CEVAP : HAYIR
2- 2023 yılında yapılan enflasyon düzeltmesi, 2024 yılında ortaya çıkacak " ENLASYON DÜZELTMESİ SONRASI veya ÖNCESİ KAR / ZARARI etkiler mi?
CEVAP : EVET
Daha önce birkaç defa bu konu hakkında paylaşımında bulunmamıza rağmen, hala 2023 yılında yapılan enflasyon düzeltmesinin 2024 yılında ortaya çıkacak düzeltme öncesi ve sonrası kar/zarar tutarlarına etkisi konusunda kafa karışıklığı olduğunu görmekteyim.
Aslında konu çok net, ama bu netliği sağlamak için terminolojiyi iyi kullanmak gerekli, o yüzden başlık bölümünde ikili ayrım yaptım.
1- 2024 yılı 1. geçici vergi beyanı şu aralar veriliyor ve ED ertelendiği için düzeltme yapılmıyor. Dolayısıyla " düzeltme karı/ zararı" oluşmuyor. Ancak 2023 yılı sonunda yapılan düzeltmenin bazıları gelir tablosunda bazıları ise beyannamede olmak üzere birkaç ayrı kanal ile vergisel açıdan ( kar dağıtımını bir yana koyarsak) etkisi olacaktır.
- Daha yüksek bir amortisman gideri
- Satılan malın maliyetinin veya satılmış ise amortismana tabi veya tabi olmayan diğer varlıkların maliyetinin daha yüksek olması
Bu iki husus ilgili satışlardan normalde doğacak kar tutarını ED nedeniyle düşürecekler belki de zarar çıkmasına neden olacaktır.
- Alınan ve verilen sipariş avanslarının 2024 yılında realize olması aşamasında ; verilen avanslar için fark kadar maliyet kaydı, alınan avanslar için ise fark kadar gelir kaydı ( ancak beyannamede indirilmek üzere vergiye tabi olmayan gelir ) oluşacaktır.
- ROFM : 2023 yılı düzeltmesinden kaynaklanan ROFM tutarının 1/5 i 2024 yılında beyannamede indirim konusu yapılacak .( Geçici vergi döneminde 1/5 in 1/4 ü)
Bunun dışında 2023 yılı sonunda yapılan düzeltmenin 2024 yılı ilk geçici döneminde ED yapılmasa dahi ikincil bazı etkileri yukarıda sıralananlara ilave olarak ;
- Finansman Gider Kısıtlaması kapsamından çıkmış olunabilir, veya FGK kapsamında olunsa bile hesaplanacak KKEG farklılaşır. Bu şekilde oluşan KKEG gelir tablosunda yer almasa bile vergi etkisi ile net kar tutarını degiştirecektir.
- İndirimli KV hesaplamasında tevsi yatırımlar için sabit kıymet oranlama yöntemi tercih edilmiş ise , yatırımdan elde edilen kazanç parametrelerin değişmesi nedeniyle farklılaşacaktır. Bu ise 32 /A matrahını, yatırımdan elde edilen kazancı ve eğer % 100 vergi indirimi kapsamında değilse hesaplanacak indirimli KV sini etkileyecektir.
2- Dikkat edilirse yukarıda sıralanan etkilerin tamamı düzeltme yapılmayacak bir dönemde ( 2024 ilk geçici) dahi 2023 düzeltmesinin etkileri olup, bu etkileri , " enflasyon düzeltmesi öncesi / sonrası kar/ zarar" kavramı içerisinde değerlendirmek gerekir.
Eğer bir erteleme olmaz ise Haziran 2024 de yapılacak ED de ise "ENFLASYON DÜZELTME KAR/ ZARARI" ise tamamen ( bazı varsayımlar altında ) 2023 yılı düzeltme öncesi bilançodaki parasal olmayan varlık ve kaynak hesapların dengesi tarafından belirlenecektir.
ED kar / zararından kasıt 648 veya 658 hesaba kaydedilecek tutardır ve bu tutar gelir tablosunun sistematiği dikkate alındığında , yukarıda sıralanan etkiler dahil gelir tablosu kalemleri ile birlikte ED sonrası dönem kar/zararını ortaya çıkaracak sadece bir hesaptır. Bahsettiğimiz üzere bu hesaba kaydedilecek değer ise bazı varsayımlar altında tamamen 2023 yılı düzeltme öncesi bilanço yapısı tarafından belirlenecektir.
