Limited şirketlerde pay devri ortaklar tarafından noter huzurunda yapılması zorunludur. Pay devirlerinin noterler tarafından ilgili vergi dairesine posta ile yollanarak pay devir eden eski ortağın ve yeni pay alarak gelen ortağın devir sözleşmesi ilgili şirketin vergi dairesindeki tarh işlem dosyasında saklanır(1). Böylece pay devirleri ilgili limited şirketin vergi dairesindeki dosyasında da bu şekilde takibi yapılabilmektedir. Vergi daireleri limited şirketlerdeki ortaklık değişimlerini resmi bir yazı yazarak yerel ticaret odası ticaret sicil memurluklarından da sorup son pay durumunu isteyebilirler. Böylelikle, en son pay durumu ticaret sicilden gelen yazıya göre tescil edilmiş olan ortaklar belirlenmektedir(2).
II- LİMİTED ŞİRKETLERDE PAY DEVRİ USULÜ
Bir yargı kararında, limited şirketteki paylarını devretmiş bir ortak noterden yaptığı hisse devrinin ticaret sicilinde tescil edilmesi halinde bu durum gazetede ilan edilmese dahi hüküm ifade edeceği ve pay devrinin yeterli olacağına karar verilmiştir. Bir diğer ifade ile, hisse devri noterden yapılmış ise bu durumun kafi olacağı ve ticaret sicil gazetesi ilanı gerekmeyeceği yeterli bulunmuştur(3).
Yasal düzenleme gereği limited şirket pay devirlerinin TTK’nın 519. madde hükümleri uyarınca bu defter tutulmalı ve tasdiki mecburi olan defterler olup, bir kez tasdik ettirilerek bitesiye kadar kullanılabilecek defterlerdir.
Limited şirketlerde paylar hakkında bir pay defteri tutulması gereklidir. Bu defterde ortakların isim ve soyadları ve pay miktarları gösterilmelidir. Ayrıca pay miktarlarından gerçekleştirilen ödemeler ile payların devir ve intikali ile ilgili konularda varsa diğer değişikliklerde bu defterde mutlak surette gösterilmelidir.
Her takvim yılı başında ticaret sicil memuruna, ortakların ad ve soyadlarını, her ortağın koymayı taahhüt ettiği sermaye miktarını ve buna mahsuben ödediği kısmı gösterir ve müdürler tarafından imzalanmış bir liste verilir. Son listenin tevdi tarihinden itibaren herhangi bir değişiklik olmamışsa liste verilmez. Yalnız bir değişiklik olmadığı dilekçe ile bildirilir.
Pay defterinin ve listelerin kusurlu ve noksan tutulması veya verilen malumatın yanlış olması yüzünden husule gelecek zarardan, müdürler şahsen ve müteselsilen mesuldürler.
Limited şirketlerde payların intikali konusu devir veya miras, karı-koca mallarının idaresi şeklinde iki bölümde değerlendirilmektedir(4).
III- PAY DEVRİ NOTER HUZURUNDA GERÇEKLEŞTİRİLMELİDİR
Bir payın devri limited şirket hakkında ancak şirkete yazılı bildirilmek ve pay defterine işlettirilmek koşulları ile ancak hüküm ifade etmektedir. Limited şirket pay devir konusunun pay defterine yazılabilmesi için ortaklardan en az 3/4’ünün işbu pay devrine izin vermesi ve bunların esas sermayesinin en az 3/4’üne sahip olmaları zorunludur. Öte yandan, ortağın koymayı taahhüt ettiği sermaye, ayın olduğu takdirde bu payın şirketin kuruluşunu takip eden üç sene içerisinde bir başka gerçek veya tüzel kişiye devri olanaksızdır. Limited şirket ana sözleşmesi payların devrini yasaklayıcı veya yukarıda belirtilen koşullardan daha da ağır koşullar getireceği hükümler içerebilir.
Limited şirket payının devri veya devir taahhüdü konularındaki sözleşmeler yazılı olarak yapılabilir ve imzası noterce tasdik ettirilmiş olmadıkça ilgililer arasında dahi hüküm ifade etmeyebilecektir.
Öte yandan, bir limited şirket payının miras sonucunda veya karı-koca mallarının idaresine ait hususlar gereğince elde edilebilmesi için, ortakların, iznine gerek bulunmamaktadır. Limited şirket ana sözleşmesinde aksine bir madde varsa ortaklar, limited şirket payını gerçek değer üzerinden satın alacak, üçüncü bir şahsı göstermedikçe izinden çekilemezler. İlgililer izin için şirkete başvurduğu tarihten itibaren 30 gün içerisinde üçüncü kişiler gösterilmediği takdirde izin verilmiş olarak kabul edilecektir(5).
Limited şirket pay defteri her yıl tasdike tabi defterlerden değildir. Açılış tasdikini izleyen yıllardan sonra da defter, sayfaları bitene kadar kullanılabilir. Ancak defterin sayfalarının dolmasından sonra tekrar bir ikinci defterin açılış tasdikinin yaptırılması gerekmektedir(6).
