Şu an yürürlükte olan vergiler arasında ne "Kaynana Vergisi" ne de “Misafir Vergisi” diye bir vergi bulunmuyor. Ancak, adı tam olarak "Kaynana Vergisi" ve “Misafir Vergisi” olmasa da, bunlardan kaynaklanan bir vergi var!..
Kaynana vergisi çok ilgi çekti!
Gazetemizde 19 Şubat 2024 Pazartesi günü yayınlanan “Kaynana vergisi ödemeye hazır mısınız?” başlıklı köşe yazımız oldukça ilgi gördü. Yazılı ve sosyal medyada çok sayıda paylaşıma ve habere konu oldu. Bu vesileyle, kamuoyunun en önemli konularından birisinin kaynanalar olduğunu da anlamış olduk!
“Kaynana Vergisi”, sahibi oldukları evde kira almadan kaynanalarını oturtan gelin ve damatların emsal kira bedeli üzerinden ödeyecekleri gelir vergisi ile ilgiliydi. Bu konuda birbirinden ilginç çok sayıda soru geldi. Gelen sorular sadece kaynanalarla ilgili değildi, eş, dost, akrabalarla ilgili olanlar da vardı.
Peki “Misafir Vergisi” ne ile ilgili?
“Misafir Vergisi”, evde akrabaları dışında mal sahibi ile ikamet eden misafirlerle ilgili. Evde mal sahibi ile ikamet edenin akraba olmaması halinde, mal sahibinin “Misafir Vergisi” ödemesi gerekiyor!
Tabi, bu düzenleme birkaç saat ya da gün kalıp giden misafirlerle ilgili değil. Daha uzun süreli kalan misafirler ilgili. Misafir uzun süreli kaldığında işler karışıyor, bu vergi gündeme geliyor. Örneğin, 3 ay veya daha fazla misafirlik gibi.
Bu yeni bir düzenleme mi?
Şimdi hemen “evdeki misafir için neden vergi ödensin ki” diye itirazda bulunabilirsiniz. Aslında oldukça da haklısınız ancak, Gelir Vergisi Kanunu’nda böyle bir düzenleme var, üstelik yeni de değil, uzun yıllardan bu yana yürürlükte!
Yasa ne diyor?
Gelir Vergisi Kanunu’nun “Emsal Kira” başlıklı 73. Maddesi tam da bu konu ile ilgili.
Söz konusu düzenlemeye göre, kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamıyor. Bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılan konutların emsal kira bedeli, bu konutların kirası sayılıyor. Konutlarda emsal kira bedeli, konutun emlak vergisi değerinin yüzde 5’i olarak hesaplanıyor. Bu düzenlemeye göre, örneğin, bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılan konutun emsal kira bedeli, bu konutun kirası sayılıyor, emsal kira bedeli üzerinden de vergilendirme yapılıyor.
Yine sözü edilen 73. Maddede emsal emsal kira bedeli esasının uygulanmayacağı durumlarda sayma yöntemiyle belirlenmiş bulunuyor. Emsal kira bedelinin uygulanmayacağı durumlar ise maddedeki sıralamaya göre aynen şu şekilde:
1) Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadıyla bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması,
2) Binaların mal sahiplerinin usul (anne-baba, büyükanne-büyükbaba), füruğ (çocuk, torun) veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi,
3) Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi,
4) Genel ve özel bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda.
Hangi düzenleme “Misafir Vergisi” ile ilgili?
Gelir Vergisi Kanunu’nun 73. maddesinin 3. bendinde yer alan düzenleme “Misafir Vergisi” ile ilgili.
Söz konusu düzenlemeye göre, mal sahibi ile birlikte “akrabaların” da aynı evde veya dairede ikamet etmesi halinde, emsal kira bedeli üzerinden “Misafir Vergisi” alınmıyor. Ancak, mal sahibi ile birlikte evde ya da dairede ikamet edenin “akraba olmaması” halinde ise, emsal kira bedeli üzerinden “Misafir Vergisi” alınıyor.
Peki, “Misafir Vergisi”ni kim ödeyecek?
Güzel bir soru, “Misafir Vergisi”ni tabi ki misafir ödemeyecek, evinde ya da dairesinde birlikte kaldığı mal sahibi ödeyecek.
Mal sahibinin ödeyeceği vergi ne?
Sahibi olduğu evde veya dairede bu şekilde misafir ağırlayan mal sahiplerinin emsal kira bedeli üzerinden kira elde etmiş gibi yıllık gelir vergisi beyannamesi vererek, gelir vergisi ödemeleri gerekiyor.
Mal sahipleri ne yapacak?
2023 yılında evinde akrabası olmayan misafir ağırlayan mal sahiplerinin 1 Mart – 1 Nisan 2024 tarihleri arasında kira geliri elde etmiş gibi, yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeleri ve tahakkuk eden gelir vergisini ödemeleri gerekiyor.
Misafir vergisi nasıl hesaplanacak?
Evde kalan misafir nedeniyle ödenecek gelir vergisinin hesaplanmasında, evin “emlak vergisi değeri” ve “evde kaç kişinin kaldığı” son derece önemli.
Öncelikle evin emlak vergisi değerinin yüzde 5'i, yıllık emsal kira bedeli olarak hesaplanacak. Daha sonra, hesaplanan emsal kira bedeli, evde kalan mal sahibi dahil kişi sayısına bölünecek, bu şekilde akraba olmayan misafir/misafirlere isabet eden emsal kira bedeli bulunacak. Örneğin, evde bir mal sahibi bir de misafir birlikte kalıyorsa, hesaplanan bedelin yarısı, evde kalan misafirin emsal kira bedeli olacak. Misafir 1 yıldan az kalmışsa, yıllık olarak hesaplanan emsal kira bedelinin misafirin kaldığı ay sayısına isabet eden kısmı, kaldığı süreye ilişkin emsal kira bedeli olarak kabul edilecek. Misafir 6 ay kalmışsa, 6 aylık emsal kira bedeli hesaplanacak.
21 bin TL’yi aşmayan emsal kira bedeli için vergi ödenmeyecek!
Bu şekilde mal sahibi ile birlikte aynı evde kalan akraba olmayan misafir için hesaplanan emsal kira bedelinin 2023 yılı için 21 bin TL’si (2024 yılı için 33 bin TL’si) gelir vergisinden istisna bulunuyor (GVK. Mad. 21). Dolayısıyla, misafir için hesaplanan emsal kira bedelinin 2023 yılı için 21 bin TL’nin altında kalması halinde, yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecek ve vergi ödenmeyecek.
Ancak, söz konusu emsal kira bedelinin 2023 yılı için 21 bin TL’yi aşması halinde ise, yıllık gelir vergisi beyannamesi verilecek, emsal kira bedeli olarak hesaplanan tutarın 21 bin TL’si gelir vergisinden istisna olacak, aşan kısım vergiye tabi tutulacak.
Maliye kira gelirlerinin beyanında oldukça hassas!
Evet, Maliye, kira gelirlerinin beyanında oldukça hassas. Bu konuya oldukça önem veriyor ve çalışmalarını da son dönemde buna yoğunlaştırmış durumda. Maliye, yaklaşık 2 milyon konutun kira geliri elde edebilme potansiyeline sahip olduğunu tespit etti ve bu konutlarda fiili tespit çalışmalarına başladı. Bu şekilde, bu konutlardan kiralık olanları ve kimlerin oturduğunu tespit edecek. Kiracılardan kira sözleşmesi, hangi tarihten itibaren kiraladıkları, kira bedeli ve ödemeyi nasıl yaptıklarına dair bilgileri istiyor. Bu amaçla Dijital Vergi Dairesi’nde “Kira Bildirim Formu” oluşturdu. Bu şekilde tespit yapılan kiracılar vergi dairesine gitmeden bu www.dijital.gov.tr veya e-devlet üzerinden bu formu doldurarak, istenilen bilgileri Maliye’ye bildirebilecekler.
Bize göre, kira gelirlerinde kayıt dışılığın önlenebilmesi için, kira sözleşmelerinin e-devlet üzerinden yapılma zorunluluğu getirilmesi lazım. Bunun için yasal bir düzenlemeye ihtiyaç var!
Şaka gibi vergiler!
Sahip oldukları konutlarda kaynana, amca, dayı, hala, teyze, yeğenini kira almadan oturtanların bu konutların emsal kira bedeli üzerinden "kira alıyormuş gibi" kira geliri beyan edip gelir vergisi ödemesi gerekiyor!.. Yani, kaynana, amca, dayı, hala, teyze, yeğen ve arkadaş vergileri var...
Bunların dışında şimdi bir de “Misafir Vergimiz” oldu.
Aslında tüm bunlar şaka gibi değil mi? Ama şaka değil hepsi gerçek, Gelir Vergisi Kanunu’nda bunlara ilişkin düzenlemeler var! Artık bu gibi komik düzenlemelerden kurtulmak lazım. Bunun için Gelir Vergisi Kanunu başta olmak üzere, Vergi Kanunlarımızın çoğunun günün değişen şartlarına göre yeniden yazılması gerekiyor! Bunun zamanı geldi de geçiyor…
