Sahi sizin de aklınıza gelmiştir. Ne zaman tıraş olmak isteseniz hemen eliniz telefonunuza gider ve berberinizi arayıp “saat kaçta geleyim?” diye sorarsınız. Tıraş olma kararını veren sizsinizdir ama ne zaman tıraş olacağınız tamamen berberinizin randevu defterine bağlıdır. “Bugün yoğunum, yarın şu saatte bekliyorum.” şeklindeki dönüşlere de muhatap olmuyor değiliz. Tıraşınızı hemen olmak üzere farklı bir berbere gitmek isteseniz de, en fazla yarım saat sürecek tıraşınızı hemen olacak bir berbere rastlamanız ise çok zor. Ya içeride bekleyen iki üç müşteri görürsünüz ya da yarımşar saatlik aralıklarla verilmiş onlarca randevu ile karşılaşırsınız.
El becerisi ve ustalık ile gerçekleştirilen kuaförlük hizmeti, haftalık/aylık tekrarlanan bir ihtiyacı giderdiği ve kişinin kendi kendisine yapamayacağı bir hizmet olması açısından talebi hiç azalmayan bir sektör. Hatta pandemi döneminde evlere giden berberler, gizlice dükkanı açıp müşteri alanlar da malumunuz. Çünkü talep çok.
Tabi bizim konumuz işin detaylarından ziyade böylesi yoğun talebi olan, randevulu işleyen bu sektör üzerine vergisel bir değerlendirme yapmak. Köşe yazımızı çoğunlukla erkek berberleri üzerine kursak da, çok daha büyük kazançların oluştuğu kadın kuaförleri ile güzellik merkezlerini de bu kapsamda değerlendirmek mümkün.
Berberler Ne Kadar Kazanır?
Çoğu berberin her gün onlarca müşteriden yarım saatlik bir hizmeti sonucunda ortalama 200 TL tıraş bedeli aldığını hepimiz yaşayarak teyit etmekteyiz. Saç tıraşına ilave olarak yıkama, sakal tıraşı, cilt bakımı vb. hizmetlerin de eklenmesi halinde bu bedel daha da artmaktadır. Şöyle basit bir hesap yapsak; 200 TL’den günde on müşterisi olan bir berberin hasılatı günlük 2.000 TL aylık ise ortalama 50.000 TL olmakta. (Pazar günleri erkek berberleri kapalı) Yıllık ise kabaca 500.000 TL hasılat elde edildiğini varsayalım. Hasılat diyoruz çünkü yapılan tıraş sebebiyle su, elektrik, şampuan, bakım ürünleri ile kira giderleri ve tıraş aletlerinin maliyetleri bu hasılattan düşülünce ortaya kazanç çıkmaktadır.
Peki, yıllık 500.000 TL cirosu olan bir berberin, yürüttüğü bu ticari faaliyet sebebiyle vergi ödemediğini söylesek…
Basit Usul Sorunsalı
Gelir Vergisi Kanunu’nun 47. ve 48. Maddelerindeki basit usulün genel ve özel şartlarını eşanlı sağlayan ticari kazanç sahiplerinin kazancı, aynı kanunun mükerrer 20/A maddesi uyarınca gelir vergisinden istisnadır. Ayrıca, kazancın tamamının istisna olmasına ilaveten basit usul mükellefler gelir vergisi beyannamesi bile vermemektedir. Beyanname verilmemesi ise apayrı bir istisnayı gündeme getirdiğinden köşe yazımızın ilerleyen kısmında bahsedeceğiz. Şimdi bu kısmı bitirelim ve bu şartların ne olduğuna bir bakalım.
Basit Usulün Şartları
Ticari kazancın basit usulde tespit olunması ve bu kazancın tamamının gelir vergisinden istisna olması için bir mükellefin; bilfiil işinin başında çalışıyor olması, gerçek usulde vergilendirilecek başkaca bir ticari, zirai veya mesleki kazancının olmaması ve işyeri için ödediği yıllık kiranın 2023 yılında büyükşehir belediye sınırları içerisinde 35.000 TL’yi, diğer yerlerde ise 22.000 TL’yi aşmaması gerekiyor. Yanlış duymadınız kira tutarı aylık değil yıllık. Yani büyükşehir belediye sınırları içerisinde bir berber dükkanınız olacak ve bunun aylık kirası 3.000 TL’den az olacak. Sizce içinde bulunduğumuz ekonomik durumda bu mümkün mü?
Bu şartlara ilaveten 2023 yılında gayrisafi iş hasılatı ise en fazla 220.000 TL olacak ki basit usulün yukarıda değindiğimiz genel şartlarına ilaveten bu özel şart da sağlanmış olacak ve gelir vergisinden istisna gündeme gelecek.
Gerçekleşmesi İnanılmaz Şartların Detaylarına İnelim
Öncelikle genel şartlardan olan kira bedeli şartının -çok net ifade edelim ki- gerçekleşmesi imkansız. Bir işyeri bulacaksınız ki burada berberlik-kuaförlük hizmeti vereceksiniz ve aylık 3.000 TL’den (diğer yerlerde 2.000 TL’den) daha az kira ödeyeceksiniz, bunun yanı sıra yıllık hasılatınız da 220.000 TL’yi aşmayacak…!
