7529 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 30/10/2024 tarih 32707 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu kanun ile enflasyon düzeltmesine ilişkin iki önemli düzenleme yapılmıştır.
Bunlardan ilki; ilgili kanunun 11. maddesi ile 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasına eklenen 10.bent ile yapılmakta olan yatırımlar hesabında takip edilen tutarların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda oluşan düzeltme farklarının, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilerek dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayacağı yönündeki düzenleme olmuştur.
İkinci düzenleme ise tasfiye ve iflas hallerindeki şirketlerle iktisadi devlet teşekkürleri ile kamu iktisadi kuruluşlarını enflasyon düzeltmesi kapsamı dışına çıkaran düzenlemedir. Kamuoyunda hiç fatura kesmediği halde 45.000 gayrifaal mükelleflerin vergilendirilmesine sebep olması nedeniyle eleştirilere konu olan eneflasyon düzeltmesinin kapsamı daraltılarak bu eleştiriler bir nebze de olsa azaltılmıştır.
Yapılmakta olan yatırımlara ilişkin düzenleme 1/1/2024 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu düzenlemeyle; iş alemi ve vergi camiasında eleştirilere konu olan, yatırım yaparak büyüme, istihdam gibi makroekonomik göstergelere katkılar sunan ve faaliyet gösterdiği alanlarda önemli ölçüde katma değer yaratan işletmelerin devam eden yatırımlarını muhasebeleştirdikleri harcamaların, enflasyon düzeltmesine tabi tutulması suretiyle henüz aktifleştirilmeden, yani işletmeye kazanç sağlamadan vergilendirilmesi uygulamasından vazgeçilmiş oldu.
Yürürlük tarihi olarak 1/1/2024’ün belirlenmesi suretiyle de daha önce göstermiş olduğu olumsuz etkinin de giderilmesinin amaçlandığı anlaşılmaktadır. Henüz uygulamanın nasıl yapılacağına ilişkin tebliğ Gelir İdaresi Başkanlığı’nca yayımlanmadı. Bu nedenle özellikle 2024/2. Dönem Geçici Vergi Beyannamesi’nde beyan edilen ve vergilenen tutarlara ilişkin düzeltme ve/veya iade süreçlerin nasıl yürütüleceği ile 2023 yılı dönem sonunda vergisiz olarak yapılan enflasyon düzeltmesinden kaynaklı Geçmiş Yıl Karları/Zararları hesabının, 2024/2. ve 3. Geçici
Vergi dönemlerinde yarattığı gider/daha az gelir etkisine ilişkin bir işlem yapılıp yapılmayacağı konusunda kafalar epeyce karışık.
Yeni düzenleme ile özel fon hesabında bulunan bu tutarlar, yatırımın tamamlanarak ilgili iktisadi kıymetin aktifleştirilmesi gereken dönem ile bu dönemi takip eden dört hesap dönemi içerisinde eşit taksitler halinde ve yeniden değerleme oranında artırılarak dönem kazancına eklenecek, bu hesaplarda izlenen tutarlara ayrıca enflasyon düzeltmesi uygulanmayacaktır. Normal koşullarda yeniden değerleme yapılan kıymetler ilgili kıymetin maliyetine yansıtılmaktadır.
Şayet yayımlanacak tebliğ ile 549 hesaba ilişkin yapılan yeniden değerleme sonucunda bulunan rakamların 258 hesaba maliyet kaydı yapılması yönünde bir düzenleme yapılırsa, söz konusu giderin amortisman süresi ile itfası gerekecek ve kanunun amacına aykırı olarak mükellefler aleyhine bir düzenleme yapılmış olacaktır. Bu nedenle enflasyon düzelmesine benzer şekilde 549 hesapta yapılan yeniden değerleme farklarının da 698. Enflasyon Düzeltme Hesabının borcuna (gider) yazılmasının kanunun amacıyla uygun bir düzenleme olacağı aşikardır.
177 sayılı Vergi Usul Kanunu Sirküleri ile 2024 III. Geçici Vergi Dönemine (Temmuz-Ağustos-Eylül) ait Gelir ve Kurum Geçici Vergi Beyannamelerinin verilme süreleri ile bu beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin ödeme süreleri 22 Kasım 2024 Cuma günü sonuna kadar uzatılmıştır.
İlgili tarihe kadar beyanname vermesi gereken mükelleflerde, 7529 sayılı kanunun 11. maddesi ile 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasına eklenen 10.bent ile yapılmakta olan yatırımlara ilişkin düzenlemenin geriye dönük nasıl düzeltileceğine ilişkin tereddütler oluşmaktadır. Tereddütleri giderecek Tebliğ henüz yayımlanmadığından konuya ilişkin görüşlerimi aşağıda sizlerle paylaşacağım.
- 1.2024 -30.06.2024 II. Geçici Vergi Döneminde 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabında oluşan enflasyon düzeltme farkının ilgili dönem sonunda oluşan 648/658 hesabının borcuna karşılık, 549 hesaba alacak kaydedilmesi suretiyle gelir etkisinin fona aktarılma işleminin gerçekleştirilmesi uygun olacaktır.
- 09.2024 tarihi itibariyle 258 hesapta varlığını sürdüren yapılmakta olan
yatırımların son üç aylık düzeltme işlemi gerçekleştirilerek bulunan enflasyon düzeltme farklarının 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Enflasyon Düzeltme Fark hesabının borcuna karşılık, 549 Özel Fonlar hesabına alacak kaydının yapılması uygun olacaktır.
- 06.2024 tarihi itibariyle 258 hesapta izlenmekteyken 01.07.2024-30.09.2024
tarihleri arasında aktifleştirilen yatırımların; 1.1.2024-30.06.2024 dönemine ait enflasyon düzeltme farkı 648/658 hesabının borcuna (gider etkisi) karşılık, 549 hesaba alacak kaydedilerek özel fonlar hesabına aktarılıp, 30.06.2024 ile aktifleştirildiği tarihe kadar tekrar düzeltme yapılarak düzeltme farkının ilgili iktisadi kıymetin borcuna karşılık 549 özel fonlar hesabına alacak kaydedilmesi uygun olacaktır.
- Söz konusu kıymetlerin aktifleştirildiği tarihten 09.2024 tarihine kadar
geçen süre için ilgili iktisadi kıymetin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması, düzeltme farkının ise 698 hesaba alacak (gelir) yazılması uygun olacaktır.
- Söz konusu kıymete ilişkin olarak 549- Özel Fonlar hesabına alınan tutarının
1/5'inin 549 hesabın borcuna karşılık 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar hesabının alacağına gelir kaydedilmesi uygun olacaktır.
Yaşar ÇATALKAYA
Yeminli Mali Müşavir Bağımsız Denetçi
