2023 yılında yapılan enflasyon düzeltmesinin 2024 ve sonraki yıllara olan etkileri önümüzdeki süreçte çok fazla konuşulacak gibi görünüyor.
Bu durumlardan bir tanesi de, 2023 yıl sonunda düzeltmeye tabi tutulan amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetlerin satışı ile ilgili.
Konu Tam Olarak Ne İle İlgili?
2023 yılında yapılan enflasyon düzeltmelerinin kuşkusuz en büyük etkisi, amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetlerde oldu.
İşletmelerin bilançolarında yer alan ve amortismana tabi olmayan, Stoklar, Arazi ve Arsalar, vb. kalemler 20 yıllık düzeltmeye tabi tutuldu.
Yani, bu kalemlerin ilk deftere kaydedildikleri tarih baz alınarak, 2023 yıl sonuna kadar düzeltme işlemi gerçekleşti. (Stoklar özelinde, deftere kayıt tarihinin tercih edildiği varsayımı altında).
Bize göre, sorun tam olarak bundan sonra başlıyor.
Nasıl Mı?
Düzeltmeye tabi tutulan bu kalemler, sonraki süreçte satılmak istendiğinde, vergisel açıdan işletmelerin lehine olmayan bir durum ortaya çıkıyor.
Çünkü, düzeltme işlemine tabi tutulmuş olan 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançolarda yer alan parasal olmayan kıymetlerden amortismana tabi olmayan kıymetlerin, (stok, arsa vb.), düzeltilmiş değerlerinin altında bir bedelle satılması halinde, düzeltme sonrası değerle, düzeltme öncesi değer arasındaki farka isabet eden zarar, gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde dikkate alınmayacak. (555 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği’nin 53. Maddesinin (1) numaralı fıkrası).
2024 Yılında Şirketlerin Aktifinde Yer Alan Stokların, Emtiaların Tutarları Yükseldi!
2023 yıl sonunda yapılan 20 yıllık enflasyon düzeltmesinin en büyük etkisi, şirketlerin aktiflerinde yer alan ve satılmayan Stok ve Emtialar da oldu.
Bilindiği üzere, 2023 yılında stoklarla ilgili 3 farklı yöntemde enflasyon düzeltmesi yapıldı.
Gözlemlediğimiz kadarıyla, bu yöntemlerden en sık tercih edilen basit ortalama maliyet yöntemi oldu.
Örneğin, 31 Aralık 2023 tarihinde şirket aktifinde 5.000.000 TL stoğu olan ve basit ortalama yönteme göre enflasyon düzeltmesi yapanların artık bilançolarında görünen stok tutarı 5.145.650,00 TL oldu.
Dolayısıyla, işletmelerin, 2024 yılında bilançolarında görünen stok tutarı 145.650 TL yükseldi!
Deftere kayıt tarihinden ilerleyenler açısından ise, tutarlar çok fazla yükseldi.
Düzeltilmiş Değer Sonrasında Zararına Satış Varsa Ne Olacak?
2023 yıl sonunda düzeltilmiş değerle, düzeltme öncesi değer arasındaki farka isabet eden ve gider olarak kabul edilmeyecek zarar tutarının;
- Satış bedelinin 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltme öncesi değerden düşük olması halinde, düzeltme öncesi değerle düzeltilmiş değer arasındaki tutarın tamamı,
- Satış bedelinin 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltme öncesi değerin üstünde, ancak 2023 hesap dönemi sonuna ait düzeltilmiş değerin altında olması halinde ise satış bedeli ile düzeltilmiş değer arasındaki tutar olarak dikkate alınması gerekiyor.
Dolayısıyla, amortismana tabi olmayan kıymetlerin, 2023 yıl sonunda düzeltilmiş değerinin altında bir bedelle satılması halinde, düzeltilmiş değerinin altında kalan kısım zarar kabul edilmeyecek!
Örneğin, 2023 hesap dönemi sonunda enflasyon düzeltmesi sonucu 17.673.210 TL bedele ulaşan arsanın 29.05.2024 tarihinde 10.000.000 TL’ye satışı yapıldıysa, aradaki fark olan 7.673.210 TL 2024 yılında KKEG olarak değerlendirilecek. Yani, gider yazılamayacak!
Bu durum özellikle, stoklar, emtialar, arazi ve arsalar vb. şirketin aktifinde yer alan, amortismana tabi olmayan kalemler için oldukça önemli ve atlanmaması gereken konular arasında yer alıyor.
Öte yandan, amortismana tabi olan kalemlerin (bina, araç vb.) düzeltilmiş değerinin altında satışı zarar olarak kabul ediliyor!
Satış Tutarı Belirlenirken Dikkatli Olmakta Fayda Var!
Öncelikle, 1 Ocak 2024'den itibaren yapılacak işlemlerde, enflasyon düzeltmesi uygulanmış bir iktisadi kıymetin (amortismana tabi olsun ya da olmasın) elden çıkarılması halinde, kar/zarar tespit edilirken, düzeltilmiş tutar üzerinden ilerlenmeli.
Sonrasında, satılacak olan kıymetin, amortismana tabi olup olmadığı tespit edilmeli.
Yani, satılacak olan kıymetin stok, arazi ve arsa, bina, araç vb. olup olmadığı son derece önemli.
Çünkü satılacak olan kıymet, emtia, arazi ve arsa gibi amortismana tabi olmayan bir kıymet ise ve 2023 yıl sonunda düzeltilmiş değerinin altında satış yapılıyorsa, aradaki fark Maliye tarafından zarar olarak kabul edilmiyor!
Ancak, satılacak olan kıymet bina, araba, gayri maddi hak vb. yani amortismana tabi olan bir kıymet ise ve 2023 yıl sonunda düzeltilmiş değerinin altında satış yapılıyorsa, aradaki fark zarar olarak kabul ediliyor!
Sonuç Olarak;
Enflasyon düzeltmesi beklentinin aksine, amortismana tabi olmayan kıymetler açısından, işletmeler açısından, beklentinin aksine olumsuz bir etki yarattı.
Özellikle, işletmelerin bilançolarında var olan stok, emtia, arazi ve arsa gibi kalemlerin değerlerinin beklendiğinden fazla yükselmiş olması, önümüzdeki dönemde ticari bilanço zararı ile çok fazla karşılaşacağımızı gösteriyor.
Öte yandan, bu kalemlerin satışı zarar olarak kabul edilmeyeceğinden, mali zarar açısından aynı durum geçerli olmayacak.
Yani, satış yaparken, dikkatli olmakta fayda var!
30.05.2024
Berkay Özgüven
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