Yukarıda tümevarım bir metotla günde şu kadar tıraş ile şu kadar hasılatı vardır dedik. Şimdi ise tümdengelim metodu kullanalım ve bir berberin basit usulden faydalanabilmesi için 220.000 TL’yi nasıl aşmaması gerektiğine bakalım. Yıllık hasılatın 220.000 TL olması, aylık ortalama hasılatın 18.000 TL ve günlük hasılatın ise 650-700 TL olmasını iktiza etmektedir. Bu günlük tutar günde iki-üç müşteri tıraş etmek demektir ki o zaman biz niye tıraş olmak istediğimizde sıra bekliyoruz ya da randevusuz gidemiyoruz. Tamam! Bunun gerçek olduğunu kabul ettik diyelim, aylık 18.000 TL’yi geçmeyecek hasılatınız olacak ise; aylık su, elektrik, kira, şampuan, bakım ürünleri, yeme-içme vb. genel giderlerinizi bu hasılattan indireceksiniz ve kazancınız ne olacak peki? Ülkemizde 2023 yılı asgari ücretin net tutarının 11.402,32 TL olduğunu düşünürsek sanırım bu berberler asgari ücretin altında gelir ediyorlar!
Hesap ortada; gelir vergisi istisnasının şartlarının sağlanarak gelir vergisi beyannamesi verilmemesi ve gelir vergisi ödenmemesi için bu sektörde elde edilen aylık kazancın asgari ücretten daha düşük olması gerekir ki randevulu çalışılan, sürekli sıra beklenilen bu sektörde böylesi bir iddianın iktisadi, ticari ve teknik icaplara uymadığı aşikar olduğundan, Vergi Usul Kanunu 3. Maddesi uyarınca ispatını iddia edene yüklemektedir.
Bir İstisnaya Bir İstisna Hediye!
Gelir Vergisi Kanunu’nun 21. Maddesi uyarınca; “ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar...bu istisnadan faydalanamazlar.” kısmı kazancı basit usulde vergilendirilen mükellefleri de kapsamaktadır. Çünkü basit usul şartlarını sağlayan mükellefler sadece gelir vergisi istisnasından yararlanmıyor, yıllık gelir vergisi beyannamesi de vermiyorlar. Kazancı için yıllık beyanname vermedikleri için 2021 takvim yılından itibaren bu mükellef grubu mesken istisnasından da otomatikman yararlanır hale geldiler. Bu sebeple basit usulün şartlarını sağlayan (ya da sağlamak üzere muvazaalı işyeri kira kontratları düzenleyen, her müşterisi için fiş/fatura kesmediği için yıllık hasılatını bile isteye düşük gösteren) mükelleflerin şahıslarına ait gayrimenkullerini konut olarak kiraya vermeleri sebebiyle elde edecekleri kira tutarlarının 2023 takvim yılı için 21.000 TL’si istisna. Bu tutarın altında konut kira geliri elde eden basit usul mükellefler bu konut sebebiyle elde ettikleri tutardan vergi ödememekte, bu tutarın üzerinde kira geliri elde eden basit usul mükellefler ise beyan ettikleri konut kira gelirlerinden 21.000 TL istisna tutarını beyanname üzerinde indirebilmektedirler.
İlginç değil mi? Özellikle yıllık kira tutarı ve yıllık hasılat tutarının sağlanmasının mümkün olmadığı bir ekonomide, şartları bir şekilde ihtiva edeceksiniz ve hem kazancınız gelir vergisinden istisna olacak hem de ticari kazanç elde etmenize rağmen kazancınız için yıllık beyanname vermediğiniz için bir de mesken istisnasından faydalanacaksınız.
İstisnadan Önce Hazine’ye Katkı Binde 1’di
Evet, yanlış duymadınız. 2023 yılı Kasım ayı itibariyle sayısı 834.229’u bulan basit usul mükellefler en son 2020 takvim yılı kazançları için gelir vergisi ödediler. Sayısal anlamda büyük bir mükellef grubundan elde edilen gelir vergisi ise ortalama 235 milyon TL olup toplam gelir vergisi tahsilatının ise sadece binde 1’ine isabet etmekteydi. Yani basit usul bir ticari kazanç sahibinden yılda ortalama 280 TL gelir vergisi tahsil edilmekteydi. (235 milyon TL/840 bin mükellef) 2021 takvim yılından itibaren ise artık bu vergi bile tahsil edilmemekte.
Mesele az veya çok vergi ödemek değil, sağlandığına inanmakta zorlanılan kira ve yıllık hasılat şartlarını öyle ya da böyle sağladığını iddia eden mükellef grubunun gerçekten bu şartları sağlayıp sağlamadığının neden kontrol edilmediği. Bütçedeki payı az olsa da vergiden istisna olabilmek için kanuni şartları olan bir hususun sırf vergi ödememek için mükellefleri muvazaalı işlemlere, kayıt dışılığa sevk etmesi.
Peki, Ne Yapmak Gerekiyor?
Kazancı basit usulde tespit olunan ticari kazanç sahipleri, 26.10.2021 tarih ve 31640 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 7338 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile getirilen gelir vergisi istisnasından 2021 ve 2022 kazançları için yararlandılar ve şimdi 2023 kazançları için de yararlanacaklar.
Mevcut ekonomik durumda basit usulden faydalanabilmenin pek mümkün gözükmediğini ortalama verilerle izah etmeye çalıştık. Sayısı 834.229’u bulan bu mükelleflerin özellikle işyeri kira kontratlarının gerçekliği ile günlük hasılatlarının doğruluğu denetlenirse basit usulden faydalanabilecek bir ticari kazanç sahibinin kalmayacağı çok açık.
Yusuf Cihad DEMET
Vergi Müfettişi
https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/sira-bekleyen-cok-vergi-tahsilati-yok/719759
