İthalatta dış rekabetten korunma ve/veya yerli üreticilerin korunması amacıyla Ticaret Bakanlığı’nca, yasal düzenlemeler uyarınca, gözetim ve/veya korunma önlemleri uygulanabilmektedir.
Bu çerçevede İthalatta Gözetim Uygulaması Hakkında Karar ve ilgili düzenlemeleri uyarınca, re’sen veya şikâyete bağlı olarak, ağırlıklı olarak, ithal edilen ürünlerin belli bir fiyatın altında olması halinde Bakanlıktan Gözetim Belgesi alınması gerekmekte ve ithalat işlemleri izlenmektedir. Gözetim Belgesi gümrük beyannamesinin tescilinde ilgili gümrük idaresince aranmakta ve bu belge olmadan eşyanın ithali mümkün olmamaktadır. Çoğu zaman Gözetim Belgesi alınmasındaki zorluklar ve sürecin uzaması nedenleriyle eşyanın gerçek bedeli daha düşük olmasına rağmen, eşya bedeline fiktif bir maliyet eklenebilmektedir.
Keza, İthalatta Korunma Önlemleri Kararı ve Yönetmeliği ve ilgili düzenlemeleri uyarınca da; bir malın benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde artan miktar ve şartlarda ithal edildiği hallerde, ülke yararı göz önüne alınarak, bu zarar veya zarar tehdidini ortadan kaldırmak üzere, söz konusu zarar veya zarar tehdidiyle sınırlı ve geçici olmak kaydıyla korunma geçici korunma önlemleri ve yapılacak soruşturma sonucunda korunma önlemleri alınabilmektedir.
Geçici korunma önlemi veya korunma önlemi;
- gümrük vergisinde artış yapılması,
- Ek mali mükellefiyet getirilmesi,
- Miktar/değer kısıtlaması,
- Tarife kontenjanı uygulaması veya
- Bunların birlikte uygulanması
şeklinde olabilmektedir.
Bilindiği üzere, her türlü mal ithalatı, yasal düzenlemelerde istisna olduğuna hükmedilenler hariç, katma değer vergisine tabidir.
İthalatta KDV matrahına;
- İthal edilen malın gümrük vergisi tarhına esas olan kıymeti, gümrük vergisinin kıymet,
esasına göre alınmaması veya malın gümrük vergisinden muaf veya müstesna olması halinde sigorta ve navlun bedelleri dahil (CIF) değeri, bunun belli olmadığı hallerde malın gümrükçe tespit edilecek değeri,
- İthalat sırasında ödenen her türlü vergi, resim, harç ve paylar,
- Gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan diğer giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur farkı gibi ödemeler, dahildir.
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 29/1’inci maddesine göre mükellefler, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV’den, faaliyetlerine ilişkin olarak, kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV’yi veyahut ithal ettikleri mal ve hizmetler dolayısıyla ödedikleri KDV’yi indirebilirler.
KDV esas itibarıyla vergi indirimi mekanizmasına dayanan bir vergilendirme şekli olmakla beraber, uygulamada, vergi indirimine imkân tanınmayan bazı haller kanunun 30’uncu maddesinde sayılmıştır. Anılan kanunun Vergi İndirimi başlığı altındaki 29. maddesinde ise; Cumhurbaşkanı, vergi nispeti indirilen mal ve hizmet grupları ile sektörler itibarıyla, iade hakkını kısmen veya tamamen ya da amortismana tabi iktisadi kıymetler dolayısıyla yüklenilen katma değer vergisi ile sınırlı olmak üzere kaldırmaya yetkili kılınmıştır.
24.11.2023 tarih ve 32379 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7846 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile, ithalatta gözetim uygulanması hakkında ilgili mevzuat uyarınca gözetim uygulamasına tabi tutulan mallara ilişkin gümrük beyannamelerinde beyan olunan ve tevsik edilemeyen tutarlar ile bu tutarlar nedeniyle doğan ve Katma Değer Vergisi matrahına dahil olan her türlü vergi, resim, harç ve paylar dolayısıyla ödenen Katma Değer Vergisi’nin indirim hakkı kaldırılmıştır.
Keza, ithalatta korunma önlemleri uygulanması hakkında ilgili mevzuat uyarınca, korunma önlemi olarak uygulanan Gümrük Vergisi ve/veya ek mali mükellefiyetler, İthalatta Haksız Rekabetin Önlenmesi hakkında ilgili mevzuat kapsamında uygulanan dampinge karşı vergi ve telafi edici vergiler ile bu tutarlar nedeniyle doğan ve Katma Değer Vergisi matrahına dahil olan her türlü vergi, resim, harç ve paylar dolayısıyla ödenen Katma Değer Vergisi’nin de indirim hakkı kaldırılmıştır.
Bu Karar Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdiği 24 Kasım 2023 tarihinden itibaren uygulanacak olup, bu tarihten itibaren yapılacak gözetim veya korunma önlemi kapsamındaki ithalatlarda, bu önlemler nedeniyle ilave olarak ödenmek zorunda kalınan katma değer vergileri indirim konusu yapılamayacaktır. Anılan indirim konusu yapılamayan katma değer vergileri, kanımızca ithal edilen eşyanın maliyetine dahil edilecektir.
Öte yandan, ithalat esnasında ödenecek ve indirim konusu yapılamayacak katma değer vergisinin Gümrük Beyanı’na ilişkin makbuzda ayrıca gösterilmemesi halinde indirilebilecek katma değer vergisinden ayrıştırılması sorun olabilecektir. Dolayısıyla, indirim konusu yapılamayacak katma değer vergisinin ayrıştırılarak gösterilmesini sağlayacak şekilde düzenleme yapılması faydalı olacaktır. Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK
