ümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanan 2013 verilerine istinaden Türkiye de faal ticaret şirketi sayısı 2013 yılında, yaklaşık bir milyon beş yüz kırk üç bin civarındadır. Bu şirketlerin %37 si şahıs şirketi, %51’i limited şirket, %7’si anonim şirket, kalanları ise diğer şirket türlerindendir. Bu açıdan bakıldığında yüzdenin büyük bir bölümünü oluşturan şirketlerin ortaklarının sigortalılığı da önem arz etmektedir.
01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kanununa istinaden de şirket ortaklarının sigortalılığı ile ilgili gerekli düzenlemeler, gerek kanun maddesi ile gerekse yönetmelik ve tebliğlerle açıklanmıştır. 5510 sayılı kanun madde 4 de sigortalı sayılanlar, madde 6 da sigortalı sayılmayanlar ayrı ayrı belirtilmiştir. Buna istinaden;
1.SİGORTALI SAYILANLAR
a)Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar,
b)Köy ve mahalle muhtarları ile, hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan ise,
1)Ticari kazanç ve serbest meslek faaliyeti sebebiyle gerçek ve basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar,
2)Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkarlar sicili ile kanunla kurulan meslek odalarına usulüne uygun olarak kayıtlı olanlar,
3)Anonim şirketlerin kurucu ortakları, yönetim kurulu üyesi olan ortakları ile sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları,
4)Tarımsal faaliyette bulunanlar
c)Kamu kurumlarında çalışanlar
2.SİGORTALI SAYILMAYANLAR ise;
5510 sayılı Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında;
1) İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi,
2) Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışardan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar,
3) Ev hizmetlerinde ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç süreksiz olarak çalışanlar,
4) Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri,
5) Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar,
6) Resmi meslek ve sanat okulları ile yetkili resmi makamların izniyle kurulan meslek veya sanat okullarında ve yüksek okullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbiki mahiyetteki yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler,
7) Sağlık hizmet sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan veya rehabilite edilen, hasta veya maluller,
8) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri gereği sigortalı sayılması gerekenlerden 18 yaşını doldurmamış olanlar,
9) Kamu idareleri hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar,
10) Niteliği itibariyle bir kişinin bir gün içinde yapabileceği işlerde, yevmiyeli olarak çalışanlar,
11) Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanlardan, aylık faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğuna dair beyanlarını içeren başvuruları dikkate alınarak, Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği’nden alacakları muafiyet belgesi ile belgeleyenler,
12) Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen ve temsilciliğin bulunduğu ülkede sürekli ikamet izni veya bu devletin vatandaşlığına da haiz bulunan Türk uyruklu sözleşmeli personelden, bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olduğunu belgeleyenler ile kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen sözleşmeli personelin uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri çerçevesinde ve temsilciliğin bulunduğu ülkenin ilgili mevzuatının zorunlu kıldığı hallerde, işverenleri tarafından bulunulan ülkede sosyal sigorta kapsamında sigortalı olanlar,
olarak ifade edilmiştir.
Bu açıklamalara istinaden; 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kanununun 4/b bendine göre; ‘ Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, limited şirket ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları’ 4-b (Bağ-kur) kapsamında sigortalı sayılmışlardır. Şirket türlerine göre ortakların sigortalılık statülerine aşağıda değinilmiştir.
Anonim Şirket Ortakları
Türk Ticaret Kanunu’na istinaden, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan; ortaklarının, şirket borçlarından dolayı tüm malvarlıklarıyla sorumlu olduğu şirketler Anonim Şirket olarak tanımlanmıştır.
Anonim şirketlerin kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi olmayan ortakları zorunlu sigortalılık kapsamı dışında tutulmuşlardır. Bu ortaklar şirkette ayrıca başka bir görev üstleniyorlarsa 4-a kapsamında sigortalı olabilecekler ve ücret alabileceklerdir.
