maliyet bedelinin çarpımıyla hesaplanır. Bu bilgiler belediyeler, valilikler ve ruhsat vermeye yetkili diğer makamların sunduğu ruhsatnamede belirtilir. Ruhsatname yoksa, SGK denetim elemanlarınca tespit edilen yüz ölçümü esas alınır.
- Birim maliyet bedeli, her yıl Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından belirlenir.
Asgari İşçilik Oranı, SGK tarafından yayımlanan tebliğe göre belirlenir ve bu oran yüzde 25 eksiltilerek uygulanır.
Örneğin, betonarme inşaatlar için asgari işçilik oranı yüzde 9'dur. Bu oran yüzde 25 azaltıldığında yüzde 6,75 olarak uygulanır.
Asgari işçilik hesaplaması sonucunda:
- SGK'ya bildirilen işçiliğin yeterli olması veya
- Eksik (fark) işçiliğin defaten SGK'ya ödenmesi ve
- İnşaatın SGK'ya herhangi bir borcunun olmaması halinde, yapı müteahhidi işverenlere "Yapı Kullanma İzin Belgesi" alınabilmesi için SGK tarafından "İlişiksizlik Belgesi" verilir.
İnşaat yapacaklar dikkat! Maliyetleri azaltabilirsiniz!
Yukarıda belirtildiği gibi, SGK'ya bildirilmesi gereken asgari işçilik, şu formüle dayalıdır:
Maliyet x asgari işçilik oranının yüzde 25 azaltılmış hali
Burada inşaat alanı veya işçilik oranını değiştirmeden birim maliyetin azaltılması, bildirilmesi gereken işçiliği de azaltacaktır.
Bir inşaatın maliyet hesabında:
- İnşaat aynı yıl içinde tamamlanmışsa, tamamlandığı yılın birim maliyet bedeli esas alınır.
- İnşaat bir sonraki yılda tamamlanmışsa, tamamlandığı yıldan bir önceki yıla ait birim maliyet bedeli esas alınır.
Örneğin:
- 1 Ocak 2025 tarihinde başlayan ve aynı yıl biten bir inşaat için 2025 yılı birim maliyeti esas alınır.
- Ancak 31 Aralık 2024 tarihinde başlayan ve 2025 yılı içinde tamamlanan bir inşaat için 2024 yılı birim maliyeti esas alınır.
Birim maliyetin düşük olması, asgari işçilik hesaplamasında bildirilecek işçiliği azaltabilir.
Sonuç
2024 yılı yeniden değerleme oranının yüzde 43,93 olarak belirlendiği göz önüne alındığında, 2025 yılı birim maliyetlerindeki artış göz ardı edilmemeli.
Bu nedenle, birim maliyetin 2024 yılı olarak belirlenmesi için inşaat dosyalarının yıl bitmeden tescil ettirilmesi faydalı olacaktır.
Okan Karagülle
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Uzmanı, eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi, eski SGK Denetmeni
