I. GİRİŞ
Vergi Usul Kanununun mükerrer 298. maddesi uyarınca enflasyon düzeltmesi en son 2004 yılında yapılmış olup, bu tarihten sonra anılan maddenin aradığı şartlar oluşmadığı için mükelleflerin kayıtlarında yer alan iktisadi kıymetler tarihi maliyetle kalmıştır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 16.05.2018 tarihinde kabul edilen 7144 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’la Taşınmazların Yeniden Değerlemesine ilişkin uygulama getirilmektedir.
Kanunun 5. maddesiyle, bilanço esasına göre defter tutan tam mükellef gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin aktiflerinde yer alan taşınmazlarının değerlerinin Yİ-ÜFE değerindeki artış oranı dikkate alınarak yeniden belirlenebilmesine imkan sağlanmaktadır.
Taşınmazların Yeniden Değerlemesine ilişkin uygulamanın sağladığı avantajları sıralayacak olursak;
a- Taşınmazların gerçek değerleriyle değerlenmesi,
b- Mali tabloların gerçek değerleri ile gösterilmesi,
c- Öz sermayenin korunması sağlanacaktır.
II- TAŞINMAZLARIN YENİDEN DEĞERLEMESİ UYGULAMASI
1) Uygulamanın Genel Yapısı
Bilindiği üzere, Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca enflasyon düzeltmesi en son 2004 yılında yapılmış olup, bu tarihten sonra anılan maddenin aradığı şartlar oluşmadığı için mükelleflerin kayıtlarında yer alan iktisadi kıymetler tarihi maliyetle kalmıştır.
Bu Kanunun 5 inci maddesiyle, bilanço esasına göre defter tutan tam mükellef gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin aktiflerinde yer alan taşınmazlarının değerlerinin Yİ-ÜFE değerindeki artış oranı dikkate alınarak yeniden belirlenebilmesine imkan sağlanmaktadır.
Uygulama sadece taşınmazların yeniden değerlenmesine imkan sağlamaktadır.
2) Uygulama kapsamı dışında tutulanlar
Finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları, münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler ile Vergi Usul Kanunu’nun 215 inci maddesi uyarınca kendilerine kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler müesseseden faydalanamayacaktır.
3) Yeniden değerleme işleminin yapılabileceği tarih
Değerleme işlemlerinin, 30/9/2018 tarihine kadar yapılması öngörülmektedir.
4) Yeniden değerleme işleminin Uygulaması
a) Yeniden değerlemede, taşınmazların ve bunlara ait amortismanların, bu Kanunda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilen ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınır. Amortismana tabi taşınmazlar için amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış olması durumunda yeniden değerlemeye esas alınacak tutar bu amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılarak belirlenmektedir.
b) Taşınmazların (a) bendine göre tespit edilen değerleri ve bunlara ilişkin amortismanların yeniden değerleme oranı ile çarpılması suretiyle yeniden değerleme sonrası değerleri bulunmaktadır.
5) Yeniden değerleme sonrası oluşan fark tutarının özel bir fon hesabına alınması ve vergi kesintisi
Yeniden değerleme sonucunda doğacak değer artışı bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilmektedir.
Taşınmazların yeniden değerleme sonrası ve yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki fark tutarının pasifte özel bir fon hesabına alınması ve bu tutar üzerinden %5 oranında hesaplanan vergi, yeniden değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın 25 inci günü akşamına kadar bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir ve aynı süre içerisinde ödenecektir.
Bu kapsamda ödenen vergi; gelir ve kurumlar vergisinden mahsup edilmeyecek, gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecektir.
Beyanın zamanında yapılmaması ya da tahakkuk eden verginin süresinde ödenmemesi halinde bu madde hükümlerinden faydalanılamaz.
6) Fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının başka bir hesaba nakledilmesi
Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.
7) Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların elden çıkarılması
Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların elden çıkarılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları, kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır.
8) Amortisman uygulaması
Taşınmazlarını yeniden değerlemeye tabi tutan mükellefler bu kıymetlerini, yapılan yeniden değerleme sonrasında bulunan değerleri üzerinden amortismana tabi tutmaya devam edeceklerdir.
III. YENİDEN DEĞERLEMENİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
X A.Ş.’nin amortismana tabi aktifindeki kıymetlerle ilgili mal oluş bedelleri ve yeniden değerleme uygulamasına ilişkin hesaplar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:
İşletmenin 2018 mali yılı öncesi yeniden değerleme yapmadığı kabul edilmiştir.