Yönetim kurulu üyesi olan ortaklar ise, seçildikleri tarih itibariyle, yönetim kurulu üyesi oldukları şirket tarafından 15 gün için de SGK ya bildirilerek, 4-b kapsamında sigortalı sayılırlar. Yönetim kurulu üyesi olan ortak; kanunun çıktığı tarih itibariyle 4-a kapsamında çalışırken, kanun tarihinden sonra ilk defa veya yeniden yönetim kurulu üyeliğine seçilir ise 4-a kapsamındaki çalışması, yönetim kuruluna seçildiği tarih itibariyle son bulur. Bu tarih itibariyle artık 4-b kapsamında sigortalılığı başlar. Ancak, kanunun çıktığı tarih itibariyle 4-a kapsamında sigortalılığı olan ve de yönetim kurulu üyeliği devam eden anonim şirket ortakları, kazanılmış hakların korunması kapsamında, 4-a sigortalısı olarak çalışmaya devam ederler. Yani bu durumda olan ortakların 01.10.2008 öncesinde SGK ya 4-a kapsamında bildirilmiş olması ve de bu tarih öncesinde yönetim kurulu üyeliğine seçilmiş olmaları gerekir. 4-a kapsamındaki çalışmaları da kesintiye uğrayana kadar devam eder.
Emekli olan ortaklar için de durum şöyledir; 5510 sayılı kanun kapsamında emekli olan ortak, yönetim kurulu üyeliğine seçilirse; kurum tarafından emekli maaşından %15 oranında kesinti yapılır. Sadece ortak olunması halinde ise emekli maaşından her hangi bir kesinti yapılmaz. Bu durum, hem 5510 sayılı kanun öncesinde sigortalı olup, emekli olanlarda; hem de ilk defa bu kanun kapsamında sigortalı olup, emekli olanlarda bu şekildedir.
5510 sayılı kanun öncesi sigortalı olup da, emekli olan ve 4-a lı çalışan şirket ortakları ise; emekli maaşlarından her hangi bir kesinti yapılmadan, ücretlerinden SGDP kesilerek çalışmaya devam ederler.
Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının sigortalılıkları, yönetim kurulundan çıkılması ile sona erer. Yönetim kurulu görevinden çıkışın 10 gün içerisinde, şirket ya da sigortalı tarafından kuruma bildirilmesi gerekir.
Limited Şirket Ortakları
Bir veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulan, ortakların sadece taahhüt ettikleri sermaye payları ve ana sözleşmede yer alan diğer yükümlülükler ile şirket borçlarından sorumlu oldukları şirketlerdir.
Limited şirket ortakları 4-b kapsamında sigortalıdırlar. 4-b kapsamında sigortalılıkları şirketin ticaret sicilinde tescil edilmesi ve tescilin ticaret sicil memurlukları tarafından kuruma bildirilmesiyle; hisse devirlerinde ise sigortalılık, devrin yapıldığı tarih itibariyle ve şirket yetkililerince bildirimin kuruma yapılması ile başlar.
Hisse devrine ilişkin alınan kararın, devir sözleşmesinin ve de devrin pay defterine işlendiği sayfanın suretinin ibrazı ile de sigortalılık sona erer. Eğer hisse devri ticaret sicilinde tescil ve ilan edilmiş ise de ilan edildiği gazetenin bir suretiyle kuruma başvurularak sigortalılık sonlandırılır.
Şirket ortaklarının ortağı/sahibi oldukları şirketlerden 4/a maddesi kapsamında bildirilememesi
5510 sayılı kanunun 53/2.maddesi gereğince; 4/b kapsamında sigortalı sayılanlar, kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden dolayı, 4/a maddesi kapsamında sigortalı bildirilemezler. Ancak 01.10.2008 tarihinden önce kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinde 4/a sigortalısı olup da, bu tarihten sonra da çalışmaları devam edenlerin sigortalılıkları 4/a kapsamında kesintiye uğrayıncaya kadar devam ettirilir.
Sonuç itibariyle; anonim şirket dışında kalan diğer şirket ortakları açısından sigortalılık statüsünde bir sıkıntı yaşanmamakta; ancak, anonim şirket ortaklarının sigortalılık statülerinin yönetim kurulu üyeliğe girme tarihine istinaden değişebileceği, konunun bu kanun kapsamında emekli olan yönetim kurulu üyeleri ile yine ilk defa bu kanun kapsamında yönetim kuruluna seçilen ortakların durumlarının sonradan bir sigorta cezası ile karşılaşılmaması açısından ayrıntılı olarak irdelenmesinde fayda vardır. 07/04/2014 Emiray Filiz Yalçın, SMMM | Deloitte Türkiye Vergi Hizmetleri Müdürü / https://www.verginet.net/
