Hizmet erbabına ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde, işten ayrıldığında kıdem tazminatı ödenmektedir. Bu tazminatlar vergi mevzuatının ilgili hükümleri çerçevesinde gelir vergisinden istisnadır. Bu husus kanunda açıkça düzenlenmiştir. Ancak, hizmet erbabına hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi (ikale, tarafların ortak iradesi ile daha önce kurulan sözleşmenin yürürlükten kaldırılmasını ifade eder) kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödeme ve yardımların kıdem tazminatı gibi değerlendirilip değerlendirilmeyeceği konusunda farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan belirsizlikler 7103 Sayılı Kanun'la Gelir Vergisi Kanunu’nun tazminat ve yardımlarda istisnalarla ilgili 25'inci maddesinin 7'nci bendinde ve 61'inci maddesinde yeni düzenlemeler yapılarak giderilmiştir..
Yasal düzenlemeler
(1) GVK’nın 25/7'nci maddesi değişiklik öncesinde ‘’1475 ve 854 sayılı kanunlara göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı ile 5953 Sayılı Kanun’a göre ödenen tazminatların hizmet erbabının 24 aylığını aşmayan miktarlarının (hizmet ifa etmeksizin ödene ücretler tazminat sayılmaz) vergiden istisna olduğu şeklinde idi.
(2) 7103 sayılı Kanun'la 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun tazminat ve yardımlarda gelir vergisi istisnasını düzenleyen 25'inci maddesinin birinci fıkrasının (7) numaralı bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"7. a) 25/8/1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanunu ve 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu'na göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı ile 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun'a göre ödenen kıdem tazminatlarının hizmet erbabının 24 aylığını aşmayan miktarları (Hizmet ifa etmeksizin ödenen ücretler tazminat sayılmaz.);
b) Hizmet erbabının tabi olduğu mevzuata göre bu bendin (a) alt bendinde belirtilen istisna tutarının hesabında dikkate alınmak şartıyla, hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar (Bu bendin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.);"
(3) 7103 sayılı Kanunla 193 sayılı GVK’nın 61'inci maddesinin üçüncü fıkrasına aşağıdaki (7) numaralı bent eklenmiştir.
"7. Hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımlar"da ücret kapsamına alınmıştır.
Genel tebliğ düzenlemeleri
Yukarıda belirtildiği üzere 25'inci madde 7'nci bentte yapılan düzenlemelerle ilgili olarak Maliye Bakanlığı’na usul ve esasları belirleme yetkisi verilmiştir. Bakanlık bu yetkiye dayanarak 303 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Genel Tebliği'ni hazırlamış ve Tebliğ 11 Haziran 2018 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanmıştır. Tebliğde yeni düzenlemelerle ilgili olarak aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir.
Hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra yapılan ödemeler ve yardımların vergilendirilmesi
(1) 193 sayılı Kanun'un 61'inci maddesinin üçüncü fıkrasına eklenen bent hükmü ile hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra; karşılıklı sonlandırma sözleşmesi ve ikale sözleşmesi gibi sözleşmeler kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödemeler ve yardımların ücret olarak kabul edildiği ve vergilendirdiği hususuna açıklık getirilmiştir.
(2) Bu tazminatlar, hizmet erbabına işten ayrılma, emekli olma, dava açmama vb. nedenlerle çalışmasından bağımsız olarak ödenmiş olup olmadığına bakılmaksızın, ücret hükümlerine göre vergilendirilecektir.
Kıdem tazminatlarında istisna uygulaması
1) 7103 sayılı Kanun'la 193 sayılı Kanun'un 25'inci maddesinin birinci fıkrasının yeniden düzenlenen (7) numaralı bendinin (a) alt bendi ile 1475, 854 ve 5953 sayılı kanunlara göre ödenen kıdem tazminatlarına uygulanacak istisnaya ilişkin düzenleme aynen korunmuştur.
2) Bu çerçevede ücret kapsamında değerlendirilen;
a) 1475 ve 854 sayılı kanunlar uyarınca ödenmesi gereken kıdem tazminatları,
b) 5953 sayılı Kanun uyarınca yapılan ve çalışanın son brüt ücreti üzerinden hesaplanan ve ödenen 24 aylık tutarı aşmayan kıdem tazminatları,
gelir vergisinden istisna edilecektir.
3) 1475 ve 854 sayılı kanunlar uyarınca, hizmet erbabının çalıştığı süre ve kıdem tazminatına esas ücreti dikkate alınarak hesaplanan ve ödenen kıdem tazminatları istisna kapsamına girmekte olup hesaplanan bu tutarları aşan ilave ödemeler ise ücret kapsamında değerlendirilmek suretiyle vergilendirilecektir. Dolayısıyla, hizmet erbabının kıdem tazminatına esas ücretine göre hesaplanan ve en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenen azamî emekli İkramiyesi tutarını aşan ödemelerde ise en yüksek Devlet memuruna ödenen azami emekli ikramiyesi kadarlık kısmı istisnaya konu edilecek, aşan kısmı ise ücret olarak vergilendirilecektir.
