Bir süredir okuyuculardan emeklilik dilekçesini verme tarihi ile ilgili çokça soru alıyorum. Sadece okuyuculardan değil, eşten dosttan da benzeri sorular geliyor. Okuyucular; “Ağustos ayında mı emekli olayım, sonraki aya mı erteleyeyim, bu yıl mı emeklilik dilekçesini vereyim, gelecek yıla mı bırakayım, bu yıl emekli olursam maaşım daha mı yüksek olur, gelecek yıl emekli olursam maaşım düşük mü olur?” benzeri sorular soruyor.
MAAŞ NASIL HESAPLANIYOR
Açıkçası düne kadar yılın belli dönemlerinde, özellikle de sene başı ve ortalarında bu sorulara muhatap olurdum ama bir süredir her ay okuyuculardan bu soruları alıyorum. Senede en az iki-üç kere de bu konuda yazı yazıyorum. Baktım, en son bu yılın mart ayında “2024’te emekli olmak avantajlı” başlığı ile konuya değinmişim. Yine değineyim. Önce, emekli maaşı nasıl hesaplanır, kısaca bahsedeyim.
Emeklilik maaşı hesaplamasında ilk sigortalı olunan tarihe göre, 2000 yılı öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç farklı tarih var. Buna göre, çalışanın ödediği prim gün sayısı, aylık ortalama kazanç, enflasyon, büyüme hızı, aylık bağlama oranı, gösterge rakamına göre maaşlar hesaplanıyor. 2000 yılı öncesi sigorta girişi olanların gösterge rakamı için, çalışanın yıllık ortalama kazancı hesaplanıyor; aylık bağlama oranının yüzde 60’ı, katsayı için de 1.2000 alınıyor. 2000-2008 arası ilk sigorta girişi olanlarda gösterge rakamı yerine güncelleme katsayısı kullanılıyor ve emekli olunacak tarihten bir önceki yılın büyüme rakamları ve enflasyonu (TÜFE) hesaba katılıyor. Çalışanın 2000-2008 yıllarında sahip olduğu kazançları güncellenerek ortalaması alınıyor. 2008 yılından sonra sigortalı olanlarda aylık kazancın ortalamasına, güncelleme katsayısına, TÜFE oranına bakılıp hesaplama yapılıyor. Güncelleme katsayısı emekli olunacak tarihten bir önceki yılın TÜFE oranı yüzde 30 olarak alınıyor ve büyüme hızına göre belirleniyor.
2024 YILININ FARKI NE
Şu bir gerçek ki, enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde emekli maaşı da yüksek olur. Bu sadece 2024 yılına da has değil; son iki yıldır emekli olanlarda durum böyle. Benzer şekilde 2022 yılında emekli olanlar da hem enflasyon hem de büyüme hızının yüksekliği nedeniyle emekli maaşı açısından avantajlıydılar. 2024 yılı özelinde konuşursak, 2023 yılına ait GSYH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla), yani gelişme hızı, yüzde 4.5 oldu. 2024 yılında emekli olacakların maaşlarına işte bu yüksek büyüme hızı yansıyacak ve emeklilere GSYH farkı ödenecek. Buna göre emekli maaşları, 2023 yılı TÜFE’nin tamamı ve GSYH’nın yüzde 30’u olarak hesaplanacak. Bunun üzerine bir de 2024 yılı emekli zamları eklenecek.
Malum, bu yılın ocak ayında emekli maaşlarına yüzde 49.25 gibi yüksek bir zam yapıldı, ardından da temmuz ayında yüzde 24.73 zam yapıldı ki, bu da yüzde 80 artış anlamına geliyor. Temmuz ayından sonra, yılın sonuna kadar geçen sürede emeklilik dilekçesini verenler hem yüksek büyüme hızından hem enflasyondan hem de ocak ve temmuz zamlarından yararlanacak. Bu da tabi emekli maaşına olumlu yansıyacak.
Peki, bu yıl emekli olmayıp, gelecek yıla ertelenirse ne olur? Burada da iki farklı durum var. 2025’in Mart ayına kadar emeklilik dilekçesi verilirse 2023’ün büyüme hızı hesaba katılır ve 2025’in Ocak ayındaki emekli zammından yararlanılır. Eğer 2025’in Mart ayı ile Temmuz arasındaki döneme bırakılırsa da 2024 yılının büyüme hızı hesaba katılır, yine 2025’in Ocak emekli zammı eklenir.
HANGİ KESİM HEMEN EMEKLİ OLMALI
Bazı okuyucular, “bu yıl emekli olmayıp gelecek yıla bırakırsam emekli maaşım ne kadar düşer?” gibi sorular da soruyor. Açıkçası, şimdi emekli olursan bu kadar alırsın, gelecek yıla ertelersen şu kadar maaşın düşer gibi net bir şey diyemem. Aldığınız maaşa, SGK’ya yatırılan prime, çalışma yılınıza göre bu durum farklılık gösterir. Şu da var; hedeflere göre 2024 yılsonu enflasyonu düşük olacak, 2025 yılında daha da düşecek. Buna göre de 2025 yılında enflasyona göre belirlenen emekli maaş zammının da düşük kalacağını söyleyebiliriz. Altını çizeyim, bunlar hükümetin ve Merkez Bankası’nın enflasyon hedeflerine göre yapılan durum tespiti. Bir noktanın daha altını çizeyim. Eğer maaşınız yüksekse ve SGK’ya tavandan prim ödeniyorsa, emekli olmayıp, çalışmaya devam ederseniz emekli maaşınız da artar. Bu satırları okuyanlar eminim, ‘peki, sen ne öneriyorsun?’ diye soracaktır. Bir kere asgari ücret ve biraz üzeri maaşla çalışanlara önerim, şartları yerine getirmişseniz, hiç beklemeyin, biran önce emeklilik dilekçesini verin. Diğer kesim için de önerim, eğer emekli olup da çalışmaya devam edilecekse, bu yılsonuna kadar emekli olunmasında fayda var. Ama yok emekli olup da çalışmaya devam edilmeyecekse –ki, bazı kurumlar emekli olanları çalıştırmıyor- o zaman bir kere daha düşünün derim ve şunu da eklerim, ‘kararınızı etkilemek istemem’.
Noyan Doğan
