4857 sayılı İş Kanunu’nun 20/1. fıkrasına göre iş sözleşmesi feshedilen işçi fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiasında bulunuyorsa, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurmak zorundadır.
Arabuluculuk görüşmelerinde işçinin işe başlatılmaması konusunda taraflarca anlaşmaya varıldığı takdirde, arabuluculuk anlaşma belgesinin taraflarca imzalandığı tarih fesih tarihi kabul edilmektedir. Bu durumda geçersiz kabul edilen fesih tarihinden arabuluculuk anlaşma belgesinin imzalandığı tarihe kadar geçen süre için hesaplanan boşta geçen süre ücretinden sigorta primi, gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapıldıktan sonraki net tutar işçiye ödenmelidir.
Sonrasında;
- Boşta geçen süre ücretine ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin
- Arabuluculuk anlaşma tarihi itibariyle düzenlenen işten ayrılış bildirgesinin
- Boşta geçen süreyle birlikte işçi yıllık izne hak kazanmış ise yıllık izin ücretine ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinin
SGK’ya verilmesi gerekiyor.
BOŞTA GEÇEN SÜRE ÜCRETİ
Sosyal güvenlik mevzuatına göre boşta geçen süre ücretlerine ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin, arabuluculuk anlaşma belgesinin ilam niteliğini kazandığı tarihi takip eden ayın 26’sına kadar SGK müdürlüğüne kağıt ortamında verilmesi ve muhteviyatı primlerin de aynı ayın sonuna kadar ödenmesi halinde bildirim süresi içinde yapılmış, primler de süresi içinde ödenmiş sayılmaktadır.
Hal böyle olmakla birlikte işçinin işe başlatılmaması konusunda taraflarca anlaşma sağlandığı durumlarda, boşta geçen sürelere ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinin verilme süresi sona ermemiş ise boşta geçen süre ücretinin MUHSGK uygulaması üzerinden elektronik ortamda bildirilmesi mümkün olacağından, SGK nezdinde yapılacak işlemler kağıt ortamında SGK’ya başvurulmasına göre çok daha kolay ve hızlı bir şekilde yapılabilecektir.
Örneğin, iş akdi 04 nolu fesih koduyla 10/7/2024 tarihinde feshedilen işçinin işe iade talebiyle arabulucuya başvurduğu ve 15/8/2024 tarihinde imzalanan arabuluculuk anlaşma belgesiyle taraflarca işe başlatılmaması hususunda anlaşmaya varıldığı varsayıldığında, boşta geçen sürelerle birlikte;
- 2024/Temmuz ayına ilişkin 30 günlük MUHSGK’nın 26/8/2024 tarihine kadar,
- 2024/Ağustosa ayına ilişkin 15 günlük MUHSGK’nın da 26/9/2024 tarihine kadar
prim teşviklerinden de yararlanılarak MUHSGK uygulaması üzerinden ve SGK’ya herhangi bir başvuru yapılmaksızın elektronik ortamda gönderilmesi mümkün olacaktır. Bu sürelerin geçirilmiş olması halinde ise kağıt ortamında düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgelerinin arabuluculuk anlaşma belgesinin ilam niteliğini kazandığı tarihi takip eden ayın 26’sına kadar ve 05510 sayılı Kanun numarası seçilerek SGK’ya verilmesi gerekecektir.
İŞTEN AYRILIŞ BİLDİRGESİ
İşçinin işe iade için arabulucuya başvurması sonrası arabuluculuk anlaşma belgesiyle taraflarca işçinin işe başlatılmaması hususunda anlaşmaya varıldığı taktirde fesih tarihi arabuluculuk kararının imzalandığı tarih olacağından, önceki fesih geçersiz sayılacak, haliyle arabuluculuk kararının imzalandığı tarih itibariyle yeni bir işten ayrılış bildirgesi düzenlenmesi gerekecektir.
Ancak işe iade talebiyle arabuluculuğa başvuran ve fesih tarihi olarak arabuluculuk karar tarihi kabul edilen sigortalıya ait işten ayrılış bildirgesinin verilme süresiyle ilgili olarak sosyal güvenlik mevzuatında istisnai bir süreye yer verilmemiştir. Bu bakımdan yeni tarihli (arabuluculuk karar tarihi itibariyle) düzenlenecek işten ayrılış bildirgesinin idari para cezasına maruz kalınmaması amacıyla arabuluculuk anlaşma belgesinin imzalandığı tarihi izleyen 10 günlük süre içinde e-SGK üzerinden verilmesi ihmal edilmemelidir.
Ayrıca iş akdi ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle 42 ila 50 nolu kodlarla feshedilen işçilere kıdem/ihbar tazminatı ödenmediği gibi İŞKUR tarafından işsizlik ödeneği de verilmemektedir. Bu bakımdan iş akdi 42 ila 50 nolu kodlarla feshedilen işçilerin iş akdinin geçerli nedene dayanmadığı gerekçesiyle işe iade talebiyle arabulucuya başvurmaları ve arabuluculuk anlaşma belgesiyle işçiye kıdem/ihbar tazminatı ödenmesi, ayrıca işe başlatılmama hususunda taraflarca anlaşmaya varılması halinde, arabuluculuk karar tarihi itibariyle düzenlenecek işten ayrılış bildirgesinde işten ayrılış nedeni olarak 4 nolu fesih kodu seçilmelidir.
YILLIK İZİN ÜCRETİ
Yıllık izin ücreti, sigorta primi ile gelir vergisi ve damga vergisi kesintisine tâbidir.
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 97. maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalıların hak kazanıp da kullanmadıkları yıllık izin sürelerine ait ücretlerinin hizmet akdinin feshinden sonra ödenmesi halinde, yıllık izin ücretinin akdin feshedildiği ayın kazancına dahil edilmesi gerekmektedir.
Bu bağlamda, işçinin iş akdinin feshedildiği tarihten arabuluculuk kararının imzalandığı tarihe kadar geçen süre zarfında yıllık izne hak kazanması durumunda, işe başlatılmadığı tarihteki ücreti üzerinden hesaplanan yıllık izin ücreti arabuluculuk kararının imzalandığı (akdin feshedildiği) ayın kazancına dahil edilerek prime tabi tutulmalıdır. Bu bildirim boşta geçen süre ücreti için düzenlenecek son aya ait muhtasar ve prim hizmet beyannamesiyle ve boşta geçen süre ücreti ile yıllık izin ücretinin toplamı yazılmak suretiyle yapılmalıdır. Eyüp Sabri Demirci