Limited şirkette pay devri, yazılı bir devir sözleşmesi ile yapılması zorunludur. Hisse devir sözleşmesindeki imzaların notere tasdik ettirilmesi de ayrı bir zorunluluktur. Devir, bu şekil şartlarına uyulmadığı sürece geçerli değildir. Devir sözleşmesinin şirkete karşı hüküm ifade etmesi için ayrıca şirkete bildirilmesi ve ortaklar kurulu tarafından devre muvafakat edilerek devrin pay defterine işlenmesi zorunludur. Noter tarafından pay devir mukavelesinin bir nüshası şirketin bağlı olduğu vergi dairesi müdürüne taahhütlü olarak yollanmaktadır. Devrin pay defterine kaydedilebilmesi için ortaklar kurulu toplantısında, ortaklardan en az dörtte üçünün devre muvafakat etmesi ve bunların da esas sermayenin en az dörtte üçüne sahip olması gerekir. Ortaklar muvafakat edinceye kadar geçen sürede ve/veya ortaklar muvafakat vermedikleri takdirde, payı devralan kişi şirkete karşı ortak sıfatını elde edemez. Ortak sıfatı ancak pay defterine kayıtla elde edilebilir.
Limited şirketlerde payın kısmen veya tamamen bir üçüncü şahsa veya bir diğer ortağa devri, ana sözleşme değişikliğini gerektirmez. Ancak pay devrine muvafakat eden ve pay sahiplerini yeni durumu ile gösteren ortaklar kurulu kararının ticaret siciline tescili gerekmektedir. Tescil edilen bu hususun ilanı ise devir keyfiyetinin üçüncü şahıslara duyurulması bakımından önem taşımaktadır. Özellikle ortaklar yönünden vergi dairesi ile ilgili borç problemlerinde vergi yargısı ödeme emri ile ilgili davalarda pay devrinin gazete ilanı konusuna önem vermektedir. Pay devri yapan ortağın şirketin vergi borçlarından sorumluluğu ile ilgili tarihlerin belirlenmesinde Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi ve ilanı önem taşımaktadır(7).
Ayrıca, limited şirket ortakları tarafından her takvim yılının ocak ayı içerisinde ticaret sicil memuruna, ortakların ad ve soyadlarını, her ortağın koymayı taahhüt ettiği sermaye miktarını ve buna mahsuben ödediği kısmı gösterir ve müdürler tarafından imzalı bir liste verilmesi zorunludur. Son listenin verilmesinden sonra herhangi bir değişiklik olmamışsa, yeniden bir liste vermeye gerek yoktur. Bu durumda, ocak ayı içerisinde listede herhangi bir değişiklik olmadığını belirten bir dilekçenin verilmesi yeterlidir.
VI- LİMİTED ŞİREKT PAY DEVİRLERİ HAKKINDA MALİYE ÖZELGESİ
Diğer taraftan, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından, İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığına verilen bir yazıda(8) limited şirketlerde pay devri konusunda yeni bir açılım getirilmiş bulunmaktadır. Buna göre;
“Bu itibarla, limited şirket ortaklarının paylarının devri için ticaret sicilinde tescil ve ticaret gazetesinde ilan esas olmakla birlikte, tescil ve ilanın yapılmaması halinde, devre ilişkin devir sözleşmesinin ve bu pay devrinin ortaklar kurulu kararıyla uygun bulunduğunun pay defterine kaydedilmiş olması halinde de pay devredilebilmektedir.
Diğer taraftan, TTK’nın 520. maddesinin 5. fıkrasında yer alan “Payın devri veya devir vaadi hakkındaki mukavele yazılı şekilde yapılmış ve imzası noterce tasdik ettirilmiş olmadıkça ilgililer arasında dahi, hüküm ifade etmez” hükmü vergi dairesine gönderilmesi üzerine sözleşmelerin şirketin tarh dosyasına konularak kamu alacaklarının takibinde göz önünde bulundurulması ve ayrıca devrin pay devrine kaydedilip kaydedilmediğinin de araştırılması gerekmektedir.”
şeklinde bir görüş verilerek limited şirketler bakımından hisse devirlerinde yeni bir bakış açısı ve açılım getirilmiştir. Böylece, limited şirketlerde pay devirlerinde “pay defterinin”de aranacağı ve bu deftere pay devri konusunun işlenip işlenmediği konuları da ayrıca araştırılacaktır.
Öte yandan, Danıştay 3. Dairesi tarafından verilen 21.04.2008 tarih ve E. 2007/4952, K. 2008/1270 sayılı kararda, limited şirkette payını devreden ortağın şirketten ayrıldığı tarihten önceki dönemlere ait olsa da şirket borcundan dolayı takip edilemeyeceğine ilişkin bir karar verilmiştir(9). (Bkz. Resmi Gazete 26.07.2008 tarih ve 26948 sayı.)