4) Kıdem tazminatının yıllık miktarı 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na tabi en yüksek devlet memuruna 8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı,
için ödenecek azami emekli ikramiyesini geçemez. Bu tutar 2/1/2018 tarihi itibariyle 5.001,76TL’ dir.
Hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra yapılan ödemeler ve yardımlarda istisna
1) Çalışma hayatında hizmet erbabına işten ayrılma, emekli olma, dava açılmaması vb. nedenlerle karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, İş güvencesi tazminatları gibi ödemeler yapılabilmektedir. 193 sayılı Kanun'un 25'inci maddesinin birinci fıkrasının (7) numaralı bendinin (b) alt bendinde yapılan düzenleme ile bu ödemelerinde çalışanın tabi olduğu mevzuata göre kıdem tazminatına ilişkin istisna tutarının hesabında dikkate alınması gerektiği hususuna açıklık getirilmiştir. Buna göre, anılan Kanunlar uyarınca ödenecek kıdem tazminatlarından gelir vergisinden istisna edilecek tutar hesap edilirken, yukarıda sayılan ödemeler de dahil edilerek ödemelerin toplamı üzerinden istisna uygulanacak, istisnayı aşan tutarlar ise ücret olarak gelir vergisine tabi tutulacaktır.
2) 1475 ve 854 sayılı kanunlar uyarınca tebliğin 10'uncu maddesinde belirtildiği şekilde hesaplanan kıdem tazminatı tutarı dışında, birinci fıkrada sayılan ilave bir tazminat ödemesi yapılması halinde, bu ödemenin; bu tutar ile kıdem tazminatı tutarı toplamının, en yüksek Devlet memuruna ödenen azami emekli ikramiyesi tutarını aşmayan kısmı istisnaya konu edilecektir.
3) 5953 sayılı Kanun uyarınca kıdem tazminatı ödenen hizmet erbabına, bu tazminat dışında, birinci fıkrada sayılan ilave bir tazminat ödemesi yapılması halinde, bu tutar ile kıdem tazminatı tutarı toplamının, çalışanın son brüt ücreti üzerinden hesaplanan 24 aylık tutarını aşmayan kısmı istisnaya tabi tutulacaktır.
4) 1475 ve 854 sayılı kanunlara tabi olarak çalışanlara kıdem tazminatı ödenmediği, ancak birinci fıkrada sayılan bir tazminat ödendiği durumlarda, ödenen bu tazminat tutarının, en yüksek devlet memuruna ödenen azami emekli ikramiyesi tutarını aşmayan kısmı, 5953 sayılı Kanun'a tabi olarak çalışanlarda ise çalışanın son brüt ücreti üzerinden hesaplanan 24 aylık tutarını aşmayan kısmı istisnaya tabi tutulacak, aşan kısmı ise ücret olarak vergiye tabi tutulacaktır.
657 sayılı Kanunun 4/b ve mülga 4/c maddeleri kapsamında çalışan personele ödenen iş sonu tazminatlarının vergilendirilmesi
1) 657 sayılı Kanun'un 4'üncü maddesinin (B) fıkrası kapsamındaki sözleşmeli personele ve mülga (C) fıkrası kapsamındaki geçici personele hizmet sözleşmelerinin sona ermesi nedeniyle ödenen iş sonu tazminatları da 193 sayılı Kanun'un 25'inci maddesinin birinci fıkrasının (7) numaralı bendi uyarınca, yukarıda açıklanan ,anılan Tebliğde yapılan açıklamalar çerçevesinde gelir vergisinden istisna edilecektir.
2) 7103 sayılı Kanun'un yayımı tarihinden önce 657 sayılı Kanun'un 4'üncü maddesinin (B) fıkrası kapsamındaki sözleşmeli personele ve mülga (C) fıkrası kapsamındaki geçici personele ödenen iş sonu tazminatları üzerinden gelir vergisi kesintisinin yapılmış olması durumunda, zamanaşımı süresi de dikkate alınarak;
a) Kesilen gelir vergisini dava konusu yapmayan mükelleflerin, ilgili muhasebe birimlerine dilekçeyle başvurmaları,
b) Mahkemelerde ihtilafı devam eden ve tebliğin yayımı tarihi itibarıyla yargıda kesinleşmemiş İşlemlere ilişkin olarak; mükelleflerin, davalarından feragat etmeleri ve buna ilişkin ilgili mahkemeden feragat ettiklerini gösterir şerhli dilekçe örneğini veya bu belge temin edilemediği takdirde feragat nedeniyle verilecek karar örneğini muhasebe birimlerine ibraz etmeleri,
kaydıyla, tahsil edilen gelir vergisinin iadesi yapılabilecektir. Akif Akarca/Dr. Mehmet Şafak
