Gelir İdaresi vergi mükelleflerinin vergi kanunlarına uyumlu hareket etmesini teşvik etmek ve vergiye tabi olması gereken işlemlerin kayıt altına alınması çabalarının bir parçası olarak bir yandan vergi dışı bırakılan işlemleri cezalandırırken vergiye uyumlu mükelleflerin bu gayretlerine olumlu bir karşılık vermeyi hedeflemiştir.
Belirtilen amaç çerçevesinde 2017 yılında vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi müessesesi, Gelir Vergisi Kanunu’na Mükerrer 121’inci madde ile girmiştir. Düzenleme Gelir Vergisi Kanunu’nda yapılmakla beraber kurumlar vergisi mükellefleri de yararlanabilmektedir. Uygulanmaya başlanılan 2018 yılından itibaren çeşitli değişikliklerle beraber müessese bugün ki halini almıştır.
İndirimden yararlanacak mükelleflerin kapsamı
Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile kurumlar vergisi mükellefleri bu imkândan yararlanabilecektir. Ancak, finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları kapsam dışındadır. Bunlar indirimden yararlanamaz.
İndirim oranı ve hesabı
Aşağıda belirtilen şartları taşıyanların yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5'i, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilir. Şu kadar ki hesaplanan indirim tutarı, her hâl ve takdirde 1 milyon (1/1/2023 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere 4 milyon 400 bin TL) Türk Lirası’ndan fazla olamaz.
İndirimin Mahsubu ve İade Durumu:
İndirilecek tutarın ödenmesi gereken vergiden fazla olması durumunda kalan tutar, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içinde mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilir. Bu süre içinde mahsup edilemeyen tutarlar red ve iade edilmez.
Gelir vergisi mükelleflerinin yararlanacağı indirim tutarı, ticari, zirai veya mesleki faaliyet nedeniyle beyan edilen kazançların toplam gelir vergisi matrahı içerisindeki oranı dikkate alınmak suretiyle hesaplanan gelir vergisi esas alınarak tespit edilir.
Vergi indiriminden faydalanmada aranan şartlar
GVK Mükerrer 121’inci maddesi uyarınca, indirimden faydalanmada aşağıdaki şartlar birlikte aranmaktadır:
1- Beyannameler kanuni süresinde verilmelidir
İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile bu yıldan önceki son iki yıla ait vergi beyannamelerinin kanuni süresinde verilmiş (Kanuni süresinde verilen bir beyannameye ilişkin olarak kanuni süresinden sonra düzeltme amacıyla veya pişmanlıkla verilen beyannameler bu şartın ihlali sayılmaz) olması gerekir.
2- Kesinleşmiş ek tarhiyat bulunmamalıdır.
Yukarıda belirtilen süre içerisinde kesinleşmiş olması koşuluyla vergi beyannamelerindeki vergi türleri itibarıyla ikmalen, re'sen veya idarece yapılmış bir tarhiyat bulunmaması gerekir.
Ancak, kesinleşen tarhiyatların, indirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl için geçerli olan indirim tutar sınırının %1'ini aşmaması durumunda bu şart ihlal edilmiş sayılmaz. 2023 yılında verilmesi gereken beyannameler için bu tutar (4.400.000 lira olan tavanın %1’i) 44 bin TL’dir.
i) Tahakkuk eden vergiler zamanında ödenmelidir
İndirimin hesaplanacağı beyannamenin verildiği tarih itibarıyla, kapsam dahilindeki vergi beyannameleri üzerine tahakkuk eden vergilerin ödenmiş olması gerekmektedir.
Ödemenin, ilgili mevzuatı gereği istenilen bilgi ve belgelerin tam ve eksiksiz olarak ibraz edilmiş olması koşuluyla, vergi kanunları gereği doğan iade alacaklarından mahsuben yapılmış olması ve indirimden yararlanıldıktan sonra söz konusu iade alacağı tutarının mahsuben ödemesi talep edilen vergi borcu tutarının altına düşmesi hâlinde, eksik ödenmiş duruma gelen vergilerin mahsuben ödenmek istenilen tutarın %10'unu aşmaması kaydıyla, eksik ödenmiş vergiler dolayısıyla veya vergi kanunları gereğince, tecil edilerek belirlenen şartların gerçekleşmesine bağlı olarak terkin edilecek vergilerin, şartların sağlanamaması hâlinde kanunlarında belirlenen tecil süresinin sonunu takip eden on beşinci günün bitimine kadar ödenmesi halinde, ödenmiş olma şartı ihlal edilmiş sayılmaz.
Ayrıca, vergi aslı (vergi cezaları ile fer'i alacaklar dâhil) 1.000 Türk Lirası’nın üzerinde vadesi geçmiş borcunun bulunmaması şarttır.
ii) Kaçakçılık suçları işlenmemeli
İndirimin hesaplanacağı beyannamenin ait olduğu yıl ile önceki dört takvim yılında Vergi Usul Kanunu’nun 359 uncu maddesinde sayılan ve hapis cezasını gerektiren fiilleri işlediği tespit edilenler, bu indirimden yararlanamazlar.
Şartların tam oluşmadığının sonradan anlaşılması
Bu madde kapsamında vergi indiriminden yararlanan mükelleflerin, öngörülen şartları taşımadığının sonradan tespiti hâlinde ilgili vergilendirme döneminde indirim uygulaması dolayısıyla ödenmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir.
Vergi indiriminden yararlanabilmek için ödenmiş olması gereken vergiler
Bu maddede geçen vergi beyannameleri ibaresi;
- yıllık gelir vergisi ve
- yıllık kurumlar vergisi beyannameleri,
- geçici vergi beyannameleri,
- muhtasar, muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile
- Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerine verilmesi gereken katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi beyannamelerini;
vergi ibaresi, Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı vergi dairelerine verilmesi gereken beyannameler üzerine tahakkuk eden vergileri ifade eder.
Azami vergi indirimi tutarının yeniden değerlenerek her yıl belirlenmesi:
Mükerrer 121.nci maddenin birinci fıkrasında yer alan azami tutar (2023 yılı için 4 milyon 400 bin TL), her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Bu şekilde hesaplanan tutarın %5'ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz.
Cumhurbaşkanı, birinci fıkrada yer alan oranı ve tutarı iki katına kadar artırmaya, sıfıra kadar indirmeye, kanuni oran ve tutarına getirmeye; Hazine ve Maliye Bakanlığı, maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir. Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK
