İş akdini 17/9/2018 tarihinde haklı nedenle feshettiğimiz bir çalışan işe iade davasını kazandı. İşçiyi işe başlatmayacağımızdan yapacağımız ödemelerden hangi kesintileri yapmamız gerekiyor? Lale K.
İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiği durumda, geçersiz sebeple yapılmış feshin sonuçları İş Kanunu’nun 21. maddesinde açıklanmıştır.
Bu bağlamda, işe iadesine karar verilen işçiye,
İşe başlatmama tazminatı (işe başlatılmamış ise)
Boşta geçen süre ücreti (işe başlatılsın veya başlatılmasın)
Kıdem tazminatı (işe başlatılmadığı takdirde ve kıdemi bir yıl veya üzerinde ise)
İhbar tazminatı (işe başlatılmamış ise)
Ödenmesi gerekiyor.
İŞE BAŞLATMAMA TAZMİNATI
İşveren işe iadesine karar verilen işçiyi başvurusu üzerine bir ay içinde işe başlatmadığı takdirde, en az dört aylık, en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olup, mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirlemektedir.
İşe başlatmama tazminatı sigorta primine esas kazanca dahil edilmediği gibi gelir vergisinden de istisnadır. Damga Vergisi kanununda ise herhangi bir istisnai düzenleme bulunmadığından işe başlatmama tazminatı yalnızca damga vergisine tabi tutulmalıdır.
Örneğin mahkemece işe iadesine karar verilen işçinin işe başlatılmaması halinde brüt 30.000 TL işe başlatmama tazminatına hükmedildiği varsayıldığında,
30.000 X ,00759 = 227,70 TL damga vergisi kesintisi yapılarak işçiye 30.000-227,70 = 29.772,30 TL işe başlatmama tazminatı ödenmelidir.
BOŞTA GEÇEN SÜRE ÜCRETİ
İşe iadesine karar verilen ve işe başlamak için usulüne uygun olarak işverene başvuran işçiye, işe başlatılsın veya başlatılmasın kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer haklarının ödenmesi gerekir.
Boşta geçen süre ücreti sigorta primine, gelir vergisine ve damga vergisine tabi tutulduğundan, sigorta primi, gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapıldıktan sonraki net tutarı işçiye ödenmelidir.
Örneğin işe iadesine karar verilen işçinin 17/1/2018 ila 17/5/2018 tarihleri arasındaki dört aylık süreye ilişkin boşta geçen süre ücretinin brüt 25.000 TL olarak belirlendiği varsayıldığında,
25.000 X 15 / 100 = 3.750 TL SGK kesintisi
25.000 – 3.750 = 21.250
21.250 X 15 / 100 = 3.187,50 TL Gelir vergisi kesintisi
25.000 X 0,00759 = 189,75 TL Damga vergisi kesintisi yapılarak
25.000 – (3.750 + 3.187,50 + 189,75) = 17.872,75 TL tutarında boşta geçen süre ücreti ödenmelidir.
KIDEM TAZMİNATI
Brüt kıdem tazminatı işçinin giydirilmiş aylık brüt ücretinin 365’e bölünmesi suretiyle bulunan tutarın kıdem süresi ile çarpılması suretiyle hesaplanmakla birlikte, kıdem tazminatının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanunu’na tabi en yüksek devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemeyecektir.
Kıdem tazminatı prime esas kazanca dahil edilmediği gibi gelir vergisinden de istisnadır. Damga vergisi yönünden herhangi bir istisna bulunmadığından kıdem tazminatından yalnızca damga vergisi kesilmelidir.
Örneğin giydirilmiş brüt aylık ücreti 15.000 TL olan bir işçinin 1185 günlük kıdeminin bulunduğu düşünüldüğünde,
15.000/365 = 41,10
41,10 X 1185 = 48.703,50 TL’ den 48.703,50 X 0.00759= 369,66 TL damga vergisi kesintisi yapılarak işçiye,
48.703,50 – 369,66 = 48.333,84 TL kıdem tazminatı ödenmelidir.
İşçinin kıdem tazminatının tutarı kıdem tazminatı tavanını aşıyor ise işverenin uygun görmesi halinde tavanı aşan kısım için de kıdem tazminatı ödenmesinde bir engel bulunmamaktadır. Ancak bu durumda aşan kısım hem sigorta primine, hem de gelir vergisi ve damga kesintisine tabi tutulmalıdır.
İHBAR TAZMİNATI
Brüt ihbar tazminatı, işçinin giydirilmiş aylık brüt ücretinin 30’a bölünmesi suretiyle bulunan tutarın ihbar süresi ile çarpılması suretiyle hesaplanmaktadır.
İhbar tazminatı sigorta primine esas kazanca dahil edilmemektedir. Gelir vergisi ve damga vergisi yönünden ise istisnai bir düzenlemeye yer verilmediğinden, ihbar tazminatı hem gelir vergisine hem de damga vergisine tabi tutulmalıdır.
Örneğin 2 yıllık kıdemi bulunan bir işçinin giydirilmiş aylık brüt ücretinin 15.000 TL olduğu düşünüldüğünde, ihbar süresinin 42 gün olduğu göz önünde bulundurularak;
15.000/30 = 500,
500 X 42 = 21.000 TL den gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapıldıktan sonraki kısmının işçiye ödenmesi gerekir.
Ayrıca, iş akdi geçerli sebep bildirilmeden feshedilmiş olan işçilere daha önce kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık izin ücreti ödenmiş ise boşta geçen dört aylık süre, işçinin kıdemine eklenerek yeniden hesap edilmeli, kıdem ve ihbar tazminatının hesabında işe başlatılmadığı tarihteki emsal işçinin ücreti esas alınmalıdır. Eyüp Sabri Demirci