III.1. 7/A SEÇENEĞİ
———————————————31.12.2018————————————————-
252.BİNALAR 59.328,00
253.TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR 44.496,00
254.TAŞITLAR 37.080,00
255.DEMİRBAŞLAR 29.664,00
257.BİRİKMİŞ AMORTİSMAN 93.738,24
257.02. Binalar Amort. 4.746,24
257.03. TMC Amort. 35.596,80
257.04. Taşıt. Amort. 29.664,00
257.05. D.baş. Amort. 23.731,20
549.ÖZEL FONLAR 76.829,76
549.02. Bin. Yn. Dğ. Art 54.581,76
549.03. TMC Yn. Dğ. Art. 8.896,20
549.04. Taş. Yn. Dğ. Art. 7.416,00
549.05. D. Baş. Y.D. Art. 5.932,80
31.12.2018 tarihli Yeniden değerleme işlemlerinin ilgili hesaplara kaydı.
———————————————31.12.2018————————————————-
730-740-750-760 veya 770 55.034,56
06. Amort. Tük. Payl.
10.20…. Gider Yerleri
257.BİRİKMİŞ AMORTİSMAN 55.034,56
257.02. Binalar Amort. 2.786,56
257.03. TMC Amort. 20.899,20
257.04. Taşıt. Amort. 17.416,00
257.05. D.Baş. Amort. 13.932,80
2018 Yılı Amortisman Giderinin Kaydı
———————————————/…/————————————————-
III.2. SATIŞ İŞLEMİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
İşletmenin aktifinde kayıtlı olan Taşıt 20.01.2019 tarihinde (KDV hariç) 60.000,00-TL’ye peşin olarak satılmıştır. Satışla ilgili kayıt aşağıdaki gibi yapılacaktır. (Binek Oto Satış K.D.V. oranı % 1 alınmıştır.)
———————————————20.01.2019—————————————–
100.KASA 60.600.00
257.BİRİKMİŞ AMORTİSMAN 87.080,00
257.04. Taşıtlar Amort. 87.080.00
549.ÖZEL FONLAR, 7.416,00
549.04. Taş.Yn.Dğ.Art. 7.416,00
254.TAŞITLAR 87.080,00
255.HESAPLANAN K.D.V. 600,00
256.OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 67.416,00
Taşıt Satış Kaydı
———————————————/…/————————————————-
IV- SONUÇ
Vergi Usul Kanununun mükerrer 298. maddesi uyarınca enflasyon düzeltmesi en son 2004 yılında yapılmış olup, bu tarihten sonra anılan maddenin aradığı şartlar oluşmadığı için mükelleflerin kayıtlarında yer alan iktisadi kıymetler tarihi maliyetle kalmıştır. 7144 Sayı Kanunla getirilen 8.maddeyle, bilanço esasına göre defter tutan tam mükellef gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin aktiflerinde yer alan taşınmazlarının değerlerinin Yİ-ÜFE değerindeki artış oranı dikkate alınarak yeniden belirlenebilmesine imkan sağlanmaktadır.
Ancak, finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları, münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler ile bu Kanunun 215. maddesi uyarınca kendilerine kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler müesseseden faydalanamayacaktır.
Maddeyle getirilen yeniden değerleme işlemlerinin mükelleflerce, 30.9.2018 tarihine kadar yapılması sağlanmaktadır.
Taşınmazların yeniden değerleme sonrası ve yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki fark tutarının pasifte özel bir fon hesabına alınması ve bu tutar üzerinden % 5 oranında hesaplanan verginin maddede öngörülen süre ve şekilde bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilmesi ve ödenmesi gerekmektedir.
Diğer taraftan, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.
Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazların elden çıkarılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları, kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır. Zafer Anadolu
http://www.alomaliye.com/2018/05/19/7144-yeniden-degerleme-ve-muhasebe-kaydi/
KAYNAKLAR
– 7144 Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
– Mert, H., Yeniden Değerleme yeniden değerleme uygulaması ve muhasebeleştirilmesi, www.ismmmo.org.tr, Erişim Tarihi: 16.05.2018
– https://www.verginet.net/dtt/11/Vergi-Sirkuleri-2018-57.aspx, Erişim Tarihi: 15.05.2018