Soyutlama yapabilmek ve etkiyi net görebilmek adına aşağıdaki varsayımları yapabiliriz:
- 2023 yılı sonunda var olan parasal olmayan varlık ve kaynak hesaplar kayıtlar yer almaktadır. Kar dağıtımı yapılmamış varlık satılmamıştır.
- 2024 yılında varlık alınmamış veya sermaye artımı / azaltımı olmamıştır.
Bu varsayımlar altında 2024 yılı Haziran sonunda yapılacak ED de örnegin ( taşıma katsayısı % 20 ise ) parasal olmayan aktif ve pasif arasındaki farkın % 20 si kadar ED karı veya zararı ortaya çıkacaktır.
Ancak dikkat edilmesi gereken konulardan biri , bu hesaplamayı yaparken 2023 yılı sonunda yapılan düzeltmede, düzeltme konusu edilmeyen dönem k/z , geçmiş dönem k/z kalemleri ile , düzeltme yapılmaksızın 698 hesaba aktarılan kalemlerin mahiyetine göre düzeltme sonrası k/z a aktarılacağını , düzeltme sonrası k/z ın ise 2024 yılında düzeltmeye tabi tutulacağını bilerek hareket etmek ve hesaplama sırasında örneğin düzeltme öncesi 522 fon bakiyesi ile 570, 590 bakiyesini düzeltemeye tabi özkaynak kalemleri içerisinde değerlendirmek gerekecektir.
Örneğin bu durumda düzeltme öncesi düzeltmeye tabi P.O Varlık tutarı 100 milyon ( birikmiş amortisman tutarları dikkate alındıktan sonra) P.O kaynak tutarı ( 522, 580,590,570 dahil) 60 milyon ise, 2024 yılı haziran sonu yapılacak düzeltmede 648 hesaba kaydedilecek tutar 40 milyon farkın % 20 si 8 milyon olacaktır.
Önceki bölümde sıraladığımız ve 2024 te düzeltme yapılmasa dahi kendisini gösterecek 2023 ün düzeltme etkileri ile birlikte ortaya çıkan gelir tablosu kalemlerine ilave olarak , 2024 2. geçicide yapılacak düzeltmenin ED sonrası ortaya çıkacak K/Z tutarına DÜZELTMEDEN KAYNAKLI İLAVE AMORTİSMAN GİDERİ üzerinden ikincil bir etkisi daha olacaktır.
Özetle;
- 2024 haziran ayında düzeltme hariç operasyonel k/z tutarını 1. başlıkta sıralanan etkiler ile 2023 yılı sonunda yapılan ED etkileyecek
- 2024 2. geçicide ortaya çıkacak ED KAR ZARARI ( 648 veya 658 hesap) ise ( belirli varsayımlar altında) tamamen 2023 yılı düzeltme öncesi bilanço balansına göre belirlenecek
- ve tekrar 2. geçici dönemde yapılan ED nedeniyle ortaya çıkan ilave amortisman gideri yine birinci maddede belirttiğimiz operasyonel k/z tutarını nihai hale getirerek ED SONRASI K/Z ın ortaya çıkmasını sağlayacaktır.
Eğer bir erteleme olmaz ise Haziran 2024 de yapılacak ED de "ENFLASYON DÜZELTME KAR/ ZARARI" tamamen ( bazı varsayımlar altında ) 2023 yılı düzeltme öncesi bilançodaki parasal olmayan varlık ve kaynak hesapların dengesi tarafından belirlenecektir.
Enflasyon düzeltmesi sonrası ortaya çıkacak K/Z kavramı ile , Enflasyon düzeltmesi NEDENİYLE ortaya çıkan K/Z kavramını birbirinden ayırmak ve bu terminoloji ile analiz yapmak gerekli diye düşünmekteyim.
Diğer türlü, gerek paylaşım yaparken gerek görüş verirken tarafların birbirlerinden farklı şeyleri kastetmeleri nedeniyle yanlış yorum ve sonuçlara ulaşma tehlikesi ortaya çıkmaktadır.
