EYT konusu gündeme geldiğinden beri kimi okuyuculardan, ‘ödediğim primler emekli olmama imkan tanımıyor, EYT’den de emekli olamıyorum, primleri iade alabilir miyim?’ şeklinde sorular alıyorum.
Emeklilik yaşını dolduran, emeklilik için gerekli prim gün sayısını ve çalışma yılını doldurmayıp, emekli maaşı almaya hak kazanamıyor, EYT’den de yararlanamıyorsa; ödedikleri primleri SGK’dan toplu olarak alabiliyorlar. Buna toptan ödeme deniyor.
Örneğin, SSK’lı, yani 4/A’lı kadın çalışan, 8 Eylül 1999 tarihinden sonra işe başlamış ise 7000 prim gün sayını doldurup, 58 yaşında emekli olabiliyor. Aynı çalışan, 4500 prim gün ile kısmi emeklilik, bir başka ifadeyle yaştan dolayı da emekli olabiliyor. Ancak bu kişinin yaşı 58 ve üzeri, prim gün sayısı da 2500-3000 gün ise veya daha da eksikse; emekliliğe hak kazanamıyor, dolayısıyla emekli maaşı alamıyor. İşte bu durumda olan kişi SGK’ya müracaat ederek, o güne kadar ödediği primleri iade alabilir. SGK’da bu kişiye primleri toplu olarak öder. Bir örnek daha vereyim. 25 yıl çalışması, 5975 gün prim ödemesi ve 58 yaşında emekli olması gereken bir erkek çalışan; emeklilik yaşını doldurmuş hatta geçmiş olmasına rağmen prim gün sayısı 3000 ise, çalışmaya da devam etmeyecekse prim iadesi talep edebilir.
PRİM İADESİNİN ŞARTLARI
Şunu da belirteyim, prim iadesi, kamuoyunda yanlış biliniyor. Sanılıyor ki, isteyen, isteği zaman SGK’dan toplu ödeme alabilir. Ya da, okuyuculardan gelen sorulara istinaden söylüyorum; çalışma hayatına başlayalı henüz 10-15 sene olmuş, ‘primleri toplu olarak alabilir miyim?’ diye merak edenler var. SGK, prim iadesi yapıyor ama bunun da şartları var. Öncelikle, kadınların 58, erkeklerin ise 60 yaşını doldurmaları gerekiyor ki, geçmişte ödedikleri primleri iade alabilsinler. Prim iadesi alınabilmesi için bir işyerinde sigortalı olarak çalışılmıyor olunması gerekiyor. Ayrıca Bağ-Kur’lu olup da kendi işinde çalışanlar da primlerini iade alamıyor.
Saydığım bu şartlar kapsamında, vefat eden sigortalının eşi ve çocukları da SGK’dan prim iadesi alabiliyor. İşçi statüsünde çalışan ya da kendi adına Bağ-Kur’lu olarak çalışanın vefatı durumunda, emeklilik hakkını elde edememişse, eşine ve çocuklarına dul ve yetim aylığı bağlanamadığından eş ve çocuklar SGK’ya prim iadesi için başvurup, toplu ödeme alabilirler.
Prim iadesi için SGK’ya müracaat edilmesi ve toptan ödemenin talep edilmesi gerekiyor.
NASIL BAŞVURACAKSINIZ?
SSK’lılar kendi adlarına yatırılan, yani işçi payı adı altında yatırılan primleri iade alabilir. Bağ-Kurlular ise ödedikleri malullük, yaşlılık, ölüm sigortası primlerinin tamamını alabilir. Kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri toptan ödeme yoluyla ödenmez. Sigortalının, varsa hizmet borçlanmaları ile isteğe bağlı sigorta primleri de ölüm ve yaşlılık toptan ödemelerine dahil edilir. Bunu neden belirttim? Kamuoyunda prim iadesi ile yine yanlış bilinenlerden biri de çalışanın adına yatırılan tüm primlerin iade alınabileceği yönünde. Böyle bir durum söz konusu değil. Eski yıllara ait primler ise SGK tarafından her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek tespit edilip, toptan olarak ödenir.
Emeklilik dışında prim iadesinden yararlanmanın bir başka koşulu da SGK’ya fazla prim ödenmesi. Malum, birden fazla işyerinde çalışanlar ile maaşı yüksek olup da yüksek prim ödeyenlere de bu hak tanınmış. Maaşı yüksek olan ya da birden fazla işyerinde çalışanların primleri için üst sınır asgari ücretin 7.5 katı. Ödenen primler bunun üzerindeyse sigortalılar, SGK’ya müracaat ederek, fazladan ödedikleri primleri geri alabiliyor. Bu durumda da tavanı aşan kısmının sigortalı hissesi çalışana iade ediliyor.
YENİDEN SİGORTALI OLABİLİRSİNİZ
Prim iadesi ile ilgili bir noktanın daha altını çizeyim. 2022 yılında yapılan bir düzenleme ile emekli olamayıp da SGK’dan geçmişte ödediği primleri toplan alarak, sigorta ile ilişkisi kesilenlere yeniden sigortalı olma ve emekli maaşı alma hakkı tanıdı. Buna göre toptan ödeme aldıktan sonra prim ödeyerek, çalışmaya başlayanların toptan iade aldıkları primleri sigortalılık süresinden, dolayısıyla da emeklilikten sayılacak. Buna ek olarak geçmişte bir nedenden dolayı sigortalılık süresi tespit edilenlerin ya da askerlik, doğum, yurtdışı borçlanma hakkı bulunanların iade aldıkları primler sigortalılık süresinden sayılacak. Peki, bu nasıl olacak? Prim iadesi alıp da yeniden sigortalı olmak isteyenler, toptan aldıkları prim tutarını ve her yılın güncelleme katsayısı ile güncellenen tutarını SGK’ya geri ödeyecek. Böylece yeniden sigortalı sayılacaklar ve emeklilik için gerekli şartları yerine getirdiklerinde emekli aylığı alabilecekler. Noyan Doğan
https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/noyan-dogan/emekli-olamayanlar-ne-yapacak-42276771