V- SONUÇ
Görüldüğü üzere, limited şirketlerdeki pay devri anonim şirketler kıyasen daha zor ve maliyetli bir işlemdir. Anonim şirketlerde pay devri şirket merkezinde standart A4 formatında bir kağıt üzerinde devir alan ve devir eden tarafların müştereken imzalayacakları bir sözleşme ile mümkün olmaktadır. Oysa ki limited şirketlerde pay devri önceden alınan iki nüsha karar ve noter de düzenlenen pay devir sözleşmesi ile mümkün olmaktadır. Bu pay devir sözleşmesi ayrıca on beş gün içerisinde ilgili ticaret sicil memurluğuna tescil ve ilan ettirilerek işlem sonuçlandırılır.
Özellikle vergi dairelerinde 6183 sayılı Amme Alacakları Kanun’u uygulaması sırasında şirket ortaklığından çıkış konusunda pay devir sözleşmesi ve bunun ilanı istenilmektedir. Öte yandan pay devri yapılmış fakat ilan gazetesinin bulunmaması durumunda şirket karar defteri, ortaklık pay defterindeki devir kayıtları da vergi daireleri tarafından istenilen yeterli görülebilecek evraklar arasındadır(10).
(1) TTK md. 515.
(2) Limited şirketlerdeki pay devri noterde yapılmalıdır. Aksi takdirde hüküm ifade etmez. Noter yapmış olduğu pay devirlerini şirketin bağlı bulunduğu vergi dairesine taahhütlü olarak bildirmek zorundadır. Özellikle, 6183 sayılı Kanun’un mükerrer 35. maddesi hükmü gereğince bu durum önem taşımaktadır. 6183 sayılı Kanun’un mük. 35 maddesi 5766 sayılı yasanın geçici 1. maddesi ile değiştirilmiştir. Bu değişiklik 6.6.2008 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Fakat bu madde hükmü bilahare Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. 14.05.2011 tarihli RG’de yayımlanan Anayasa Mahkemesinin 28.04.2011 gün ve E:2009/39 sayılı kararında; “04.06.2008 günlü, 5766 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun geçici 1. maddesi 28.04.2012 günlü E:2009/39-K:2011/68 sayılı kararla iptal edildiğinden, bu maddenin, uygulanmasından doğacak sonradan giderilmesi güç veya olanaksız durum ve zararların önlenmesi ve iptal kararının sonuçsuz kalmaması için kararın Resmi Gazetede yayımlanacağı güne kadar yürürlüğünün durdurulmasına, 28.04.2011 gününde oybirliğiyle karar verildi” hükmü yer almaktadır.
(3) İzmir 2. Vergi Mahkemesi kararı, 27.04.2012 tarih ve E:2011/2068-K:2012/388 sayılı Kararı.
(4) Bkz. TTK md. 519-523
(5) Bumin DOĞRUSÖZ, “Limited Şirketlerde Pay Devri”, Referans Gazetesi, 29.01.2009
(6) Rüknettin KUMKALE, Sermaye Şirketleri Rehberi, 3. Baskı, Alfa Yayınları, İstanbul 2000, s.106
(7) Mustafa ALPASLAN – Mustafa SAKAL, Vergi Hukuku Uygulaması, Cilt I, Ocak 2008, Grafmat Basım, Pay Devri Yapan Eski Şirket Ortağına, Şirket Borcu Nedeniyle İhtiyati Haciz Uygulanarak, Özel Otosuna, Özel Banka Hesaplarına Haciz Yürütülemez -1, s. 301.
(8) Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’nın, İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığına yolladığı 4.1.2007 gün ve B.07.1.GİB.0.05.71/7176-150 000124 sayılı yazıları.
(9) 06.06.2008 tarihinde yapılan bir düzenleme ile 6183 sayılı Kanun’un 35. maddesinde bir değişiklik yapılmış olup, buna göre limited şirketlerde pay devri yapan eski ortaklarda pay devrinden sonraki borçlardan sorumlu olacakları yönünde bir düzenleme yapılmıştır. Bu düzenleme 5766 sayılı Kanun’un 3. madde hükmü ile getirilmiştir. Bize göre, hukuki yönden geçerliliği tartışma konusu yapılan bu madde hükmü isabetli değildir. Söz konusu madde hükmünün Anayasa’ya uyarlılığı tartışılmaktadır. Bize göre, pay devri yapan ortak artık pay devir ettiği tarihten sonraki borçlarından sorumlu olamaz. Konuyla ilgili yüksek mahkeme Danıştay’ın bu yönde pek çok kararı bulunmaktadır.
(10) Mustafa ALPASLAN – Eda KAYA – Nazlı Gaye ALPASLAN, Vergi ve Diğer Kamu Alacaklarının Takibinde Ödeme Emri, Met Matbaacılık AŞ., Ekim, 2017, s. 97-104.
Kaynak:Av. Nazlı Gaye Alpaslan Güven
