Engelli vatandaşların sosyal hayata katılmaları ve bu hayatlarında ayrımcılığa uğramamaları sosyal devlet olmanın gereklerindendir. Devletimizde de engelli vatandaşlarımızı korumak onların yaşamlarını kolaylaştırmak için uygulamalar yapılmaktadır. Bu uygulamalardan biri de engelli vatandaşlarımızın araç alım imkânıdır. Bu makalemizde engelli vatandaşlarımızın üzerine kayıtlı bulunan araçların, engelli vatandaşımızın vefat etmesi durumunda mirasçılarına intikalinde özellik arz eden durumları Özel Tüketim Vergisi, Veraset ve İntikal Vergisi yönünden örneklerle değerlendirilmesi yapılmaktadır.
1-) ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ YÖNÜNDEN
4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun 1’inci maddesinin 1/(b) bendinde (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanların ilk iktisabı bir defaya mahsus olmak üzere özel tüketim vergisine tâbidir. Aynı kanunun diğer istisnalar başlıklı 7. maddesinin 2 numaralı bendinde (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tâbi mallardan; motor silindir hacmi ve iktisap tarihinde tüm vergiler dahil belirli rakamı aşmayan engellik oranı %90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı vergiden müstesnadır.
Örnek;
A şahsının Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen tam teşekküllü hastanelerden alınmış bulunan %90 ve üzeri engelli olduğu, engelli aracı alabilme hakkının olduğu belirtilen engelli raporu bulunmaktadır. Bu durumda A şahsının 1.6 motor silindir hacmini ve özel tüketim vergisi ile her türlü vergiler dahil 2024 yılı için belirlenen tutar olan 1.591,255 TL’yi geçmeyen araç satın alabilir.
Diğer taraftan Özel Tüketim Vergisi Kanununun 15’inci maddesinin 2/a bendinde (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tâbi olanların, veraset yoluyla intikaller hariç ilk iktisabında istisna uygulanan malların istisnadan yararlanalar dışındakilerce iktisabında, ilk iktisabındaki matrah esas alınarak adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan, kayıt ve tescil tarihinde geçerli olan oran üzerinden, bu tarihte özel tüketim vergisi alınır”. Kanunun 7’nci maddesinin (2) ve (8) numaralı bentleri çerçevesinde istisnadan yararlananlar tarafından bu istisnadan yararlanılarak iktisap ettikleri kayıt ve tescile tabi malları 5 yıldan fazla kullanarak elden çıkarmaları durumunda bu hüküm uygulanmaz.
Örnek;
B şahsının ÖTV istisnasından faydalanarak 2015 yılında almış olduğu aracını 5 yıldan fazla kullanarak 2021 yılında satması durumunda ÖTV hesaplanmayacaktır.
Örnek;
B şahsının ÖTV istisnasından faydalanarak 2015 yılında almış olduğu aracını 5 yıldan az kullanarak 2019 yılında C şahsına satması durumunda, b şahsının ilk iktisabındaki matrah esas alınarak C şahsından kayıt ve tescil tarihinde geçerli olan oran üzerinden ÖTV hesaplanarak tahsil edilir.
2-) VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ YÖNÜNDEN
2.1-) İstisnadan Faydalanılarak İktisap edilen aracın Tüm Mirasçılara Devri Durumu
7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 1’inci maddesinde, Türkiye Cumhuriyeti tabiiyetinde bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye’de bulunan malların veraset tarikiyle veya herhangi bir tarzda bir şahıstan diğer şahsa intikali Veraset ve İntikal Vergisine tabi olduğu hüküm altına alınmıştır.
Üzerine kayıtlı araç bulunan engelli şahsın vefat etmesi durumunda mirasçıları tarafından 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu hükümleri gereği beyanname verilmesi gerekmektedir. Özel Tüketim Vergisi ve Veraset İntikal Vergisi birlikte ele alındığında, engellilerin istisna uygulamasından yararlanarak iktisap ettikleri kayıt ve tescile tabi araçlardan veraset yoluyla mirasçılarına intikalinde ÖTV aranmayacağı, aynı şekilde istisnadan yararlanılarak iktisap edilen araçların veraset yoluyla ÖTV uygulanmadan varislere intikal ederek, istisnadan yararlanılan tarihten itibaren 5 yıllık sürenin bitimine kadar tüm mirasçılar adına kayıt ve tescilli kalmak şartıyla, sonradan üçüncü kişilere satışı durumunda da ÖTV’nin uygulanmayacağını sonucu çıkmaktadır.
Örnek :
İstanbul ili Pendik ilçesinde ikamet eden B şahsı ÖTV istisnasından faydalanarak 01.01.2023 yılında araç almıştır. B şahsı 01.02.2024 tarihinde yakalanmış olduğu amansız hastalık nedeniyle vefat etmiştir. Bu durumda B şahsının varisleri tarafından veraset ve intikal vergisi yönünden yetkili olan vergi dairesine beyanname verilerek ilişik kesilmesi gerekmektedir. İstisnadan yararlanılan tarihten itibaren 5 yıllık sürenin bitimine kadar tüm mirasçılar adına kayıt ve tescilli kalmak şartıyla, sonradan üçüncü kişilere satışı durumunda da ÖTV uygulanmayacaktır.
Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7/2. maddesi kapsamında istisnadan faydalanılarak iktisap edilen aracın, engellinin ölümü üzerine mirasçılara intikali ve daha sonra da diğer mirasçıların araç üzerindeki kendi miras hisselerinden bir mirasçı lehine feragat etmeleri, araç üzerindeki haklarını ona vermeleri nedeniyle, aracın sadece bir mirasçı adına tescil edilmesi durumu ortaya çıkabilmektedir.
2.2-) İstisnadan Faydalanılarak İktisap edilen aracın Tek Bir Mirasçıya Devri Durumu
Uygulamada vergi idaresi genelde bu durum ile karşılaşmaktadır. Engellinin vefatından sonra aracın tek bir mirasçıya intikalinde, Özel Tüketim Vergisi ve Veraset ve İntikal Vergisi yönünden mirasçıların üzerlerine düşen ödevleri makalemizde iki başlık altında ele almaktayız.
a-) Engelli Aracı Dışında Miras Bırakanın Herhangi Bir Malvarlığının Olmaması Durumu
Veraset anlam olarak , bir kimsenin ölümü üzerine mevcut malvarlığının mirasçılarına ölümle birlikte bir bütün olarak doğrudan doğruya ve kendiliğinden geçmesi olarak ifade edilmektedir. Feragat, Veraset ve İntikal Vergisinde ivazsız intikal ile ilişkilendirilmemekte olup, aynı kanunun 2’nci maddesinin (d) bendinde “İvazsız İntikal “ tabirinin hibe yoluyla veya herhangi bir tarzda olan ivazsız iktisapları ifade ettiği belirtilmektedir.
Örnek:
Üzerine sadece engelli aracı bulunan, başka herhangi bir malvarlığı bulunmayan D şahsının vefatından sonra , mirasçıların miras haklarından ; paylarından, tek bir mirasçıya feragat etmeleri , haklarını ona vermeleri durumunda, taşıtı devralan mirasçının payına karşılık gelen kısım dışındakiler için ÖTV aranacaktır.
b-) Engelli Aracı Dışında Miras Bırakanın Başka Malvarlığının da Olması Durumu
ÖTV Kanunu 15/2-a maddesi kapsamında ÖTV aranmaması için; muristen mirasçılara intikal etmiş olan terekenin birden fazla mal bulunması halinde, diğer mirasçıların lehine miras hakkından feragatini gösteren belgenin ibrazı şartıyla istisnadan yararlanılmış olan aracın lehine feragat edilen mirasçıya intikali “ Veraset yoluyla intikal “ olarak değerlendirilmesi mümkün bulunmaktadır. Bu durumda istisnadan yararlanılan aracın bu şekilde varise intikali ve murisin istisnadan yararlandığı tarihten itibaren 5 yıllık sürenin bitimine kadar varis adına kayıt ve tescilli kaldıktan sonra satışında da ÖTV uygulanmayacaktır. Burada önemli olan hususlar, aracın dışındaki mal ve hakların mutlaka veraset ve intikal vergisi beyannamesine dahil edilmiş olması gerekmektedir. Mezkur beyannameye dahil edilmemiş olan mal veya hakların bu istisna kapsamında dikkate alınmayacağı söylenebilir. Ayrıca, terekede yer alan diğer mal ve/veya hakların değerinin taşıtın değeri ile mütenasip olması gerekmektedir.
Örnek;
01.01.2023 tarihinde iktisap edilmiş engelli aracı bulunan A şahsı 01.03.2024 tarihinde vefat etmiştir. A şahsının toplam terekesi şöyledir; 1.000.000 TL değerinde 1 adet engelli aracı, B bankasında vadesiz mevduat hesabında 50.000 TL, C bankasında altın hesabında TL karşılığı 72.000 TL olan altın, 50 cc. Motor silindir hacmine sahip olan 45.000 TL değerinde motorsikletten oluşmaktadır. Bu durumda engelli aracı dışında terekenin toplam değeri 167.000 TL olduğu terekenin toplam değerinin engelli aracının değeri ile orantılı olmaması nedeniyle feregatname düzenlenmiş olsa dahi , terekede birden fazla veya hak bulunması kapsamında ÖTV’siz işlem tesis edilemeyecektir. Bu durumda ÖTV aranılacaktır.
Sonuç olarak engelli aracının miras kalması durumunda Özel Tüketim Vergisi ile Veraset ve İntikal Vergisi yönünden mirasçıların dikkat etmesi gereken hususlar bulunmaktadır. Yukarıda detaylı bir şekilde yapmış olduğumuz açıklamalar neticesinde mirasçıların bu durumlara riayet etmemesi durumunda ÖTV hesaplanarak mirasçılardan tahsil edilir.
Abdulkadir YILDIRIM
Vergi Dairesi Müdür Yardımcısı
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
https://www.alomaliye.com/2024/07/08/engelli-miras-arac-otv-ve-veraset-vergisi/
